DOI Artikel:
Rydiger, Monika: "Ludzkie architektury": ze studiów nad relacjami pomiędzy rzeźbą a architekturą w sztuce XX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19069#0100
wanym do tej pory w rzeźbie - technologiom, takim jak spawanie, śrubowa-
nie, zbijanie gwoźdźmi.
Roland Penrose w monograficznej pracy o rzeźbie Picassa tak opisuje jego
Konstrukcję w drucie (1928-1929, il. 7): „przestrzeń została zamknięta przez
linie, rysujące w powietrzu trójwymiarową formę, której podstawą stała się
figura ludzka otoczona przez płaszczyzny tworzące ściany lub okna wokół
niej. Przeźroczysta, jajowata centralna forma jest ogrodzona ażurowym oto-
czeniem, co daje wrażenie architektonicznej jednorodności, która byłaby nie
do stworzenia w inny sposób"73. Późniejsze rzeźby figuralne Picassa (np. Ko-
bieta niosąca naczynie, 1928; Człowiek 1958, il. 8) nabierają podobnie archi-
tektonicznych walorów poprzez przyjęcie zasady konstruowania formy. Skła-
dania jej z techniczną precyzją z gotowych elementów.
Widoczne w tych kompozycjach zjawisko przepływania przestrzeni, jak
i swoista ekspresja konstrukcji to cechy znamionujące ówczesne poszuki-
wania formalne architektury. Rudolf Amheim, dostrzegając analogie mię-
dzy rzeźbą a modernistyczną architekturą, pisze: „stalowy, osłonięty szkłem
szkielet ukazuje wyraźne odchudzenie członków i jest to raczej szkielet skła-
dający się z odrębnych elementów niż z jednolitej masy"74.
Również w ażurowej formie Człowieka Alberto Giacomettiego (z roku
1927) otwarta kompozycja symetrycznie uporządkowanych „odchudzonych
członków" stanowiących elementy horyzontalne i wspierające je części wer-
tykalne, wywołuje swobodne przepływanie przestrzeni75.
Wykorzystując kubistyczne otwarcie zwartej bryły Antoine Pevsner
w Torsie (1924-26) skonstruował (z przeźroczystego plastiku i płytek metalo-
wych) pozbawiony masy posąg - odcieleśniony nie tyle przez odchudzenie
członków, co przez ich odmaterializowanie, wypełnienie przestrzenią i świa-
tłem76.
Ciekawym i bardziej złożonym przykładem tego rodzaju „ludzkich archi-
tektur" jest Klatka Giacomettiego z roku 1950 (il. 9). Stojąca postać, maksy-
malnie zredukowana aż do samej osi ciała, jest integralną częścią „szkieletu"
klatki, elementem jej architektury. Swoją cienką linią ciała dzieli symetrycz-
J R. Penrose, The Sculptare oj'Picasso, New York 1967, s. 22-23; o antropomorficzności
tej rzeźby pisze także Krauss 1977 (przyp. 66), s. 134; por. także Kotula, Krakowski (przyp.
41), s. 134.
74 R. Amheim, The Dynamics ojArchilectural Form, Berkeley-Los Angeles-London 1977.
s. 198.
73 Szczegółowe omówienie całej twórczości A. Giacomettiego zawiera katalog wystawy
retrospektywnej, jaka miała miejsce w r. 1974 w Guggenheim Museum w Nowym Jorku. Zob.
Giacomeiti ~ A Retrospective Exhibition, S. Guggenheim Museum, New York 1974.
76 O Torsie Pevsnera: Elsen (przyp. 43), s. 48-49.
97
nie, zbijanie gwoźdźmi.
Roland Penrose w monograficznej pracy o rzeźbie Picassa tak opisuje jego
Konstrukcję w drucie (1928-1929, il. 7): „przestrzeń została zamknięta przez
linie, rysujące w powietrzu trójwymiarową formę, której podstawą stała się
figura ludzka otoczona przez płaszczyzny tworzące ściany lub okna wokół
niej. Przeźroczysta, jajowata centralna forma jest ogrodzona ażurowym oto-
czeniem, co daje wrażenie architektonicznej jednorodności, która byłaby nie
do stworzenia w inny sposób"73. Późniejsze rzeźby figuralne Picassa (np. Ko-
bieta niosąca naczynie, 1928; Człowiek 1958, il. 8) nabierają podobnie archi-
tektonicznych walorów poprzez przyjęcie zasady konstruowania formy. Skła-
dania jej z techniczną precyzją z gotowych elementów.
Widoczne w tych kompozycjach zjawisko przepływania przestrzeni, jak
i swoista ekspresja konstrukcji to cechy znamionujące ówczesne poszuki-
wania formalne architektury. Rudolf Amheim, dostrzegając analogie mię-
dzy rzeźbą a modernistyczną architekturą, pisze: „stalowy, osłonięty szkłem
szkielet ukazuje wyraźne odchudzenie członków i jest to raczej szkielet skła-
dający się z odrębnych elementów niż z jednolitej masy"74.
Również w ażurowej formie Człowieka Alberto Giacomettiego (z roku
1927) otwarta kompozycja symetrycznie uporządkowanych „odchudzonych
członków" stanowiących elementy horyzontalne i wspierające je części wer-
tykalne, wywołuje swobodne przepływanie przestrzeni75.
Wykorzystując kubistyczne otwarcie zwartej bryły Antoine Pevsner
w Torsie (1924-26) skonstruował (z przeźroczystego plastiku i płytek metalo-
wych) pozbawiony masy posąg - odcieleśniony nie tyle przez odchudzenie
członków, co przez ich odmaterializowanie, wypełnienie przestrzenią i świa-
tłem76.
Ciekawym i bardziej złożonym przykładem tego rodzaju „ludzkich archi-
tektur" jest Klatka Giacomettiego z roku 1950 (il. 9). Stojąca postać, maksy-
malnie zredukowana aż do samej osi ciała, jest integralną częścią „szkieletu"
klatki, elementem jej architektury. Swoją cienką linią ciała dzieli symetrycz-
J R. Penrose, The Sculptare oj'Picasso, New York 1967, s. 22-23; o antropomorficzności
tej rzeźby pisze także Krauss 1977 (przyp. 66), s. 134; por. także Kotula, Krakowski (przyp.
41), s. 134.
74 R. Amheim, The Dynamics ojArchilectural Form, Berkeley-Los Angeles-London 1977.
s. 198.
73 Szczegółowe omówienie całej twórczości A. Giacomettiego zawiera katalog wystawy
retrospektywnej, jaka miała miejsce w r. 1974 w Guggenheim Museum w Nowym Jorku. Zob.
Giacomeiti ~ A Retrospective Exhibition, S. Guggenheim Museum, New York 1974.
76 O Torsie Pevsnera: Elsen (przyp. 43), s. 48-49.
97