DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.12226#0074
jednak pokusić się o kompletną, prawdziwie historyczną charak-
terystykę kultury Gdańska bez uwzględnienia szeroko rozumia-
nego importu artystycznego. Zauważmy, że praktyka ta w latach
osiemdziesiątych XV w. najwyraźniej powraca na teren Gdańska
i ma m.in. trzy cechy natury ogólnej. Po pierwsze jest zjawiskiem
trwałym; po wtóre owocem jej są w przeważającej części dzieła
o określonej, właśnie „zachodniej" orientacji artystycznej; po trze-
cie — dzieła te w większości przypadków powstały z inicjatywy
gdańskiego patrycjatu świeckiego lub duchownego, bądź zostały
przezeń zakupione. Dopuszczalne jest więc mniemanie, że pozy-
skiwanie wytworów sztuki „zachodniej" miało odróżniać tę grupę
spośród innych grup społecznych, miało przydawać jej prestiżu.
Nie wyklucza to innych czynników (artystycznych, intelektualno-
-religijnych) stojących u podstaw wyboru „zachodniej" orientacji
artystycznej. Do wykrystalizowania się ich niemało zapewne przy-
czynił się przypadek, że trafił do Gdańska Sąd Ostateczny Mem-
linga 73, który od razu zaczął działać jako swoista norma artystycz-
na i pułap dążeń zleceniodawców 7\
Kto był inicjatorem interesującego nas zjawiska? Chronolo-
gicznie najwcześniejsze dzieła „zachodnie" pochodzą z kaplicy św.
Baltazara w kościele NPMarii, a więc jest rzeczą prawdopodobną,
iż jej właściciel, Jan Ferber, burmistrz miasta w latach
1479 - 1501 75, był pierwszym, który przyczynił się do ożywienia
importu dzieł i artystów z Westfalii, Nadrenii i Niderlandów.
Duży Ołtarz Ferberów (Katalog nr 6; 32 - 40, 45 - 46,
51). Pentaptyk, ufundowany w latach około 1480 - 1484 przez Jana
Ferbera, pozostawał do II wojny światowej w kaplicy św. Balta-
zara w kościele NPMarii. Obecnie istnieją tylko jego fragmenty.
Składał się pierwotnie z rzeźbionej części środkowej, ukazu-
jącej Kalwarię 76, skrzydeł nieruchomych z przedstawieniami św.
Z dziejów artystycznych stosunków Gdańska z Niderlandami. „Studia Pomorskie"
t. 1, 1957, s. 170 nn.; — A.M. Olszewski Gotyckie rzeźby alabastrowe pochodzenia
angielskiego w Polsce. „Biuletyn Historii Sztuki" R. 22: 1960, nr 1, s. 35-64.
73 Por. J. Białostocki ,,Sąd Ostateczny" Hansa Memlinga. Spostrzeżenia i ana-
lizy w oparciu o badania technologiczne. „Rocznik Historii Sztuki" t. 3, 1970, s. 8 n.
74 Znaczenie pojawienia się tego dzieła w Gdańsku podkreślali Gosieniecka 1957
(s. 7) i Krzyżanowski 1963 (s. 236 п.).
75 H. Zins Ród Ferberów i jego rola w dziejach Gdańska w XV г XVI w
Lublin 1951.
76 Por. Drost 1963, il. 45 i tabl. 17.
71
terystykę kultury Gdańska bez uwzględnienia szeroko rozumia-
nego importu artystycznego. Zauważmy, że praktyka ta w latach
osiemdziesiątych XV w. najwyraźniej powraca na teren Gdańska
i ma m.in. trzy cechy natury ogólnej. Po pierwsze jest zjawiskiem
trwałym; po wtóre owocem jej są w przeważającej części dzieła
o określonej, właśnie „zachodniej" orientacji artystycznej; po trze-
cie — dzieła te w większości przypadków powstały z inicjatywy
gdańskiego patrycjatu świeckiego lub duchownego, bądź zostały
przezeń zakupione. Dopuszczalne jest więc mniemanie, że pozy-
skiwanie wytworów sztuki „zachodniej" miało odróżniać tę grupę
spośród innych grup społecznych, miało przydawać jej prestiżu.
Nie wyklucza to innych czynników (artystycznych, intelektualno-
-religijnych) stojących u podstaw wyboru „zachodniej" orientacji
artystycznej. Do wykrystalizowania się ich niemało zapewne przy-
czynił się przypadek, że trafił do Gdańska Sąd Ostateczny Mem-
linga 73, który od razu zaczął działać jako swoista norma artystycz-
na i pułap dążeń zleceniodawców 7\
Kto był inicjatorem interesującego nas zjawiska? Chronolo-
gicznie najwcześniejsze dzieła „zachodnie" pochodzą z kaplicy św.
Baltazara w kościele NPMarii, a więc jest rzeczą prawdopodobną,
iż jej właściciel, Jan Ferber, burmistrz miasta w latach
1479 - 1501 75, był pierwszym, który przyczynił się do ożywienia
importu dzieł i artystów z Westfalii, Nadrenii i Niderlandów.
Duży Ołtarz Ferberów (Katalog nr 6; 32 - 40, 45 - 46,
51). Pentaptyk, ufundowany w latach około 1480 - 1484 przez Jana
Ferbera, pozostawał do II wojny światowej w kaplicy św. Balta-
zara w kościele NPMarii. Obecnie istnieją tylko jego fragmenty.
Składał się pierwotnie z rzeźbionej części środkowej, ukazu-
jącej Kalwarię 76, skrzydeł nieruchomych z przedstawieniami św.
Z dziejów artystycznych stosunków Gdańska z Niderlandami. „Studia Pomorskie"
t. 1, 1957, s. 170 nn.; — A.M. Olszewski Gotyckie rzeźby alabastrowe pochodzenia
angielskiego w Polsce. „Biuletyn Historii Sztuki" R. 22: 1960, nr 1, s. 35-64.
73 Por. J. Białostocki ,,Sąd Ostateczny" Hansa Memlinga. Spostrzeżenia i ana-
lizy w oparciu o badania technologiczne. „Rocznik Historii Sztuki" t. 3, 1970, s. 8 n.
74 Znaczenie pojawienia się tego dzieła w Gdańsku podkreślali Gosieniecka 1957
(s. 7) i Krzyżanowski 1963 (s. 236 п.).
75 H. Zins Ród Ferberów i jego rola w dziejach Gdańska w XV г XVI w
Lublin 1951.
76 Por. Drost 1963, il. 45 i tabl. 17.
71