DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.7650#0288
Cap. XI.
LIB IV. DE VENTORUM ORIGINE, 245
§ 11.
De aereis five IgneisImpresslonibusSub
terraneis, & primb de¥mmine.
I
Hisce esseclibus meliusad causarum proxi- Exper,
marum notitiam pervenimus, quam mille
speculationibus Metaphysicis, quae nihil ad
remfaciunt. Quod nflamma conflatoria tan-
Gnea imprefiiones sunt^Fulmen , Fulge- J tam vim habeat, quanto majorem habere
trum, Coruscationes, Caumata, Ignes fa
tui, Castor & Pollux, Cometse aerii, similia-
quedequibus Meteorologi agunt ; quasqui-
demomnes exSubterraneis originem trahere
ita ostendimus.
putabimus Flammam Fulmineam, prxsertim
cum eamineralibusfpiritibus omnium subti-
lif imis & penetrantistimis fceta sit.
Cur vero ( ne quicquam rerum ad inti-
mam hujiis materise notitiam necessaria-
Cum Subterrejlris Mundus perpetuo hali- j rum omittam) flammaflatu agitata tantas vi-
tus varise mineralium corpufculorum miscella\ res obtineat, hujus caufam hanc elle putes:
juntlos confcederatosque undiquaqueemit-, Quodfpzr/tus igneiflatu agitati, cum a suo,
tat, situtilli/»^//i^suaomnehumidum!Cui inhxrent, Subjefto sese expedire nonlw.
penetrantes, a 6V^unacumvaporibusmi-!posTmt, summo impetu in ultimum flamma
xti in sublime educantur, ubi frigoris im- apicem conjungantur , ubi presli condensa-
tique, & ad minutislimum spatium redacli,
dum flamma prohibente ulterius evadere
igons lm-
patientesin Fulmina elaborantur; quod fit,
si nubibus densioribus inclusi, halitusque
exspiritu cujusdam sulphuris , arsenici & nequeant, ibinovasemper $ novajpirituum
spirituauri fceti, cum inimicadve nttrofi ha- accumulatione auBi incndibili aslu serveant,
7-..... r..1.a ...*.: .---:__:~:.,~«. .---1 -• n. • ri-.J „ n
litus fubflantia confli&ari incipiunt , tum mirum non est , eos tam infolitos esseclus
enim vehementi catastrophe sive ex tumul
tu jpirituum contrariorum, sive ex anguftiis nu-
bium, quibus includuntur exorta, accendun-
tur singula , primoque conflicl:u difuptis
combuflionis 1/quefaclionifqu.e causare.
E X P E R 1 M E N T U M.
Lampadi oleo repletae ellychnium cras- Fiamma
maximo impetu intolerabilis carceris repa- sum exfulphure liquefasto una cum oleo Salis jjj^JJ!!.
g#//j\obliquotramiteaereaquevolutatione ammoniaci nitrique maeeratum imponito.taiiumii-
seruntur in praceps, horribile funestumque quoaccenso, per vitreumaut cujuscunque ql,efaciat'
speclaculum prxbituri mortalibus ; unde alteriusmateri£ siphonem flammam dzffla;
sulphureo halitu furfum nitente , terrestrij hujusflammce apex tantae esficacia; est, ut
vetbnitrosa indolis gravitate deorfum ver-J nullumtam contumax metallum sit, quod
rulmnit gente, nascitur illa Fulminis perturbata de-' nonliquefaciat; igneis enim hujusmodi ex
momunAe' scenfio. [fulphure & antimonionitroquefpiritdus, nihil
curmetaiia Quod vero omne metallum obvium visua\inrerumnaturaefficaciusie^ex\x.i^ote^.. Sed
^mohbm* penetrativa liquesaciat, sola dura mollibus in- de hisceinLibro VII, de MineralibuS, am-
mossensis. ossenfisproflernat consumatque, hoc sit pro plior dabitur dicendi materia.
pter radium igneum & sulphureum auri spi- J
ritumincredibilisesticaciae, &obvirtutemj § III.
summe penetrativam. Vidistine unquamj r>e re/}quis Igneis Impresswnibus
Artisices vitrum adlampadcm conflantes ;flam- j Subterraneis.
