Modus: Prace z historii sztuki (4.2003)

tą architekturę kaplicy badacz ten zwrócił
uwagę na zręczne połaszenie rozwiązań pły-
nących z różnych ośrodków artystycznych

- Szwabii, Saksonii (Arnold z Westfalii)

i Śląska. Niepowetowaną stratą było znisz-
czenie wyposażenia zamku w czasie wojny
trzydziestoletniej. Jednym z nielicznych śla-
dów pierwotnej dekoracji założenia jest ka-
mienny herb księcia Zygmunta Jagiellończy-
ka (późniejszego Zygmunta Starego), zacho-
wany w bramie pod wieżą Korwina (il. 2).
Wypada żywić nadzieję, że ten nieznany
praktycznie polskiej nauce zabytek zostanie
wydobyty z zapomnienia i zajmie należne
mu miejsce w badaniach heraldycznych.

Kolejny referat pióra znakomitego ber-
lińskiego badacza architektury późnogotyc-
kiej Franza Bischoffa obejmował gruntowną
analizę kontraktów, zawartych przez budow-
niczego miejskiego w Zgorzelcu Konrada
Pfliłgera9. Pfluger, występujący też w źró-
dłach pod imieniem Kunz albo jako Conrad
Swab pracował od r. 1477 pod okiem Arnol-
da z Westfalii przy budowie miśnieńskie-
go Albrechtsburga. Jego późniejsza kariera
wiodła przez najważniejsze strzechy Sak-
sonii (Wittenberga, Lipsk, Drezno, Anna-
berg), a jej zwieńczeniem była intratna po-
sada budowniczego miejskiego w Zgorzel-
cu. Analiza umów zawartych przez Pflugera
w związku z budową fary SS. Piotra i Pawła
dostarcza interesującego materiału do ba-
dań nad organizacją warsztatu budowlanego
i kondycji społecznej architekta u schyłku w.
XV. Kolejne pokolenie łużyckich budowni-
czych reprezentował Wendel Roskopf, któ-
rego działalność obejmowała - jak wiemy

- znaczne obszary Europy Środkowej. Inga
Arnold-Geierhos (Górlitz) omówiła wzmian-
ki źródłowe dotyczące Roskopfa, zachowane
w dokumentach miejskich Zgorzelca10. Jej
wystąpienie, po publikacji, stanie się z pew-
nością jedną z podstaw źródłowych dalszych

badań nad twórczością mistrza. Janusz S.
Kębłowski (Tubingen) zajął się problemem
komponowania fasad przez Roskopfa11. Za-
gadnienie to tym ciekawsze, że kwestia re-
cepcji form nowożytnych w kompozycji
elewacji budowli publicznych i prywatnych
poza Italią nie cieszyła się nigdy większym
zainteresowaniem historyków sztuki. Inte-
gracja wszystkich elementów tworzących
fasadę, a także łączne traktowanie architek-
tury i dekoracji stanowiło nowość, której
efektem była estetyczna jedność kompozy-
cji. Wzorem swego mistrza Benedykta Rie-
da, Roskopf wychodził od gotyckiej tradycji
dzieląc płaszczyznę ścian za pomocą przy-
pór i wprowadzając między nie nowożytne
obramienia. W zaprojektowanej przez sie-
bie fasadzie południowej ratusza w Lwów-
ku Śląskim (1522-1524) uczynił krok na-
przód, dzieląc przestrzenie pomiędzy bliźni-
mi oknami za pomocą pilastrów. Integracja
wszystkich elementów fasady została do-
pełniona przez gzymsy łączące poziomymi
liniami obramienia okienne. Kolejne etapy
tej ewolucji obserwować można w Zgorzel-
cu, gdzie po pożarze w r. 1525 wzniesiono
wiele budowli o fasadach skomponowanych
w nowy sposób (słynny „Schónhof' oraz ka-
mienice na Untermarkt i przy PeterstraBe).
Kolejną istotną nowością stało się wprowa-
dzenie arkad w dolnej kondygnacji ściany
i połączenie ich kluczy z gzymsem wieńczą-
cym ścianę za pomocą dekorowanych lizen
(archiwum ratuszowe, 1543). Architektura
świecka Zgorzelca wywarła wielki wpływ
na tereny ościenne, a echa rozwiązań wy-
pracowanych przez Roskopfa dostrzec moż-
na w wielu znaczących budowlach na czele
z bramą zamkową w Brzegu.

Dwaj badacze wrocławscy Mateusz Ka-
pustka i Romuald Kaczmarek zaprezento-
wali referaty poświęcone rzeźbie kamiennej.
Wystąpienie Kapustki stanowiło równocze-

F. Bischoff, Die Anstellungsvertrage des Konrad Pfluger ais Gorlitzer Stadftverkmeister.
I. Arnold-Gcicrhos, Wendel Roskopf in den Akten undAnnalen des Gorlitzer Ratsarchivs.
J. Kębłowski, Wendel Roskopfs architektonisch-dekorative Fassadenkompostion.

149