DOI Artikel:
Jarosz, Izabela: Powrót do tendencji formalnych w polskim piśmiennictwie o ogrodach na tle przemian w sztuce ogrodowej wybranych krajów Europy Zachodniej i Ameryki Pólknocnej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0138
Historia angielskich parków publicznych sięga omówionych wyżej postu-
latów Loudona i ich praktycznych realizacji w postaci Birkenhead Park w Li-
verpoolu. Od samego początku park Paxtona był pomyślany jako teren służą-
cy uprawianiu sportów i spędzaniu wolnego czasu w otoczeniu przyrody. Nie-
uchronnie przy realizacji tego typu założeń pojawił się problem pogodzenia
w planie parku piękna i malowniczości przyrody z terenami służącymi sze-
roko propagowanej aktywności fizycznej. Fundatorzy parków coraz częściej
jednak przedkładali regularnie ukształtowane boiska nad fragmenty krajobra-
zowe. Warunkiem konkursu rozpisanego w 1840 roku na dwa parki w Man-
chesterze było zawarcie w ich planach gimnazjum, terenu służącego łucznic-
twu i grze w kręgle55. W odpowiedzi na dylemat, jak włączyć przestrzeń, słu-
żącą szeroko pojętej aktywności fizycznej, w obszar, będący miejscem przy-
jemności wizualnej i zainteresowań botanicznych, wypracowano dwa stano-
wiska: część projektantów opowiadała się za połączeniem różnych funkcji
parku w jednym założeniu, a pozostali za ich rozdzieleniem56. Publiczna natu-
ra parków miała przejawiać się w licznych miejscach wypoczynku, takich jak
ławki czy fontanny z pitną wodą, a wreszcie w tak istotnym unowocześnieniu,
jakim były toalety publiczne, zainstalowane już w arboretum w Derby57. Parki
publiczne, jako alternatywa w stosunku do gospód i tawern, miały zachęcać
do zdrowego i moralnego stylu życia. Dlatego, przestając być tylko ozdobą
miast, służyły parki uprawianiu sportów i aktywnemu spędzaniu czasu wolne-
go, a także podnoszeniu poziomu intelektualnego za sprawą lokowanych tam
ogrodów botanicznych, bibliotek oraz muzeów sztuki i historii naturalnej.
Kolejnym krajem, którego parki publiczne opisywano w polskim piśmien-
nictwie ogrodniczym, były Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. W roku
1888 Piotr Hoser pisał o Central Parku jako o niewątpliwym cudzie świa-
ta znanym w Europie z opisów i planów58. Hoser doceniał w parkach ame-
rykańskich - Central Park w Nowym Jorku, Fairmount Park pod Filadelfią
- zarówno walory estetyczne, jak i funkcjonalne: drogi dla wozów, konnych
i pieszych oraz liczne miejsca służące zdrowiu i przyjemnemu spędzaniu cza-
su wolnego. Chrząński zwrócił natomiast uwagę na wykorzystanie w parkach
amerykańskich trawników jako terenów do gier, zabaw i spacerów, a także
wielką swobodę pozostawioną przebywającym tam ludziom. „Są to przyjem-
ności, na które nasza miejska ludność długo jeszcze oczekiwać musi, spo-
dziewać się jednak należy, że wraz z rozwojem ogrodnictwa doczeka się tej
55 Barlow Rogers (przyp. 20), s. 323.
56Ponte (przyp. 19), s. 381.
57 Barlow Rogers (przyp. 20), s. 324.
58 P. Hoser, Czym jest Ameryka, „Ogrodnik Polski" 1888, 2, s. 25-27.
128
latów Loudona i ich praktycznych realizacji w postaci Birkenhead Park w Li-
verpoolu. Od samego początku park Paxtona był pomyślany jako teren służą-
cy uprawianiu sportów i spędzaniu wolnego czasu w otoczeniu przyrody. Nie-
uchronnie przy realizacji tego typu założeń pojawił się problem pogodzenia
w planie parku piękna i malowniczości przyrody z terenami służącymi sze-
roko propagowanej aktywności fizycznej. Fundatorzy parków coraz częściej
jednak przedkładali regularnie ukształtowane boiska nad fragmenty krajobra-
zowe. Warunkiem konkursu rozpisanego w 1840 roku na dwa parki w Man-
chesterze było zawarcie w ich planach gimnazjum, terenu służącego łucznic-
twu i grze w kręgle55. W odpowiedzi na dylemat, jak włączyć przestrzeń, słu-
żącą szeroko pojętej aktywności fizycznej, w obszar, będący miejscem przy-
jemności wizualnej i zainteresowań botanicznych, wypracowano dwa stano-
wiska: część projektantów opowiadała się za połączeniem różnych funkcji
parku w jednym założeniu, a pozostali za ich rozdzieleniem56. Publiczna natu-
ra parków miała przejawiać się w licznych miejscach wypoczynku, takich jak
ławki czy fontanny z pitną wodą, a wreszcie w tak istotnym unowocześnieniu,
jakim były toalety publiczne, zainstalowane już w arboretum w Derby57. Parki
publiczne, jako alternatywa w stosunku do gospód i tawern, miały zachęcać
do zdrowego i moralnego stylu życia. Dlatego, przestając być tylko ozdobą
miast, służyły parki uprawianiu sportów i aktywnemu spędzaniu czasu wolne-
go, a także podnoszeniu poziomu intelektualnego za sprawą lokowanych tam
ogrodów botanicznych, bibliotek oraz muzeów sztuki i historii naturalnej.
Kolejnym krajem, którego parki publiczne opisywano w polskim piśmien-
nictwie ogrodniczym, były Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. W roku
1888 Piotr Hoser pisał o Central Parku jako o niewątpliwym cudzie świa-
ta znanym w Europie z opisów i planów58. Hoser doceniał w parkach ame-
rykańskich - Central Park w Nowym Jorku, Fairmount Park pod Filadelfią
- zarówno walory estetyczne, jak i funkcjonalne: drogi dla wozów, konnych
i pieszych oraz liczne miejsca służące zdrowiu i przyjemnemu spędzaniu cza-
su wolnego. Chrząński zwrócił natomiast uwagę na wykorzystanie w parkach
amerykańskich trawników jako terenów do gier, zabaw i spacerów, a także
wielką swobodę pozostawioną przebywającym tam ludziom. „Są to przyjem-
ności, na które nasza miejska ludność długo jeszcze oczekiwać musi, spo-
dziewać się jednak należy, że wraz z rozwojem ogrodnictwa doczeka się tej
55 Barlow Rogers (przyp. 20), s. 323.
56Ponte (przyp. 19), s. 381.
57 Barlow Rogers (przyp. 20), s. 324.
58 P. Hoser, Czym jest Ameryka, „Ogrodnik Polski" 1888, 2, s. 25-27.
128