mam, inquam, flatuin fummam & longitudi-\
fuTfam'0nem ^fubtihtatem tradntl^m> Quodsi vide-j |Mpressiones quasMeteorologi Stellas ca- sJe^ c<*
roa cjua V:
triarii ani- {meflatu flamma efficere non poterat, con- Halitus fulphurei in sublimia aeris exaltati,
J!vi. ris, cum admiratione comperiesillud, quod ■* dentes vocant, duobus modis fiunt. Primo dtnw'
triani arti- ;
^onsiZt""6flatoriasiamma efRci, idest, vitrum & omne si nullum obstaculum repererint, quantum
imagines. metallum vel in momento, simul ac flamma ea posTunt, regionem eorum naturze maxime
attigerit, liquesieri; qux itaapposite/«/wi- ;consentaneam appetentesadscendunt; qui
neassammaesseclibusa.daipta.ntm, utnihilin juti natura sua facile inssammabiles sunt, ita
natura rerumsitquodmelius Fulminzsnatu-\\elad proximam dispositionem accendun-
ram exprimat. j tur; & siquidem fpiritus istiusmodi halituosi
Mirantur multi cur Fulmen enfem inoffenfa in longum extenji sunt, tunc fascia illa fumea
vagina ,vinum inossenfo dolio, conjumat; hoc mox ubi obsistens sibi aeris superioris fri-
indefierioptimecomperies, (\flamma con- gus attigerit, extremus ejus halitus ex nimia
ssatoria corium aut tenuem ligneam tabellam luc~ta& atttitione accensus apex , raptim fer-
interpofueris ; videbis enim flammam , mi- pendo, totam illam vaporosi sulphuris ma-
rumdi&u, virtute sua penetrativa mox iis teriam usque ad finem fuccefftva quadamdc-
inoffenfispertranfire, atque ex opposita par- cenfioneinfiammat, & sic illa ex alto vel in
te in metallica & vitrea corpora solummodo imum, vel in obliquam Mundi partem pro
agere. (fumexfascia^dispositione ruere videtur.
Si vero in cochleari aquam aut vinum ex- i Exemplo nobis este potest sumusex extin- Experimen.
ceptum radio igneo opposueris , videbis sila candda affurgens, cui fialiam candelam ac-tum-
cum admiratione, vixspatio dum quis Pa- \cenfam applicueris , tunc fiatim sumus ille ac-
ternoster recitat, totum liquorem consumi cenfus recurrit adprincipiumfuum, undeexha-
evaporarique. \lat, &unacande/am jamextintlamreaccendit.
1 Hh 5 Ex-
LIB IV. DE VENTORUM ORIGINE, 245
§ 11.
De aereis five IgneisImpresslonibusSub
terraneis, & primb de¥mmine.
I
Hisce esseclibus meliusad causarum proxi- Exper,
marum notitiam pervenimus, quam mille
speculationibus Metaphysicis, quae nihil ad
remfaciunt. Quod nflamma conflatoria tan-
Gnea imprefiiones sunt^Fulmen , Fulge- J tam vim habeat, quanto majorem habere
trum, Coruscationes, Caumata, Ignes fa
tui, Castor & Pollux, Cometse aerii, similia-
quedequibus Meteorologi agunt ; quasqui-
demomnes exSubterraneis originem trahere
ita ostendimus.
putabimus Flammam Fulmineam, prxsertim
cum eamineralibusfpiritibus omnium subti-
lif imis & penetrantistimis fceta sit.
Cur vero ( ne quicquam rerum ad inti-
mam hujiis materise notitiam necessaria-
Cum Subterrejlris Mundus perpetuo hali- j rum omittam) flammaflatu agitata tantas vi-
tus varise mineralium corpufculorum miscella\ res obtineat, hujus caufam hanc elle putes:
juntlos confcederatosque undiquaqueemit-, Quodfpzr/tus igneiflatu agitati, cum a suo,
tat, situtilli/»^//i^suaomnehumidum!Cui inhxrent, Subjefto sese expedire nonlw.
penetrantes, a 6V^unacumvaporibusmi-!posTmt, summo impetu in ultimum flamma
xti in sublime educantur, ubi frigoris im- apicem conjungantur , ubi presli condensa-
tique, & ad minutislimum spatium redacli,
dum flamma prohibente ulterius evadere
igons lm-
patientesin Fulmina elaborantur; quod fit,
si nubibus densioribus inclusi, halitusque
exspiritu cujusdam sulphuris , arsenici & nequeant, ibinovasemper $ novajpirituum
spirituauri fceti, cum inimicadve nttrofi ha- accumulatione auBi incndibili aslu serveant,
7-..... r..1.a ...*.: .---:__:~:.,~«. .---1 -• n. • ri-.J „ n
litus fubflantia confli&ari incipiunt , tum mirum non est , eos tam infolitos esseclus
enim vehementi catastrophe sive ex tumul
tu jpirituum contrariorum, sive ex anguftiis nu-
bium, quibus includuntur exorta, accendun-
tur singula , primoque conflicl:u difuptis
combuflionis 1/quefaclionifqu.e causare.
