DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12226#0045
i musiała być niejako uniwersalna, gdyż Kościół był główną in-
stytucją czyniącą zadość potrzebie ideologicznej ekspresji jedno-
stek lub grup społecznych. Mając na uwadze ten czynnik uniwer-
salizujący, należy również dostrzegać możliwość modyfikacji treści
i form sztuki wynikających z oczekiwań i potrzeb partykularnych.
W interesującym nas zakresie lwia część materiału zabytkowego
powstała właśnie dzięki staraniom względnie zamkniętych zbio-
rowości.
Trzy główne kościoły gdańskie: NPMarii, św. Katarzyny i św.
Jana składały się właściwie ze swoistych duchowo-materialnych
cząstek — kaplic i ołtarzy, niejako punktów odniesienia mikro-
społeczności gdańskich. Rzadkością bowiem i przywilejem najbo-
gatszych było rozporządzanie kaplicą na potrzeby rodziny lub
jednostki. Obecny stan zachowania obiektów daje słabe pojęcie
0 rozmiarach tych prywatnych fundacji, o których wspominają
tylko źródła pisane (i to zapewne sporadycznie). Niemal cała ma-
terialna strona tych fundacji w ciągu wieków uległa zagładzie.
A chyba wszystkie organizacje wystawiały kaplicę lub ołtarz:
Bractwo św. Jerzego kaplicę pod tym wezwaniem, podobnie Brac-
two św. Olafa i Ława św. Rajnolda; Ława św. Krzysztofa ufundo-
wała kaplicę w kościele dominikanów św. Mikołaja. Cechy szewców
1 złotników miały kaplice, a cechy rzeźników, krawców i czeladzi
szewskiej ołtarze w kościele NPMarii; w świątyni tej przedstawi-
ciele Rady miejskiej wystawili kaplicę św. Marcina, a bractwa
kapłańskie — kaplice św. Katarzyny i NPMarii. Podobna sytuacja
zachodziła w kościołach św. Katarzyny i św. Jana.
Można więc powiedzieć, że jednym z ważniejszych symboli
danej grupy był ołtarz lub kaplica. W tych ostatnich niejednokrot-
nie urządzano zebrania, przechowywano majątek i dokumenty ce-
chu lub bractwa. Duchowym objawem więzi członków grupy i wy-
razem pobożności były różnego rodzaju święte patronaty (np.
NPMarii nad Bractwem Kapłańskim, św. Adriana nad cechem
rzeźników, św. Jerzego lub św. Erazma nad bractwami strzelecki-
mi, św. Gertrudy lub św. Elżbiety nad stowarzyszeniami chary-
tatywnymi, św. Krzyża lub Bożego Ciała nad bractwami ascetyczny-
mi). W niektórych patronatach materializowały się wzory postę-
powania i ideały życiowe, wyrażał się w nich określony typ
43
stytucją czyniącą zadość potrzebie ideologicznej ekspresji jedno-
stek lub grup społecznych. Mając na uwadze ten czynnik uniwer-
salizujący, należy również dostrzegać możliwość modyfikacji treści
i form sztuki wynikających z oczekiwań i potrzeb partykularnych.
W interesującym nas zakresie lwia część materiału zabytkowego
powstała właśnie dzięki staraniom względnie zamkniętych zbio-
rowości.
Trzy główne kościoły gdańskie: NPMarii, św. Katarzyny i św.
Jana składały się właściwie ze swoistych duchowo-materialnych
cząstek — kaplic i ołtarzy, niejako punktów odniesienia mikro-
społeczności gdańskich. Rzadkością bowiem i przywilejem najbo-
gatszych było rozporządzanie kaplicą na potrzeby rodziny lub
jednostki. Obecny stan zachowania obiektów daje słabe pojęcie
0 rozmiarach tych prywatnych fundacji, o których wspominają
tylko źródła pisane (i to zapewne sporadycznie). Niemal cała ma-
terialna strona tych fundacji w ciągu wieków uległa zagładzie.
A chyba wszystkie organizacje wystawiały kaplicę lub ołtarz:
Bractwo św. Jerzego kaplicę pod tym wezwaniem, podobnie Brac-
two św. Olafa i Ława św. Rajnolda; Ława św. Krzysztofa ufundo-
wała kaplicę w kościele dominikanów św. Mikołaja. Cechy szewców
1 złotników miały kaplice, a cechy rzeźników, krawców i czeladzi
szewskiej ołtarze w kościele NPMarii; w świątyni tej przedstawi-
ciele Rady miejskiej wystawili kaplicę św. Marcina, a bractwa
kapłańskie — kaplice św. Katarzyny i NPMarii. Podobna sytuacja
zachodziła w kościołach św. Katarzyny i św. Jana.
Można więc powiedzieć, że jednym z ważniejszych symboli
danej grupy był ołtarz lub kaplica. W tych ostatnich niejednokrot-
nie urządzano zebrania, przechowywano majątek i dokumenty ce-
chu lub bractwa. Duchowym objawem więzi członków grupy i wy-
razem pobożności były różnego rodzaju święte patronaty (np.
NPMarii nad Bractwem Kapłańskim, św. Adriana nad cechem
rzeźników, św. Jerzego lub św. Erazma nad bractwami strzelecki-
mi, św. Gertrudy lub św. Elżbiety nad stowarzyszeniami chary-
tatywnymi, św. Krzyża lub Bożego Ciała nad bractwami ascetyczny-
mi). W niektórych patronatach materializowały się wzory postę-
powania i ideały życiowe, wyrażał się w nich określony typ
43