Modus: Prace z historii sztuki (4.2003)

Podsumowując, cztery ołtarze w kaplicach przekątniowych oraz meble
w prezbiterium i zakrystii wykazują wiele wspólnych cech formalnych i styli-
stycznych, pozwalających na podstawie analizy porównawczej przypuszczać,
iż ich projektantem był Paweł Fontana. Pojawia się zatem pytanie o autorstwo
pozostałej części wystroju: ołtarza głównego, dwóch bocznych w kaplicach
środkowych, ambony i chrzcielnicy.

Ołtarz główny (il. 5) tworzy jednokondygnacyjna i trójosiowa nastawa,
która w rzucie poziomym przypomina półowal, szczelnie wypełniając całą
apsydę prezbiterialną. Artykulację przeprowadzono za pomocą czterech ko-
rynckich kolumn na tle pilastrów, dźwigających przełamujące się nad nimi,
szerokie belkowanie z bogato modelowanym gzymsem. Ponad wysuniętymi
kulisowo skrajnymi kolumnami umieszczono ćwierćkoliste fragmenty prze-
rwanego belkowania z aniołami. Środek nastawy zajmuje nisza w profilowa-
nym ornamentalnym obramieniu z obrazem św. Anny Samotrzeć36. Po bokach
ustawiono rzeźby starotestamentowych królów San la (po lewej) i Dawida (po
prawej)37. Nad polem środkowym usytuowano zwieńczenie z owalnym prze-
źroczem wypełnionym glorią promienistą ujęte w spływy wolutowe, pod-
trzymujące gzyms w kształcie łuku nadwieszonego z konchą ozdobioną ka-
setonami z motywem czworoliścia.

Analiza lubartowskiego ołtarza wymaga omówienia trzech kwestii. Pierw -
sząjest stosunek ołtarza do wnętrza prezbiterium i jego podziałów architekto-
nicznych, rzecz niezwykle ważna we wnętrzu barokowego kościoła38. Ołtarz
główny jest strukturą stosunkowo autonomiczną i tworzy rodzaj wewnętrz-
nej samoistnej półowalnej apsydy, a jego wysunięte kolumny, podtrzymujące
belkowanie, nie współgrają z pilastrami w prezbiterium. Niezależność ołtarza
wobec podziałów architektonicznych może być dowodem na to, że jego au-
torem nie był twórca architektury kościoła. Z drugiej strony wkomponowanie
struktury w szerokość prezbiterium i kształt zwieńczenia wykorzystującego
źródło światła, wskazują na projektanta dobrze zaznajomionego z gotowym
wnętrzem.

36 Obraz pochodzi z końca w. XVII, został przeniesiony ze starego kościoła. W polach
bocznych ołtarza wprawiono owalne obrazy przedstawiające Ofiarę Abrahama (po lewej) i Sen
Jakuba (po prawej). Dekorację malarską uzupełniają przedstawienia św. Piotra i Pawła na
bramkach prowadzących za ołtarz.

37 Dotychczas postać po lewej stronie identyfikowano błędnie z Abrahamem. Choć brak
jednoznacznych atrybutów warto przyjąć za wizytacją z 1739 r.. iż jest to postać króla Saula.
który zresztą często występuje w parze właśnie z Dawidem.

38 E. Gieysztor-Miłobędzka, Wnętrze sakralne w 1 pol. XVIII w., „Biuletyn Historii Sztuki'"
42, 1980, z. 2, s. 159-172.

42