DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.56678#0205
203
W roku 1406 Grzegorz wyruszył z Suczawy na spotkanie z metropolitą Cyprianem, lecz
wobec jego śmierci wyjechał do Serbii, gdzie został ihumenem klasztoru deczańskiego59.
Około roku 1409 pojawił się na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego i wówczas wy-
głosił tam mowę żałobną ku czci św. Cypriana, a w roku 14 1 460 lub 141561 synod bisku-
pów prawosławnych - bez zgody Konstantynopola - konsekrował Grzegorza w obecności
Władysława Jagiełły i Witolda na metropolitę kijowskiego z siedzibą w Nowogródku. No-
minacji przeciwstawił się patriarcha Moskwy Focjusz, jak również patriarcha ekumeniczny.
Grzegorz Cambłak, jako metropolita kijowski, uczestniczył w soborze w Konstancji w roku
1418, na który przybyli Manuel II Paleolog (1391-1425) i wspomniany patriarcha Józef II
(1416-143 9)62. Grzegorz, na prośbę Aleksandra Dobrego, miał na soborze reprezentować
również kler mołdawski63. Szereg autorów uznało, że Grzegorz Cambłak zmarł w Kijowie
w roku 142064.
2. Ruś zachodnia i Nowogród
Kierunek południowy nie stanowił wyłącznej drogi przenikania obcych zapożyczeń do
sztuki Rusi zachodniej. Równie silne, a w końcu wieku XV być może przeważające, były
wpływy dalekiego, lecz potężnego ośrodka kultury staroruskiej - Nowogrodu. Rekonstruk-
cja jego oddziaływania na kulturę Rusi zachodniej musi się również z konieczności opierać
na często niepełnych lub nawet drobnych przesłankach, lecz znamiennych chociażby przez
swoje nagromadzenie, widoczne, tak jak w przypadku uzależnienia od osiągnięć krajów
bałkańskich, na wielu płaszczyznach, z których podobnie wyróżniają się dwie dziedziny -
piśmiennictwo i malarstwo ikonowe.
Istotne są w tym świetle losy tzw. Służebnika Chutyńskiego, którego powstanie zostało
przez W. Pucka hipotetycznie datowane na lata 1220-1225 i umiejscowione w Przemy-
ślu65. Jego miniatury, podobnie jak te obecne w Ewangeliarzu-Aprakosie, stanowią przy-
kłady zaszczepienia stylu komnenowskiego na ruski grunt66, przy czym oba dzieła należą
do zachowanych zabytków piśmiennictwa zachodnioruskiego wieku ΧΙΙ-ΧΙΙΙ, wśród któ-
rych wyróżnia się szereg ilustrowanych Ewangelii'. Kryłoska z roku 1144, Buczacka
59 Menes 1969, s. 17 - patriarcha Konstantynopola rozsyłał w tym czasie swoich metropolitów do krajów
zajmowanych przez Turków, stąd Grzegorz, zamiast powrócić do Mołdawii, gdzie cerkiew zachowała
niezależność, a kraj był jeszcze niepodległy, musiał się udać do Serbii; Naumow 1996, s. 71.
60 Naumow 1996, s. 71.
61 Błońska 1993, s. 458.
62 Pacurariu 1992, s. 340.
63 Laudat 1984, s. 130. A. Naumow wskazał na przekaz przypisujący Grzegorzowi towarzystwo biskupów
z Mołdawii, Wołoszczyzny, Nowogrodu i inych miast ruskich - Naumow 1996, s. 73.
64 Meues 1969, s. 15; Laudat 1984, s. 128; łleTKaHOBa 1992, s. 115. Naumow w latach 1419-1420 - tenże,
s. 80. Biskup Nestor natomiast uznał, że Grzegorz Cambłak umarł już w roku 1419 w Wilnie, w trakcie
sprawowania urzędu metropolity - Nestor 1984, passim. Za tą datą opowiedział się również 1. Mycko - tenże
1993, s. 71. Z kolei biskup Melchizedek przesunął datę śmierci na czas znacznie późniejszy, sugerując, że
Grzegorz po roku 1427 miał jednak powrócić do Mołdawii, przebywać w monasterze niameckim jako mnich
Gabriel (Gavri 1), w nim umrzeć około roku 1450 i zostać pochowany w cerkwi w Niamc - Laudat 1984, s. 130.
65 IJyuKO 1992, s. 13-15.
66 Ewangeliarz-Aprakos, ze zbiorów byłej Biblioteki Drukarni Synodalnej, Moskwa, DTG, nr. inw. K-3348
- IlonoBa 1972, s. 283-315.