E X P E R 1 M E N T U M.
Lampadi oleo repletae ellychnium cras- Fiamma
maximo impetu intolerabilis carceris repa- sum exfulphure liquefasto una cum oleo Salis jjj^JJ!!.
g#//j\obliquotramiteaereaquevolutatione ammoniaci nitrique maeeratum imponito.taiiumii-
seruntur in praceps, horribile funestumque quoaccenso, per vitreumaut cujuscunque ql,efaciat'
speclaculum prxbituri mortalibus ; unde alteriusmateri£ siphonem flammam dzffla;
sulphureo halitu furfum nitente , terrestrij hujusflammce apex tantae esficacia; est, ut
vetbnitrosa indolis gravitate deorfum ver-J nullumtam contumax metallum sit, quod
rulmnit gente, nascitur illa Fulminis perturbata de-' nonliquefaciat; igneis enim hujusmodi ex
momunAe' scenfio. [fulphure & antimonionitroquefpiritdus, nihil
curmetaiia Quod vero omne metallum obvium visua\inrerumnaturaefficaciusie^ex\x.i^ote^.. Sed
^mohbm* penetrativa liquesaciat, sola dura mollibus in- de hisceinLibro VII, de MineralibuS, am-
mossensis. ossenfisproflernat consumatque, hoc sit pro plior dabitur dicendi materia.
pter radium igneum & sulphureum auri spi- J
ritumincredibilisesticaciae, &obvirtutemj § III.
summe penetrativam. Vidistine unquamj r>e re/}quis Igneis Impresswnibus
Artisices vitrum adlampadcm conflantes ;flam- j Subterraneis.
mam, inquam, flatuin fummam & longitudi-\
fuTfam'0nem ^fubtihtatem tradntl^m> Quodsi vide-j |Mpressiones quasMeteorologi Stellas ca- sJe^ c<*
roa cjua V:
triarii ani- {meflatu flamma efficere non poterat, con- Halitus fulphurei in sublimia aeris exaltati,
J!vi. ris, cum admiratione comperiesillud, quod ■* dentes vocant, duobus modis fiunt. Primo dtnw'
triani arti- ;
^onsiZt""6flatoriasiamma efRci, idest, vitrum & omne si nullum obstaculum repererint, quantum
imagines. metallum vel in momento, simul ac flamma ea posTunt, regionem eorum naturze maxime
attigerit, liquesieri; qux itaapposite/«/wi- ;consentaneam appetentesadscendunt; qui
neassammaesseclibusa.daipta.ntm, utnihilin juti natura sua facile inssammabiles sunt, ita
natura rerumsitquodmelius Fulminzsnatu-\\elad proximam dispositionem accendun-
ram exprimat. j tur; & siquidem fpiritus istiusmodi halituosi
Mirantur multi cur Fulmen enfem inoffenfa in longum extenji sunt, tunc fascia illa fumea
vagina ,vinum inossenfo dolio, conjumat; hoc mox ubi obsistens sibi aeris superioris fri-
indefierioptimecomperies, (\flamma con- gus attigerit, extremus ejus halitus ex nimia
ssatoria corium aut tenuem ligneam tabellam luc~ta& atttitione accensus apex , raptim fer-
interpofueris ; videbis enim flammam , mi- pendo, totam illam vaporosi sulphuris ma-
rumdi&u, virtute sua penetrativa mox iis teriam usque ad finem fuccefftva quadamdc-
inoffenfispertranfire, atque ex opposita par- cenfioneinfiammat, & sic illa ex alto vel in
te in metallica & vitrea corpora solummodo imum, vel in obliquam Mundi partem pro
agere. (fumexfascia^dispositione ruere videtur.
Si vero in cochleari aquam aut vinum ex- i Exemplo nobis este potest sumusex extin- Experimen.
ceptum radio igneo opposueris , videbis sila candda affurgens, cui fialiam candelam ac-tum-
cum admiratione, vixspatio dum quis Pa- \cenfam applicueris , tunc fiatim sumus ille ac-
ternoster recitat, totum liquorem consumi cenfus recurrit adprincipiumfuum, undeexha-
evaporarique. \lat, &unacande/am jamextintlamreaccendit.
1 Hh 5 Ex-