DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12226#0176
tencjalną mocą rozsadzenia owego zamykającego układu, sygna-
lizowaną surowym wyrazem twarzy, muskulaturą ręki i rozwich-
rzonymi, napiętymi skrajami płaszcza.
Przestrzenne rozluźnienie charakteryzuje również sceny na re-
wersach, gdzie postacie stoją samotnie na płytkiej estradzie. Warto
tutaj zwrócić uwagę na przedstawienie Chrystusa Boleściwego
ukazanego w ruchu, nacechowane dynamiką i opanowaniem.
Zaklasyfikowanie skrzydeł ołtarza helskiego nie napotyka na
trudności: wpisują się w nurt ekspresyjny. Ich atmosfera jest
analogiczna do malowideł ołtarza śś. Piotra i Pawła oraz obrazu
Ecce Homo. Jeśli w helskich skrzydłach zauważa się sporo wyszu-
kanych efektów plastycznych, to zapewne mniej w nich jest we-
wnętrznej, psychicznej dynamiki, która cechowała dzieła poprzed-
nie. Ołtarz helski potwierdza hamburską orientację malarstwa
gdańskiego około roku 1500, jego twórca wyszedł bowiem nieza-
wodnie z warsztatu Absalona Stumme. Wystarczy porównać
kwatery helskie z ołtarzem z katedry hamburskiej pod
względem ubiorów, twarzy i schematów kompozycyjnych (zwłasz-
cza Opłakiwanie 437; por. il. 212). Ale w poszukiwaniu ekspresji ar-
tysta gdański poszedł dalej od mistrza hamburskiego; być może, był
to wpływ twórcy ołtarza śś. Piotra i Pawła z kościoła mariackiego w
Gdańsku. Kwatera z Opłakiwaniem ma ścisłą analogię w kwaterze
o tej samej tematyce w ołtarzu 438, który znajdował się w kaplicy
szpitala Löbenicht w Królewcu 438 (por. il. 210). Zestawienie obu dzieł
nie pozostawia wątpliwości co do wspólnego ich pochodzenia. Gdzie
zatem malarz ten pracował? Zważywszy, że Hel, tak pod wzglę-
dem państwowym, jak kościelnym, podlegał administracji gdań-
skiej 439, bardziej uzasadniony staje się domysł, iż skrzydła ołtarza
helskiego zostały wykonane na terenie Gdańska. Później ich twór-
ca mógł powędrować do Królewca.
437 Skrzydła poliptyku z katedry hamburskiej przechowywane są obecnie w Mu-
zeum Sztuki w Łodzi jako depozyt Muzeum Narodowego w Warszawie; Dobrze-
niecki Kat., nr 588.
438 Opłakiwanie z tego ołtarza reprodukuje Schmid 1931, tabl. 65, natomiast Bi-
czoivanie Stange, 1961 (11), il. 266.
439 Por. S. Rühle Die Stadt Hela Im Mittelalter. „Zeitschrift des Westpreussischen
Geschichtsvereins" t. 69, 1929, s. 248 nn.
170
lizowaną surowym wyrazem twarzy, muskulaturą ręki i rozwich-
rzonymi, napiętymi skrajami płaszcza.
Przestrzenne rozluźnienie charakteryzuje również sceny na re-
wersach, gdzie postacie stoją samotnie na płytkiej estradzie. Warto
tutaj zwrócić uwagę na przedstawienie Chrystusa Boleściwego
ukazanego w ruchu, nacechowane dynamiką i opanowaniem.
Zaklasyfikowanie skrzydeł ołtarza helskiego nie napotyka na
trudności: wpisują się w nurt ekspresyjny. Ich atmosfera jest
analogiczna do malowideł ołtarza śś. Piotra i Pawła oraz obrazu
Ecce Homo. Jeśli w helskich skrzydłach zauważa się sporo wyszu-
kanych efektów plastycznych, to zapewne mniej w nich jest we-
wnętrznej, psychicznej dynamiki, która cechowała dzieła poprzed-
nie. Ołtarz helski potwierdza hamburską orientację malarstwa
gdańskiego około roku 1500, jego twórca wyszedł bowiem nieza-
wodnie z warsztatu Absalona Stumme. Wystarczy porównać
kwatery helskie z ołtarzem z katedry hamburskiej pod
względem ubiorów, twarzy i schematów kompozycyjnych (zwłasz-
cza Opłakiwanie 437; por. il. 212). Ale w poszukiwaniu ekspresji ar-
tysta gdański poszedł dalej od mistrza hamburskiego; być może, był
to wpływ twórcy ołtarza śś. Piotra i Pawła z kościoła mariackiego w
Gdańsku. Kwatera z Opłakiwaniem ma ścisłą analogię w kwaterze
o tej samej tematyce w ołtarzu 438, który znajdował się w kaplicy
szpitala Löbenicht w Królewcu 438 (por. il. 210). Zestawienie obu dzieł
nie pozostawia wątpliwości co do wspólnego ich pochodzenia. Gdzie
zatem malarz ten pracował? Zważywszy, że Hel, tak pod wzglę-
dem państwowym, jak kościelnym, podlegał administracji gdań-
skiej 439, bardziej uzasadniony staje się domysł, iż skrzydła ołtarza
helskiego zostały wykonane na terenie Gdańska. Później ich twór-
ca mógł powędrować do Królewca.
437 Skrzydła poliptyku z katedry hamburskiej przechowywane są obecnie w Mu-
zeum Sztuki w Łodzi jako depozyt Muzeum Narodowego w Warszawie; Dobrze-
niecki Kat., nr 588.
438 Opłakiwanie z tego ołtarza reprodukuje Schmid 1931, tabl. 65, natomiast Bi-
czoivanie Stange, 1961 (11), il. 266.
439 Por. S. Rühle Die Stadt Hela Im Mittelalter. „Zeitschrift des Westpreussischen
Geschichtsvereins" t. 69, 1929, s. 248 nn.
170