Modus: Prace z historii sztuki (5.2004)

nów, ustawionych regularnie jeden na drugim. Proporcje fasad budynku (nb.
od ulicy Smoleńsk nieco krótsza, z dwoma wejściami) nie pozwalały na zbli-
żenie się do typowych proporcji fasad staroegipskich świątyń; są zbyt szerokie
w stosunku do wysokości, w związku z tym pylony nie flankują bezpośrednio
portalu, lecz są od niego oddzielone aż pięcioma oknami z każdej ze stron.
Bardzo charakterystycznym, typowym egiptyzmem jest także użycie moty-
wów gzymsu cavetto21 zarówno w zwieńczeniu parteru oraz całego budynku,
jak i w funkcji nadproży okien pierwszego piętra, oraz tzw. torusów, także na
pionowych krawędziach dolnych (parterowych) części pylonów. Centralnym
punktem symetrycznej fasady - i konstrukcyjną osią-jest główne wejście,
będące w istocie portykiem typu prostylowego38; zawiera cały niemal katalog
architektonicznych egiptyzmów; wysunięty przed lico elewacji, wspiera się
na dwu kolumnach typu tzw. papirusowego39, podtrzymując również wysu-
nięty gzyms, na którym symetrycznie, flankując jednocześnie centralne okno
pierwszego piętra, osadzone są dwa naturalnej wielkości, siedzące posągi „fa-
raonów". Również symetrycznie, po prawej i po lewej stronie, w bezpośred-
niej bliskości portyku, umieszczona jest para leżących sfinksów, a nieco dalej
- para obelisków. Zarówno sfinksy, jak i obeliski, wolnostojące, spoczywają
na poziomie gruntu ustawione na niewysokich postumentach; sfinksy tuż pod
najbliższymi portykowi oknami parteru, obeliski pomiędzy światłami okien
pierwszego i drugiego. Egiptyzujące są również rozwiązania węgarów okien;
każdej kondygnacji w nieco inny sposób. Węgary okien parteru zawierają mo-
tywy dysku słonecznego z kobrami oraz zdublowany znak przypominający
fetysz bogini Neith40; nadproża ozdobione są motywem uskrzydlonego dys-
ku słonecznego41 - a bardziej okazały - zdobi nadproże bramy wejściowej.
Jeszcze większe uskrzydlone dyski stanowią zwieńczenie pylonów, tuż pod

Lipińska (przyp. 36), s. 47; Curl (przyp. 6), s. 31; gzyms składający się z wypukłego
wałka - torusa i wklęsłej płyty (właściwe cavettó). Torus i cavetto nawiązywały do pierwotnie
używanego w konstrukcjach wałka związanych trzcin zasłaniających belki stropowe - charak-
terystyczne „wiązania" ryto później także w torusach kamiennych. W literaturze niemieckiej
stosowane są do tych typowych zarówno dla budownictwa staroegipskiego, jak i nowożytnych
stylizacji egiptyzujących motywów, terminy opisowe: Hohlkehle (und) Rundstab (zob. D. Ar-
nold, Lexikon der dgyptischen Baukunst, Diisseldorf-Zurich 1997, s. 108).

38 Pevsner i in. (przyp. 2), s. 291-292.

39 Lipińska (przyp. 36), s. 76-77; kapitele tych kolumn mają kształt rozwiniętych balda-
chów i przypominają nieco (w miniaturowej skali) kolumny naw głównych w świątyniach No-
wego Państwa (Ramesseum, Luksor, Karnak).

40 M. Lurker, Bogowie i symbole starożytnych Egipcjan, Warszawa 1995, s. 142-143; R.H.
Wilkinson, The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt, London 2003, s. 156-159.

41 Lurker (przyp. 40), s. 198-199; uskrzydlona tarcza słoneczna występowała, zwłaszcza
od czasów Średniego Państwa, jako znak apotropaiczny nad bramami świątyń i jako zwieńczę-

44