DOI issue:
Recenzje
DOI article:Walczak, Marek: Sztuka w Górnych Łużycach za panowania Jagiellonów. Sesja naukowa zorganizowana w dniach 16-19 maja 2001 przez Geisteswissentschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas e. V. (GWZO) w Lipsku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19069#0151
się sesja naukowa w Lipsku, w dniach 16-19
maja 2001, poświęcona sztuce na Górnych
Łużycach4. Organizatorem i koordynatorem
wszystkich działań z nią związanych był dr
Tomasz Torbus.
Według badań przeprowadzonych przez
czeskich historyków skład etniczny Gór-
nych Łużyc u schyłku średniowiecza był
dość zrównoważony. Tereny te zamieszki-
wało około 60 tysięcy Serbołużyczan i 40
tysięcy Niemców5. W 2 poł. w. XIV Górne
Łużyce weszły w skład Królestwa Czech.
Po śmierci Jerzego z Podiebradu 22 marca
1471 stany czeskie zebrane w Kutnej Horze
uznały sukcesję Władysława Jagiellończy-
ka. Kilka lat wcześniej - w r. 1469 - czescy
katolicy obrali jednak królem Macieja Kor-
wina, który wciąż cieszył się ich poparciem.
Po kilkuletnich sporach w r. 1478 zawarto
ugodę w Ołomuńcu, na mocy której Łuży-
ce wraz z Morawami i Śląskiem znalazły się
pod władaniem króla Węgier6. Sympozjum
„Die Kunst in der Oberlausitz wahrend der
Jagiellonenherrschaft" poświęcone zostało
wyłącznie zagadnieniom artystycznym. Spo-
tkanie otworzył referat wprowadzający El-
fie-Marity Eibl z Brandenburskiej Akademii
Nauk w Berlinie, traktujący o terenach Łu-
życ w czasach Władysława II Jagiellończy-
ka'. Kolejne dwa referaty zostały poświę-
cone królewskiej rezydencji na terenie Gór-
nych Łużyc - budziszyńskiemu Ortenbur-
gowi. Kai Wenzel (Lipsk) omówił problemy
związane z późnogotycką przebudową tego
zamku, a Szilard Papp (Budapeszt) poddał
analizie kształt i dekorację kaplicy umiesz-
czonej w tzw. wieży Macieja Korwina1.
Gruntowna przebudowa, która objęła Orten-
burg w latach 1483-1490 uczyniła z niego
zwarte, późnogotyckie założenie. Wewnątrz
wysokich murów kurtynowych otoczonych
szerokimi fosami wzniesiono trój skrzydło-
wą rezydencję o elewacjach ujednoliconych
za pomocą powtarzalnych rytmów zosiowa-
nych okien o zmiennej wysokości, akcen-
tującej reprezentacyjne funkcje apartamen-
tów parteru i pierwszego piętra. Elewacja
zachodnia zwrócona na zewnętrz (a więc
w stronę przeciwną do miasta) miała cha-
rakter reprezentacyjnej fasady członowanej
sześcioma potężnymi przyporami, nakrytymi
strzelistymi hełmami. Wieża bramna prowa-
dząca z zamku do miasta jest jedną z najcie-
kawszych istniejących budowli tego typu.
W r. 1486 urządzono w jej wnętrzu kaplicę
pod wezwaniem Św. Jerzego, a na wschod-
niej, zewnętrznej elewacji umieszczono po-
sąg tronującego Macieja Korwina (il. 1).
Rzeźba wzbogacona o program heraldycz-
ny powtarza wizerunek władcy znany z jego
pieczęci majestatycznej, ta zaś powtarzała
wzór w postaci pieczęci Albrechta V Habs-
burga. Umieszczony nad wejściem do zam-
ku pomnik wyrażał więc aspiracje politycz-
ne władcy, w tym jego stosunek do cesarza.
Nie można bowiem wątpić, że bezpośrednim
wzorem całego założenia była „ściana her-
bowa" kaplicy zamkowej w Wiener Neustadt
z posągiem cesarza Fryderyka III pośrodku.
Choć w dotychczasowej literaturze dekora-
cję wieży wiązano z Bricciusem Gauszke
z Wrocławia, Papp szuka dla niej wzorów
na południowych terenach Rzeszy, a przede
wszystkim w Konstancji. Analizując boga-
Por. K. German, Die Kunst in der Oberlausitz wahrend der Jagiellonenherrschaft, „Kunstchronik" 8,
August 2002, s. 392-396.
5 Wg J. Kłoczowski, Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijań-
skiej średniowiecza, Warszawa 1998. s. 193.
6 J. Kłoczowski, Europa słowiańska w X1V-XV wieku, Warszawa 1984. s. 425.
7 E.-M. Eibl, Die Lausitzen unter Kónig Wladislaw II. Conńnische undjagiellonische Einjlussnahme
im Wechselspiel.
