DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.7650#0391
348 MUNDI SUBTERRANEI
Seft. I. volvitur , & nihil aliud quam lapidum
qusdam ramenta sunt ex perpetua allam-
bentis aquse attritione causata ; vel mon-
tiumcuniculis aquarummotudeve&a, aut
arenis post diluvium coacervatis: unde are-
naceorum montium colliumque origo, quorum
nonnulli succo petrifico successu temporum
jn lapidem conversi, alii sub mobili arenae
substantiaremanserunt, utiMons Janicu-
lus, qui fulvi coloris arenis totus constat.
Quae veroin Defertis arenofis comperitur,
ex ipsa loci natura est, dum vel humidita-
teroscidalapidosi tra&us, &friabilisnatu-
tx saxa paulatim attrita in arenaceam ma
nx metallicae colorem referunt; si enim per Corollar
venamferantur ferream, nigrum, si perau- .
ream, aureum, si per arsenicam & ochram,*^"*^
flavum, si peraluminosam, candidum, siperlore»«»^
aereum, viridem, & sic de caeteris, colorem*r°flH*erit-
referunt; unde ex arenis facile de minera,
per quam defluunt arenarum deveclrices
aquae , judicium fumi potest , ut alibi do-
cuimus.
Marina vero arena pari prorsus ratione
efficitur; cumenimmare in perpetua mo-r'mundt
tusinstabilitatessuftuet, tumentesque suos
adlitora ssudus contimio volvat, fizutlapi-
des vehementi Maris agitatione detriti infa-
tna.
teriam degenerant; quae ventorum impetu bulum , glaream arenaceamque materiam
agitata in cumulos coacervatur , dissoluta- dissolvantur. Quae omnia uti quotidiana
que denuo in longe lateque exporreclasiexperientiadocet, ita nonattinet de hisce
planitiesdispergitur. Humor enim rosci-
dus nitro infeftus,paulatim rupes saxosum-
quesolum exedendo in arenam resolvit; ni-
trosam vero illic arenam esse Salammonia
cum, quod ibi copiosislimum reperitur,sat
Defertaa. demonstrat. Viae quae in Quarto Libro de
reno/amd*} Arenosis terrae traclibus ubertim discurri-
mus.
i s Origo itaque arenarum aliunde non pro-
venit, nisi ex acris cujusdam liquoris cor-
rosione , quo lapides in arenam resolvun-
tur; vel stillicidiis cryptarum, quodguttae
cavant lapides,
nonvi,fed fiepe cadendo;
tantumque arenae inde prossuxisie censen-
dum est , quantum cavitatis capacitas in se
continebat lapidis ; vel aquarum curren-
tiumpersaxola loca, agitatione, quasaxa
attrita in arenam resolvuntur. Etprimopa-
tet ex sontium fcaturiginibus , quae arenis o-
mnis generis passim permixtae sunt , quae
quidem ejusquem atteruntlapidis, aut ve-
uberius loqui.
COROLLARIUM I.
Ex his itaque patet, tot esse arenarum ge-guot
gene.
nera , quot diversa minerarum saxorum-
que , quae aquae alluvione atteruntur, ge-
nera existunt ; quae quidem singula natu-
ram &proprietatem totius, unde defluxe-
runt , sapiunt.
COROLLARIUM II.
Hincpatet auriserarum arenarum in non- Vade aurea
nullis ssuminibus ingens proventus. Cum^f"
enim aqua, praesertim salsuginosa, per mi-ssminHm}
neras auri ssuens semper nonnihilsecum ex
ambesis ramentis devehat; hinc fontes &
vicini rivi, ssuminaque tantb in se majorem
aurearum arenarum copiam continent, quan-
to aut ssumina fontibus, aut fontes cuni-
culisauriferisfuerint viciniores. De modo
vero aurum inde colligendi, lavandi, &tfter-
restribus fazcihusfeparandi, alibi dicetur.
C A P U T II.
T>e Qmiitate Ufuque Jren<t.
