DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.7650#0339
i96 MUNDI SUBTERRANEI
Et de Fonte vinoso in Naxolnsula Proper-
tius :
En tibi per medium hene olentiassumina Na- Propei
xon,
Vnde tuum potat Naxia turla merum.
Et ne sabulosis Poetis auxesin aliquam at-
tribuere cogamur , constat in compluribus
SeftlV. Atque haec est rati o, curssumina &sontes
subinae colorem nativum mutent , videlicet
ob variorum aliorum sluminum, quae ali-
quodslumenintrant, consluxum, qu» cum
exdiversis mineralibus originem suam su-
mant, ita acquisitamtinsturam majoribus
sluminibusquse intrant, communicant, ma-
xime post ingentia imbrium diluvia, qui-| Germanix & Galliae Regionibus hujufmodi
bus aqua variis terrestrium glebarum tin- j sontes qui vinisaporem refenen2LTra.ntm, in-
cturis imbuta , magno onere sese in aliud j veniri ; quos inter insignis ille hominum
slumen evolvit; unde primd turbida red- j consluxu celeberrimus sons eft in Comita-
duntur slumina, & deinde subsidente limo, j tu Catzenelobogensi, non procul Moguntia
spiritus minerales , qui remanent , vario \ distitus, aboppido, cui a.d')a.cet,Swalbach, di-
limpidam aquam colore &sapore insiciunt: i ctus; alius juxta consluentiam Andernaci;
Plinius. Hypanis saluberrimus haustu fluvius , Plinio i alter in Agro Lugdunensi Galliae ad oppi-
teste amarijstmussit, post admistam amaris- j dum SJ3aldomani, Fons Fortis &ii\us, Fon-
simi fontis , quem Exampeum vocat, scate- j taine sort, vini penuriam supplet, cujus una
bram. Sed jam ad miracula sontium propius j quarta pars si vino misceatur, nil vini sa-
accedamus.
§ t
De Fonte Solis.
rlinius. Arrat Plinius lib.ll, c. 103 , apud Tro-
■*- n\r\A\Ttn c Vnv>tpwi Snlic pfu* rmi c.irc.ame-
porideperit, si sarinae asfundatur, ftatim il-
lam sermentat, uti acida quaevis; adeo salu-
bris eft ut oppidani raro utantur Medico,
quavirtute & memorati pollent. Talis &
J-^ dodytas Fontem Solis esse, qui" circa me- reperitur in Aquitania, non procul ab Urbe
ridiem maxime fricridus, mox paulatim t^f^ctdulusvtnofus, cujus si vel exiguam
pescereincipit kweadmedium noBis , quo P^temvinoasruderis,merumtebibissecre-
servore & amaritudine inse/tatur. Si vera dideris- nuila aqua dilutum. In Hispania
suntqu* Plinius&imt, ego rationem ejus Sub- j prope Valentiolas similes comperiri supra
terraneorum meatuum conflitutioni sacile ad- j 0"^snum tult-
scriberem ; quorum prior aqua dulci peren-! QP* cum ita communi hominum sfti-
nissluxus, perappropriatum sibicanalem, mationesint, meritosanehujusfaporiscau-
sa quaeritur : An videlicet in ipja aqua sit
fimile vini odori & flapori , an non ? Dico,
cum omnes aadula nescio quid amicitiae
Vtcipudo uti caeteri sontes dulces, implttur : alterex
l0^n!ll ^««longoviarum traftudu&us, & igni-
unaevent/K- o 7 o
bussubterranejscaleractus, conititutahora
sese in eundem sontem exonerat; quoniam
vero hujusmodi canalis aqua a fluxu (s? re-
fluxu maris agitatur, sit, ut sex aut pluribus
horissontisese paulatiminsinuet, detume-
scente verb mari, & ipse sese retrahens a
sluxu desiftat, donecassluxu maris iterum
urgeatur; amaror autem aquaz ex locis nitro-
sis, per quae sluit,resultat,quibuspaulatim
subsidentibuscorpusculis nitrosis,^«^ lim-
pida praevalefcente, paulatim priftino fuo
srigori & dulcedini rejtituitur, quod circa me-
ridiem sieri narratur : canali vero aeftu maris
denuo sollicitato, sontem jam srigesactum
denuo incalescere & amarescere neceiTe eft
sestumvero marismaxime Sole Lunze jun
<fto in meridie fervere, fupra ostenfum suit.