8 K. Wcnzcl, Der spdtgotische Neubau der Bautzener Ortenburg; S. Papp, Das Connnusdenkmal wid
die Kapel/e Si. Georg im Matthiasturm der Bautzener Ortenburg.
148
maja 2001, poświęcona sztuce na Górnych
Łużycach4. Organizatorem i koordynatorem
wszystkich działań z nią związanych był dr
Tomasz Torbus.
Według badań przeprowadzonych przez
czeskich historyków skład etniczny Gór-
nych Łużyc u schyłku średniowiecza był
dość zrównoważony. Tereny te zamieszki-
wało około 60 tysięcy Serbołużyczan i 40
tysięcy Niemców5. W 2 poł. w. XIV Górne
Łużyce weszły w skład Królestwa Czech.
Po śmierci Jerzego z Podiebradu 22 marca
1471 stany czeskie zebrane w Kutnej Horze
uznały sukcesję Władysława Jagiellończy-
ka. Kilka lat wcześniej - w r. 1469 - czescy
katolicy obrali jednak królem Macieja Kor-
wina, który wciąż cieszył się ich poparciem.
Po kilkuletnich sporach w r. 1478 zawarto
ugodę w Ołomuńcu, na mocy której Łuży-
ce wraz z Morawami i Śląskiem znalazły się
pod władaniem króla Węgier6. Sympozjum
„Die Kunst in der Oberlausitz wahrend der
Jagiellonenherrschaft" poświęcone zostało
wyłącznie zagadnieniom artystycznym. Spo-
tkanie otworzył referat wprowadzający El-
fie-Marity Eibl z Brandenburskiej Akademii
Nauk w Berlinie, traktujący o terenach Łu-
życ w czasach Władysława II Jagiellończy-
ka'. Kolejne dwa referaty zostały poświę-
cone królewskiej rezydencji na terenie Gór-
nych Łużyc - budziszyńskiemu Ortenbur-
gowi. Kai Wenzel (Lipsk) omówił problemy
związane z późnogotycką przebudową tego
zamku, a Szilard Papp (Budapeszt) poddał
analizie kształt i dekorację kaplicy umiesz-
czonej w tzw. wieży Macieja Korwina1.
Gruntowna przebudowa, która objęła Orten-
burg w latach 1483-1490 uczyniła z niego
zwarte, późnogotyckie założenie. Wewnątrz
wysokich murów kurtynowych otoczonych
szerokimi fosami wzniesiono trój skrzydło-
wą rezydencję o elewacjach ujednoliconych
za pomocą powtarzalnych rytmów zosiowa-
nych okien o zmiennej wysokości, akcen-
tującej reprezentacyjne funkcje apartamen-
tów parteru i pierwszego piętra. Elewacja
zachodnia zwrócona na zewnętrz (a więc
w stronę przeciwną do miasta) miała cha-
rakter reprezentacyjnej fasady członowanej
sześcioma potężnymi przyporami, nakrytymi
strzelistymi hełmami. Wieża bramna prowa-
dząca z zamku do miasta jest jedną z najcie-
kawszych istniejących budowli tego typu.
W r. 1486 urządzono w jej wnętrzu kaplicę
pod wezwaniem Św. Jerzego, a na wschod-
niej, zewnętrznej elewacji umieszczono po-
sąg tronującego Macieja Korwina (il. 1).
Rzeźba wzbogacona o program heraldycz-
ny powtarza wizerunek władcy znany z jego
pieczęci majestatycznej, ta zaś powtarzała
wzór w postaci pieczęci Albrechta V Habs-
burga. Umieszczony nad wejściem do zam-
ku pomnik wyrażał więc aspiracje politycz-
ne władcy, w tym jego stosunek do cesarza.
Nie można bowiem wątpić, że bezpośrednim
wzorem całego założenia była „ściana her-
bowa" kaplicy zamkowej w Wiener Neustadt
z posągiem cesarza Fryderyka III pośrodku.
Choć w dotychczasowej literaturze dekora-
cję wieży wiązano z Bricciusem Gauszke
z Wrocławia, Papp szuka dla niej wzorów
na południowych terenach Rzeszy, a przede
wszystkim w Konstancji. Analizując boga-
Por. K. German, Die Kunst in der Oberlausitz wahrend der Jagiellonenherrschaft, „Kunstchronik" 8,
August 2002, s. 392-396.
5 Wg J. Kłoczowski, Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijań-
skiej średniowiecza, Warszawa 1998. s. 193.
6 J. Kłoczowski, Europa słowiańska w X1V-XV wieku, Warszawa 1984. s. 425.
7 E.-M. Eibl, Die Lausitzen unter Kónig Wladislaw II. Conńnische undjagiellonische Einjlussnahme
im Wechselspiel.
8 K. Wcnzcl, Der spdtgotische Neubau der Bautzener Ortenburg; S. Papp, Das Connnusdenkmal wid
die Kapel/e Si. Georg im Matthiasturm der Bautzener Ortenburg.
148