Cap. II. /i Rena, si ex lapidum substantia sicca I in natura rerum res adeo exigua & contem-
/-% originemtrahit, ficca; si ex bitumi- ptibilisest, quaenoningentessimulutilita-
-^noia materia, terraque crassa, pin- tessecum apportet; deutilitate arence non-
guis erit; verbo, Arena, uti paulo ante di- nihil adducemus.
ximus , naturam 8c proprietatem asiumit Etprimbquidem,etiamsiarenafundan-
va.ru. art- ejus a quo decisa fui t. Arena quae ad Nili ri-
pas invenitur, tota nitrosa est, uti & ea qua
Lybia Regio tegitur. ut plurimum fterilis
est; unde nec sationi autplantationi aratio-
nique inservit ; unde proverbium, Arenas
Ausonius.~<j/7tf. AusoniusadTheonem Epist. 4.
Quidgeris extremispofitus telluris in oris
Cultor arenarum, Vates, cuilittus arandum.
Ovidiui, Et illud Ovidii.
Quidsacis b Oenon} quid arena semina man-
das,
Non prosetluris littora hobus aras.
Vtilitates Secundb. Ad sustinenda aedificiorum
2»*^ ^un^arnenta^nut^ise^in^°nea<iue: cu-
jus causa in promptu est. Quia tamen nulla
dis sedibusnon serviat, constat tamen nul-
lamfinearena sahricam extrui posse ; ex calce
siquidem & arena cazmentum fit, quod uti ad
fabricas exstruendas necesiarium est, ita ea
carere nequimus , &quanto quidemyfccior
tenuiorque fuerit, tanto majorem calcimi-
xta firmitudinem obtiner, dum humidita-
tem calcis imbibens una cum lateribusqua-
si in saxa convertitur.
Secundo. Vitro conficiendo necesiaria est; v*r°^*
de quo vide ultimum Tomum de Arte J^jj^
triaria.
Tertio. Secandis marmorihus confert, ut mrmm-
sine arena aut smyri , quod pariter arenah£sJ"*n'
quoddam genus esl secari nonpossint; ex a-
gitfc-
Seft. I. volvitur , & nihil aliud quam lapidum
qusdam ramenta sunt ex perpetua allam-
bentis aquse attritione causata ; vel mon-
tiumcuniculis aquarummotudeve&a, aut
arenis post diluvium coacervatis: unde are-
naceorum montium colliumque origo, quorum
nonnulli succo petrifico successu temporum
jn lapidem conversi, alii sub mobili arenae
substantiaremanserunt, utiMons Janicu-
lus, qui fulvi coloris arenis totus constat.
Quae veroin Defertis arenofis comperitur,
ex ipsa loci natura est, dum vel humidita-
teroscidalapidosi tra&us, &friabilisnatu-
tx saxa paulatim attrita in arenaceam ma
nx metallicae colorem referunt; si enim per Corollar
venamferantur ferream, nigrum, si perau- .
ream, aureum, si per arsenicam & ochram,*^"*^
flavum, si peraluminosam, candidum, siperlore»«»^
aereum, viridem, & sic de caeteris, colorem*r°flH*erit-
referunt; unde ex arenis facile de minera,
per quam defluunt arenarum deveclrices
aquae , judicium fumi potest , ut alibi do-
cuimus.
Marina vero arena pari prorsus ratione
efficitur; cumenimmare in perpetua mo-r'mundt
tusinstabilitatessuftuet, tumentesque suos
adlitora ssudus contimio volvat, fizutlapi-
des vehementi Maris agitatione detriti infa-
tna.
teriam degenerant; quae ventorum impetu bulum , glaream arenaceamque materiam
agitata in cumulos coacervatur , dissoluta- dissolvantur. Quae omnia uti quotidiana
que denuo in longe lateque exporreclasiexperientiadocet, ita nonattinet de hisce
planitiesdispergitur. Humor enim rosci-
dus nitro infeftus,paulatim rupes saxosum-
quesolum exedendo in arenam resolvit; ni-
trosam vero illic arenam esse Salammonia
cum, quod ibi copiosislimum reperitur,sat
Defertaa. demonstrat. Viae quae in Quarto Libro de
reno/amd*} Arenosis terrae traclibus ubertim discurri-
mus.