Sed de hoc prodigio infra pluribus.
§ II.
De VinofisFontibus, yfo? vini odorem
referentibus.
"DEnignaNaturaeliberalitas in aquisnon
•^solum lusit miris modis, fed&deliciis
uti voluit in vinosi faporis liquoribus, non
jonteskd- tamen nifivino mixtis. Lynce/iis aqna, qus&|bus aquis , quibus paftim in potu utimur.
duiae dtfi. vocatur acidula, vini modo temulentos fa-' Relinquamus igitur ifthanc opinionem iis
cit; quod prodigium eleganter sane defcri-
pfit Ovid.iy Metamorph.
Ovidius. Huicfluit ejfeclu dispar Lyncessius amnis,
Quem quicunq;parum moderatogutture traxit,
Haudaliter titubat, quamfi mera vina bibijjet.
cum vinohabeant,vinique faporem, fpiri-
tusque in eo latentes per nativam eorum
acrimoniam mirifice excitent,exaltentque;
hinc sieri puto, ut fic miftae vino , dum lin-
guam & palatum grata vellicatione laces-
sunt, & proinde odore & fapore vini dece-
pti, uti in pracedentibus quoque diximus,
odorem illum faporemque, qui vino ineft,
ipfis acidulis inefleputent.Cum enim omnes
acidulaz ex alumine aut vitriolo, »i/requeuna
mixtisoriginemducant,hjE vero odoris ex-
pertes fint, certum eft, eos vini odorem per
se exhalare non polTe, sed ipsa aquae acidae
vis vini gratae acrimoniae jun6ta, talem in
imaginatione bibentium efFecl:um parit
qualem in vini faporeexperiuntur. Quae o-
mnia diu multumque in nujusmodi fontibus
explorata variis experientiis tandem mihi
innotuerunt. Non itaque hujufmodi aquaz
dicunturwwo/^, e6 quodnaturamvinipar-
ticipent, fed quod acres vino junctae mistae-
que, gratisTimum vini potum esficiant: avi-
no enim sejunttae tantum de ejus odore sen-
ties quantum de quibufcunque aliis dulci-
qui uti vinofo halitu femper fumant, ita nil
nifi de vinofis liquoribus eorumque pota-
tione,vel ad primum acidularum saporem
somniant.
Et de Fonte vinoso in Naxolnsula Proper-
tius :
En tibi per medium hene olentiassumina Na- Propei
xon,
Vnde tuum potat Naxia turla merum.
Et ne sabulosis Poetis auxesin aliquam at-
tribuere cogamur , constat in compluribus
SeftlV. Atque haec est rati o, curssumina &sontes
subinae colorem nativum mutent , videlicet
ob variorum aliorum sluminum, quae ali-
quodslumenintrant, consluxum, qu» cum
exdiversis mineralibus originem suam su-
mant, ita acquisitamtinsturam majoribus
sluminibusquse intrant, communicant, ma-
xime post ingentia imbrium diluvia, qui-| Germanix & Galliae Regionibus hujufmodi
bus aqua variis terrestrium glebarum tin- j sontes qui vinisaporem refenen2LTra.ntm, in-
cturis imbuta , magno onere sese in aliud j veniri ; quos inter insignis ille hominum
slumen evolvit; unde primd turbida red- j consluxu celeberrimus sons eft in Comita-
duntur slumina, & deinde subsidente limo, j tu Catzenelobogensi, non procul Moguntia
spiritus minerales , qui remanent , vario \ distitus, aboppido, cui a.d')a.cet,Swalbach, di-
limpidam aquam colore &sapore insiciunt: i ctus; alius juxta consluentiam Andernaci;
Plinius. Hypanis saluberrimus haustu fluvius , Plinio i alter in Agro Lugdunensi Galliae ad oppi-
teste amarijstmussit, post admistam amaris- j dum SJ3aldomani, Fons Fortis &ii\us, Fon-
simi fontis , quem Exampeum vocat, scate- j taine sort, vini penuriam supplet, cujus una
bram. Sed jam ad miracula sontium propius j quarta pars si vino misceatur, nil vini sa-
accedamus.
