DOI Artikel:
Skrabski, Józef: Uwagi na temat wyposażenia kościoła parafialnego p.w. św. Anny w Lubartowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19069#0044
Forma ołtarzy lubartowskich może się też kojarzyć z monumentalnymi
portalami austriackich pałaców i kamienic (np. Wiedeń - pałac Czeskiej Kan-
celarii Dwom, pałac rodziny Erdóly-Furstenberg czy pałac Daun-Kinsky)30.
Źródłem inspiracji mógł być portal pałacu przy Hans-Sachs-Gasse 1 w Gra-
zu z r. 171031. Pilastry z hennami anielskimi projektował Matthias Steinl np.
w ambonie kościoła bonifratrów we Wrocławiu32, oratorium cesarskim nad
stallami w kościele klasztornym w Klostemeuburgu lub w zapieckach stall
w Lubiążu33. Z terenów polskich podobne hermy, ale z atlantami, znajdujemy
w ambonie kolegiaty w Stanisławowie z ok. r. 173034.
Użycie herm anielskich w lubartowskich ołtarzach nie może być przesłan-
ką do wskazania autora projektu. Szukać go należy poprzez analizę innych mo-
tywów. Według mnie zastosowanie fantazyjnego zaiysu obrazu, dekoracyjne pły-
ciny na cokołach i pilastrach oraz oszczędna dekoracja ornamentalna wskazują
na Fontanę. Pilastry z wyciętymi płycinami nader często stosował w dużej skali
m.in. w dolnej kondygnacji fasady kościoła kapucynów w Lubartowie, w co-
kole kościoła kapucynów w Uściługu, na fasadzie kościoła reformatów w Rawie
Ruskiej, bądź też w dzwonnicy lubartowskiego kościoła farnego.
Analogię w twórczości Fontany znajduje też motyw wklęsło-wypukłego
i wyłamanego pośrodku gzymsu. Podobny wykrój prezentują niektóre ele-
menty architektoniczne kościoła św. Anny, przyczółki nad wejściami do po-
mieszczeń bocznych zakrystii, zwieńczenia konfesjonałów, ogrodzenia wokół
kościoła albo szafek w zakrystii35.
B. Grimschitz, Wiener Barockpaldste, Wien 1944, ii. 42 i 43. W Polsce wspaniałą tego
typu kreacją jest portal pałacu w Czyżowie Szlacheckim, dzieło Thomasa Huttera. Zob. J. Sito,
Thomas Hutter rzeźbiarz późnego baroku, Warszawa-Przemyśl 2001, s. 64-72.
jl Pałac został wybudowany w latach 90. XVII w., portal powstał, gdy właścicielem został
Johann Josef Graf von Wildenstein. W. Resch, Grazer Barockpalais - Ihre Stellung im iiberre-
gionalen Kontext, „Kunsthistoriches Jahrbuch Graz" 25, 1993, s. 305-315, 311; W. Resch, Die
Kunstdenkmdler der Stadt Graz. Die Profanbauten des I. Bezirkes Altstadt, w: Ósterreichische
Kimstiopographie 53, Wien 1997, s. 146-47.
32 B. Lejman-Lipczyńska, Kościół Bonifratrów pod wezwaniem Trójcy Świętej we Wrocła-
wiu, Wrocław 1998, s. 23-25.
33 L. Puhringer-Zwanowetz. Matthias Steinl, Wien 1966, s. 107-109, 58-60.
34 J. Sito, Wystawa rzeźby lwowskiej 1 pol. XVIII wieku w Białym Kamieniu, „Biuletyn Hi-
storii Sztuki" 53, 1991, nr. 1-2,11.5.
3- Fontana był zapewne autorem projektu stall w prezbiterium i mebli w zakiystii. Falujące
zwieńczenia, dekoracyjnie modelowane płyciny, wydrążone pilastry należą do stałego zasobu
fontanowskich rozwiązań formalnych. Wystarczy porównać obramienie inskrypcji fundacyjnej
w zakrystii z zarysem zwieńczenia ołtarzy w kościołach reformatów w Rawie Ruskiej i Sądo-
wej Wiszni albo - typowe dla tego architekta - pogrążone pilastry stosowane w małej i dużej
skali (np. w fasadzie kościoła kapucynów w Lubartowie i w tamtejszych ołtarzach).