i s Origo itaque arenarum aliunde non pro-
venit, nisi ex acris cujusdam liquoris cor-
rosione , quo lapides in arenam resolvun-
tur; vel stillicidiis cryptarum, quodguttae
cavant lapides,
nonvi,fed fiepe cadendo;
tantumque arenae inde prossuxisie censen-
dum est , quantum cavitatis capacitas in se
continebat lapidis ; vel aquarum curren-
tiumpersaxola loca, agitatione, quasaxa
attrita in arenam resolvuntur. Etprimopa-
tet ex sontium fcaturiginibus , quae arenis o-
mnis generis passim permixtae sunt , quae
quidem ejusquem atteruntlapidis, aut ve-
uberius loqui.
COROLLARIUM I.
Ex his itaque patet, tot esse arenarum ge-guot
gene.
nera , quot diversa minerarum saxorum-
que , quae aquae alluvione atteruntur, ge-
nera existunt ; quae quidem singula natu-
ram &proprietatem totius, unde defluxe-
runt , sapiunt.
COROLLARIUM II.
Hincpatet auriserarum arenarum in non- Vade aurea
nullis ssuminibus ingens proventus. Cum^f"
enim aqua, praesertim salsuginosa, per mi-ssminHm}
neras auri ssuens semper nonnihilsecum ex
ambesis ramentis devehat; hinc fontes &
vicini rivi, ssuminaque tantb in se majorem
aurearum arenarum copiam continent, quan-
to aut ssumina fontibus, aut fontes cuni-
culisauriferisfuerint viciniores. De modo
vero aurum inde colligendi, lavandi, &tfter-
restribus fazcihusfeparandi, alibi dicetur.
C A P U T II.
T>e Qmiitate Ufuque Jren<t.
Cap. II. /i Rena, si ex lapidum substantia sicca I in natura rerum res adeo exigua & contem-
/-% originemtrahit, ficca; si ex bitumi- ptibilisest, quaenoningentessimulutilita-
-^noia materia, terraque crassa, pin- tessecum apportet; deutilitate arence non-
guis erit; verbo, Arena, uti paulo ante di- nihil adducemus.
ximus , naturam 8c proprietatem asiumit Etprimbquidem,etiamsiarenafundan-
va.ru. art- ejus a quo decisa fui t. Arena quae ad Nili ri-
pas invenitur, tota nitrosa est, uti & ea qua
Lybia Regio tegitur. ut plurimum fterilis
est; unde nec sationi autplantationi aratio-
nique inservit ; unde proverbium, Arenas
Ausonius.~<j/7tf. AusoniusadTheonem Epist. 4.
Quidgeris extremispofitus telluris in oris
Cultor arenarum, Vates, cuilittus arandum.
Ovidiui, Et illud Ovidii.
Quidsacis b Oenon} quid arena semina man-
das,
Non prosetluris littora hobus aras.
Vtilitates Secundb. Ad sustinenda aedificiorum
2»*^ ^un^arnenta^nut^ise^in^°nea<iue: cu-
jus causa in promptu est. Quia tamen nulla
dis sedibusnon serviat, constat tamen nul-
lamfinearena sahricam extrui posse ; ex calce
siquidem & arena cazmentum fit, quod uti ad
fabricas exstruendas necesiarium est, ita ea
carere nequimus , &quanto quidemyfccior
tenuiorque fuerit, tanto majorem calcimi-
xta firmitudinem obtiner, dum humidita-
tem calcis imbibens una cum lateribusqua-
si in saxa convertitur.
Secundo. Vitro conficiendo necesiaria est; v*r°^*
de quo vide ultimum Tomum de Arte J^jj^
triaria.
Tertio. Secandis marmorihus confert, ut mrmm-
sine arena aut smyri , quod pariter arenah£sJ"*n'
quoddam genus esl secari nonpossint; ex a-
gitfc-