§ t
De Fonte Solis.
rlinius. Arrat Plinius lib.ll, c. 103 , apud Tro-
■*- n\r\A\Ttn c Vnv>tpwi Snlic pfu* rmi c.irc.ame-
porideperit, si sarinae asfundatur, ftatim il-
lam sermentat, uti acida quaevis; adeo salu-
bris eft ut oppidani raro utantur Medico,
quavirtute & memorati pollent. Talis &
J-^ dodytas Fontem Solis esse, qui" circa me- reperitur in Aquitania, non procul ab Urbe
ridiem maxime fricridus, mox paulatim t^f^ctdulusvtnofus, cujus si vel exiguam
pescereincipit kweadmedium noBis , quo P^temvinoasruderis,merumtebibissecre-
servore & amaritudine inse/tatur. Si vera dideris- nuila aqua dilutum. In Hispania
suntqu* Plinius&imt, ego rationem ejus Sub- j prope Valentiolas similes comperiri supra
terraneorum meatuum conflitutioni sacile ad- j 0"^snum tult-
scriberem ; quorum prior aqua dulci peren-! QP* cum ita communi hominum sfti-
nissluxus, perappropriatum sibicanalem, mationesint, meritosanehujusfaporiscau-
sa quaeritur : An videlicet in ipja aqua sit
fimile vini odori & flapori , an non ? Dico,
cum omnes aadula nescio quid amicitiae
Vtcipudo uti caeteri sontes dulces, implttur : alterex
l0^n!ll ^««longoviarum traftudu&us, & igni-
unaevent/K- o 7 o
bussubterranejscaleractus, conititutahora
sese in eundem sontem exonerat; quoniam
vero hujusmodi canalis aqua a fluxu (s? re-
fluxu maris agitatur, sit, ut sex aut pluribus
horissontisese paulatiminsinuet, detume-
scente verb mari, & ipse sese retrahens a
sluxu desiftat, donecassluxu maris iterum
urgeatur; amaror autem aquaz ex locis nitro-
sis, per quae sluit,resultat,quibuspaulatim
subsidentibuscorpusculis nitrosis,^«^ lim-
pida praevalefcente, paulatim priftino fuo
srigori & dulcedini rejtituitur, quod circa me-
ridiem sieri narratur : canali vero aeftu maris
denuo sollicitato, sontem jam srigesactum
denuo incalescere & amarescere neceiTe eft
sestumvero marismaxime Sole Lunze jun
<fto in meridie fervere, fupra ostenfum suit.
Sed de hoc prodigio infra pluribus.
§ II.
De VinofisFontibus, yfo? vini odorem
referentibus.
"DEnignaNaturaeliberalitas in aquisnon
•^solum lusit miris modis, fed&deliciis
uti voluit in vinosi faporis liquoribus, non
jonteskd- tamen nifivino mixtis. Lynce/iis aqna, qus&|bus aquis , quibus paftim in potu utimur.
duiae dtfi. vocatur acidula, vini modo temulentos fa-' Relinquamus igitur ifthanc opinionem iis
cit; quod prodigium eleganter sane defcri-
pfit Ovid.iy Metamorph.
Ovidius. Huicfluit ejfeclu dispar Lyncessius amnis,
Quem quicunq;parum moderatogutture traxit,
Haudaliter titubat, quamfi mera vina bibijjet.
cum vinohabeant,vinique faporem, fpiri-
tusque in eo latentes per nativam eorum
acrimoniam mirifice excitent,exaltentque;
hinc sieri puto, ut fic miftae vino , dum lin-
guam & palatum grata vellicatione laces-
sunt, & proinde odore & fapore vini dece-
pti, uti in pracedentibus quoque diximus,
odorem illum faporemque, qui vino ineft,
ipfis acidulis inefleputent.Cum enim omnes
acidulaz ex alumine aut vitriolo, »i/requeuna
mixtisoriginemducant,hjE vero odoris ex-
pertes fint, certum eft, eos vini odorem per
se exhalare non polTe, sed ipsa aquae acidae
vis vini gratae acrimoniae jun6ta, talem in
imaginatione bibentium efFecl:um parit
qualem in vini faporeexperiuntur. Quae o-
mnia diu multumque in nujusmodi fontibus
explorata variis experientiis tandem mihi
innotuerunt. Non itaque hujufmodi aquaz
dicunturwwo/^, e6 quodnaturamvinipar-
ticipent, fed quod acres vino junctae mistae-
que, gratisTimum vini potum esficiant: avi-
no enim sejunttae tantum de ejus odore sen-
ties quantum de quibufcunque aliis dulci-
qui uti vinofo halitu femper fumant, ita nil
nifi de vinofis liquoribus eorumque pota-
tione,vel ad primum acidularum saporem
somniant.