41
portalami austriackich pałaców i kamienic (np. Wiedeń - pałac Czeskiej Kan-
celarii Dwom, pałac rodziny Erdóly-Furstenberg czy pałac Daun-Kinsky)30.
Źródłem inspiracji mógł być portal pałacu przy Hans-Sachs-Gasse 1 w Gra-
zu z r. 171031. Pilastry z hennami anielskimi projektował Matthias Steinl np.
w ambonie kościoła bonifratrów we Wrocławiu32, oratorium cesarskim nad
stallami w kościele klasztornym w Klostemeuburgu lub w zapieckach stall
w Lubiążu33. Z terenów polskich podobne hermy, ale z atlantami, znajdujemy
w ambonie kolegiaty w Stanisławowie z ok. r. 173034.
Użycie herm anielskich w lubartowskich ołtarzach nie może być przesłan-
ką do wskazania autora projektu. Szukać go należy poprzez analizę innych mo-
tywów. Według mnie zastosowanie fantazyjnego zaiysu obrazu, dekoracyjne pły-
ciny na cokołach i pilastrach oraz oszczędna dekoracja ornamentalna wskazują
na Fontanę. Pilastry z wyciętymi płycinami nader często stosował w dużej skali
m.in. w dolnej kondygnacji fasady kościoła kapucynów w Lubartowie, w co-
kole kościoła kapucynów w Uściługu, na fasadzie kościoła reformatów w Rawie
Ruskiej, bądź też w dzwonnicy lubartowskiego kościoła farnego.
Analogię w twórczości Fontany znajduje też motyw wklęsło-wypukłego
i wyłamanego pośrodku gzymsu. Podobny wykrój prezentują niektóre ele-
menty architektoniczne kościoła św. Anny, przyczółki nad wejściami do po-
mieszczeń bocznych zakrystii, zwieńczenia konfesjonałów, ogrodzenia wokół
kościoła albo szafek w zakrystii35.
B. Grimschitz, Wiener Barockpaldste, Wien 1944, ii. 42 i 43. W Polsce wspaniałą tego
typu kreacją jest portal pałacu w Czyżowie Szlacheckim, dzieło Thomasa Huttera. Zob. J. Sito,
Thomas Hutter rzeźbiarz późnego baroku, Warszawa-Przemyśl 2001, s. 64-72.
jl Pałac został wybudowany w latach 90. XVII w., portal powstał, gdy właścicielem został
Johann Josef Graf von Wildenstein. W. Resch, Grazer Barockpalais - Ihre Stellung im iiberre-
gionalen Kontext, „Kunsthistoriches Jahrbuch Graz" 25, 1993, s. 305-315, 311; W. Resch, Die
Kunstdenkmdler der Stadt Graz. Die Profanbauten des I. Bezirkes Altstadt, w: Ósterreichische
Kimstiopographie 53, Wien 1997, s. 146-47.
32 B. Lejman-Lipczyńska, Kościół Bonifratrów pod wezwaniem Trójcy Świętej we Wrocła-
wiu, Wrocław 1998, s. 23-25.
33 L. Puhringer-Zwanowetz. Matthias Steinl, Wien 1966, s. 107-109, 58-60.
34 J. Sito, Wystawa rzeźby lwowskiej 1 pol. XVIII wieku w Białym Kamieniu, „Biuletyn Hi-
storii Sztuki" 53, 1991, nr. 1-2,11.5.
3- Fontana był zapewne autorem projektu stall w prezbiterium i mebli w zakiystii. Falujące
zwieńczenia, dekoracyjnie modelowane płyciny, wydrążone pilastry należą do stałego zasobu
fontanowskich rozwiązań formalnych. Wystarczy porównać obramienie inskrypcji fundacyjnej
w zakrystii z zarysem zwieńczenia ołtarzy w kościołach reformatów w Rawie Ruskiej i Sądo-
wej Wiszni albo - typowe dla tego architekta - pogrążone pilastry stosowane w małej i dużej
skali (np. w fasadzie kościoła kapucynów w Lubartowie i w tamtejszych ołtarzach).
41