DOI Artikel:
Bęczkowska, Urszula: Architektura klasztoru ss. karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0110
Ruskinowską genezę wydaje się mieć również manifestowana w budyn-
kach klasztornych zasada prawdy materiału"2 oraz umiejętne operowanie
tworzywem, dla wyeksponowania jego naturalnych właściwości. Podsta-
wowym środkiem dekoracyjnym staje się tu wzajemny układ zróżnicowa-
nych kolorystycznie materiałów, rozczłonkowujących duże powierzchnie
surowych ścian i podkreślających elementy konstrukcyjne"3. Owa prostota
i skromność wystroju plastycznego, poza uzasadnieniem estetycznym znajdu-
je także wytłumaczenie ideowe, gdyż doskonale odpowiada karmelitańskiej
regule"4. Sam Mączyński motywował swą decyzje artystyczną następująco:
„ponieważ to konwent surowy, więc popisu wielkiego nie będzie (...), gdzie
cele - daję bogatą (co do wzoru) fryzę z różnokolorowych cegieł i kamienia
oraz stylowe, charakterystyczne okna kamienne w ołowiu oszklone - będą za-
konnice miały co obliczać w chwilach nudy czy zmartwienia; to cieszy mnie,
gdyż ciągle jestem pod wrażeniem, że buduję więzienie""5.
W formach krakowskiego klasztoru znalazło wyraz postulowane przez Ru-
skina nawiązanie do nurtu architecture parlante116. Zastosowanie form stylu
przejściowego, w powszechnym rozumieniu odznaczających się prostotą, su-
rowością i powagą, jak również ścisłe powiązanie poszczególnych elementów
założenia oraz operowanie zwartą, nierozczłonkowaną masą muru przywoły-
wało wrażenie zamkniętej fortecy, a tym samym doskonale wyrażało charak-
ter i przeznaczenie gmachu, jako siedziby zakonu klauzurowego o ścisłej re-
gule"7. Dookreśleniu semantycznych wartości architektury posłużył zespół
motywów dekoracyjnych definiujących budowlę jako klasztor karmelitanek
112 Mączyński (przyp. 109), szp. 142. Na temat zasady prawdy materiału zob. G. Band-
mann, Przemiany w ocenie tworzywa w teorii sztuki XIX wieku, w: Pojęcia, problemy, metody
współczesnej nauki o sztuce, opr. J. Białostocki, Warszawa 1976, s. 46-78.
F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa czwarta - piękna, „Architekt" 1903, nr 1, szp. 9-
10. Ów sposób podejścia do materiału, definiowany wówczas jako „nowoczesny", akcentowa-
no w większości wzmianek prasowych, jakie ukazały się po otwarciu krakowskiego klasztoru,
zob. m.in. Poświęcenie nowego kościoła... (przyp. 71), s. 13; P. T. (przyp. 70), s. 380.
114 Na tę zależność wskazywali już współcześni krytycy: „Surowość i ścisłość zakonnych
reguł nie pozwala na żadne zbytkowne urządzenie i efektowne upiększenie (...) więc wszyst-
ko co widzimy (...) jako ozdobę, jest nieodłączną częścią wątku struktury". P. T. (przyp. 70),
s. 380.
115 Listy F. Mączyńskiego... (przyp. 70), brak daty.
116 F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa szósta - pamięci, „Architekt" 1903, nr 3, szp.
31. Szerzej na temat koncepcji architecture parlante zob. Z. Ostrowska-Kębłowska, Historyzm
w architekturze XIX wieku. Próba wyjaśnienia, w: Interpretacje dzieła sztuki, Warszawa-Po-
znań 1976, s. 62-67; Krakowski (przyp. 104), s. 63-80.
Solewski (przyp. 1), t. 2, s. 92; Poświęcenie nowego kościoła... (przyp. 71), s. 13.
100
kach klasztornych zasada prawdy materiału"2 oraz umiejętne operowanie
tworzywem, dla wyeksponowania jego naturalnych właściwości. Podsta-
wowym środkiem dekoracyjnym staje się tu wzajemny układ zróżnicowa-
nych kolorystycznie materiałów, rozczłonkowujących duże powierzchnie
surowych ścian i podkreślających elementy konstrukcyjne"3. Owa prostota
i skromność wystroju plastycznego, poza uzasadnieniem estetycznym znajdu-
je także wytłumaczenie ideowe, gdyż doskonale odpowiada karmelitańskiej
regule"4. Sam Mączyński motywował swą decyzje artystyczną następująco:
„ponieważ to konwent surowy, więc popisu wielkiego nie będzie (...), gdzie
cele - daję bogatą (co do wzoru) fryzę z różnokolorowych cegieł i kamienia
oraz stylowe, charakterystyczne okna kamienne w ołowiu oszklone - będą za-
konnice miały co obliczać w chwilach nudy czy zmartwienia; to cieszy mnie,
gdyż ciągle jestem pod wrażeniem, że buduję więzienie""5.
W formach krakowskiego klasztoru znalazło wyraz postulowane przez Ru-
skina nawiązanie do nurtu architecture parlante116. Zastosowanie form stylu
przejściowego, w powszechnym rozumieniu odznaczających się prostotą, su-
rowością i powagą, jak również ścisłe powiązanie poszczególnych elementów
założenia oraz operowanie zwartą, nierozczłonkowaną masą muru przywoły-
wało wrażenie zamkniętej fortecy, a tym samym doskonale wyrażało charak-
ter i przeznaczenie gmachu, jako siedziby zakonu klauzurowego o ścisłej re-
gule"7. Dookreśleniu semantycznych wartości architektury posłużył zespół
motywów dekoracyjnych definiujących budowlę jako klasztor karmelitanek
112 Mączyński (przyp. 109), szp. 142. Na temat zasady prawdy materiału zob. G. Band-
mann, Przemiany w ocenie tworzywa w teorii sztuki XIX wieku, w: Pojęcia, problemy, metody
współczesnej nauki o sztuce, opr. J. Białostocki, Warszawa 1976, s. 46-78.
F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa czwarta - piękna, „Architekt" 1903, nr 1, szp. 9-
10. Ów sposób podejścia do materiału, definiowany wówczas jako „nowoczesny", akcentowa-
no w większości wzmianek prasowych, jakie ukazały się po otwarciu krakowskiego klasztoru,
zob. m.in. Poświęcenie nowego kościoła... (przyp. 71), s. 13; P. T. (przyp. 70), s. 380.
114 Na tę zależność wskazywali już współcześni krytycy: „Surowość i ścisłość zakonnych
reguł nie pozwala na żadne zbytkowne urządzenie i efektowne upiększenie (...) więc wszyst-
ko co widzimy (...) jako ozdobę, jest nieodłączną częścią wątku struktury". P. T. (przyp. 70),
s. 380.
115 Listy F. Mączyńskiego... (przyp. 70), brak daty.
116 F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa szósta - pamięci, „Architekt" 1903, nr 3, szp.
31. Szerzej na temat koncepcji architecture parlante zob. Z. Ostrowska-Kębłowska, Historyzm
w architekturze XIX wieku. Próba wyjaśnienia, w: Interpretacje dzieła sztuki, Warszawa-Po-
znań 1976, s. 62-67; Krakowski (przyp. 104), s. 63-80.
Solewski (przyp. 1), t. 2, s. 92; Poświęcenie nowego kościoła... (przyp. 71), s. 13.
100