W roku 1406 Grzegorz wyruszył z Suczawy na spotkanie z metropolitą Cyprianem, lecz
wobec jego śmierci wyjechał do Serbii, gdzie został ihumenem klasztoru deczańskiego59.
Około roku 1409 pojawił się na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego i wówczas wy-
głosił tam mowę żałobną ku czci św. Cypriana, a w roku 14 1 460 lub 141561 synod bisku-
pów prawosławnych - bez zgody Konstantynopola - konsekrował Grzegorza w obecności
Władysława Jagiełły i Witolda na metropolitę kijowskiego z siedzibą w Nowogródku. No-
minacji przeciwstawił się patriarcha Moskwy Focjusz, jak również patriarcha ekumeniczny.
Grzegorz Cambłak, jako metropolita kijowski, uczestniczył w soborze w Konstancji w roku
1418, na który przybyli Manuel II Paleolog (1391-1425) i wspomniany patriarcha Józef II
(1416-143 9)62. Grzegorz, na prośbę Aleksandra Dobrego, miał na soborze reprezentować
również kler mołdawski63. Szereg autorów uznało, że Grzegorz Cambłak zmarł w Kijowie
w roku 142064.
2. Ruś zachodnia i Nowogród
Kierunek południowy nie stanowił wyłącznej drogi przenikania obcych zapożyczeń do
sztuki Rusi zachodniej. Równie silne, a w końcu wieku XV być może przeważające, były
wpływy dalekiego, lecz potężnego ośrodka kultury staroruskiej - Nowogrodu. Rekonstruk-
cja jego oddziaływania na kulturę Rusi zachodniej musi się również z konieczności opierać
na często niepełnych lub nawet drobnych przesłankach, lecz znamiennych chociażby przez
swoje nagromadzenie, widoczne, tak jak w przypadku uzależnienia od osiągnięć krajów
bałkańskich, na wielu płaszczyznach, z których podobnie wyróżniają się dwie dziedziny -
piśmiennictwo i malarstwo ikonowe.
Istotne są w tym świetle losy tzw. Służebnika Chutyńskiego, którego powstanie zostało
przez W. Pucka hipotetycznie datowane na lata 1220-1225 i umiejscowione w Przemy-
ślu65. Jego miniatury, podobnie jak te obecne w Ewangeliarzu-Aprakosie, stanowią przy-
kłady zaszczepienia stylu komnenowskiego na ruski grunt66, przy czym oba dzieła należą
do zachowanych zabytków piśmiennictwa zachodnioruskiego wieku ΧΙΙ-ΧΙΙΙ, wśród któ-
rych wyróżnia się szereg ilustrowanych Ewangelii'. Kryłoska z roku 1144, Buczacka
59 Menes 1969, s. 17 - patriarcha Konstantynopola rozsyłał w tym czasie swoich metropolitów do krajów
zajmowanych przez Turków, stąd Grzegorz, zamiast powrócić do Mołdawii, gdzie cerkiew zachowała
niezależność, a kraj był jeszcze niepodległy, musiał się udać do Serbii; Naumow 1996, s. 71.
60 Naumow 1996, s. 71.
61 Błońska 1993, s. 458.
62 Pacurariu 1992, s. 340.
63 Laudat 1984, s. 130. A. Naumow wskazał na przekaz przypisujący Grzegorzowi towarzystwo biskupów
z Mołdawii, Wołoszczyzny, Nowogrodu i inych miast ruskich - Naumow 1996, s. 73.
64 Meues 1969, s. 15; Laudat 1984, s. 128; łleTKaHOBa 1992, s. 115. Naumow w latach 1419-1420 - tenże,
s. 80. Biskup Nestor natomiast uznał, że Grzegorz Cambłak umarł już w roku 1419 w Wilnie, w trakcie
sprawowania urzędu metropolity - Nestor 1984, passim. Za tą datą opowiedział się również 1. Mycko - tenże
1993, s. 71. Z kolei biskup Melchizedek przesunął datę śmierci na czas znacznie późniejszy, sugerując, że
Grzegorz po roku 1427 miał jednak powrócić do Mołdawii, przebywać w monasterze niameckim jako mnich
Gabriel (Gavri 1), w nim umrzeć około roku 1450 i zostać pochowany w cerkwi w Niamc - Laudat 1984, s. 130.
65 IJyuKO 1992, s. 13-15.
66 Ewangeliarz-Aprakos, ze zbiorów byłej Biblioteki Drukarni Synodalnej, Moskwa, DTG, nr. inw. K-3348
- IlonoBa 1972, s. 283-315.