DOI Artikel:
Jarosz, Izabela: Powrót do tendencji formalnych w polskim piśmiennictwie o ogrodach na tle przemian w sztuce ogrodowej wybranych krajów Europy Zachodniej i Ameryki Pólknocnej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0141
jektu Gustawa Meyera z lat 1860-1870, ze względu na regularnie rozplano-
wane powierzchnie sportowe i zabawowe69. Niemieckie parki publiczne stop-
niowo stawały się przestrzenią o coraz szerszym programie funkcjonalnym,
od terenów sportowych, placów zabaw, po zakątki widokowe i spacerowe.
Obszary przeznaczone do celów sportowych i rozrywkowych miały formy
geometryczne, często w kształcie hipodromu, wtopione w park krajobrazowy.
Rozwój towarzystw sportowych, propagowanie gimnastyki w szkołach i po-
pularność gier drużynowych na świeżym powietrzu, wymagały poszerzania
obszarów sportowych w parkach w postaci rozległych łąk, jak to miało miej-
sce choćby w Yolksgarten projektu Kowalleka w Kolonii. W Niemczech od
lat osiemdziesiątych XIX wieku krajobrazowe parki publiczne podlegały co-
raz silniejszej krytyce. Możliwość zabawy na trawnikach, a nie tylko ogląda-
nia z określonych punktów widokowych panoram i kobiercowych układów
kwiatów, stała się powszechną praktyką na początku XX wieku. Dodatkowo
zaznaczający się pod koniec XIX stulecia powrót do tradycji barokowej w ar-
chitekturze, również na polu kształtowania natury, przyczynił się do sięgnię-
cia po rozwiązania siedemnastowiecznych i osiemnastowiecznych ogrodów
architektonicznych. Barokowe kompozycje ogrodowe uznawano za dosko-
nałe przykłady połączenia w jedną całość obszarów parkowych pełniących
różne funkcje. Przykładem nawiązania do tej tradycji był wzmiankowany już
projekt parku miejskiego w Hamburgu Maxa Laugera z 1908 roku.
Wydaje się jednak, że najsilniejsze związki, a co za tym idzie i znajo-
mość trendów ogrodniczych, łączyły polskich teoretyków i twórców ogrodów
z Francją. W pierwszej kolejności należy wspomnieć, że wielu spośród nich
przebywało i studiowało w tym kraju. Jankowski pisał, że razem z Szaniorem
przebywali w paryskiej Szkole Hodowli Drzew, którą ukończyli w 1874 roku.
„W szkole tej nie uczono nas teorji zakładania parków, ale Franciszek Szanior
przyglądał się uważnie wspaniałym parkom paryskim (...). To pewne, że nie
ucząc się trudnej sztuki zakładania ogrodów, posiadł ją i to w stopniu niezwy-
kłym"70. Szkołą o której pisze Jankowski, była najprawdopodobniej L'Ecole
d'Arboriculture et d'Horticulture de la Ville de Paris założona w 1868 roku
przez Alphonse du Breuila i Jeana Darcela71. Również Chrząński miał prze-
E. Schmidt, Stadtparks in Deutschland. Varianten aus der Zeit von 1860 bis 1910, „Die
Gartenkunst" 1, 1989, s. 108.
70 E. Jankowski, Franciszek Szanior, „Przegląd Ogrodniczy" 1928, 4, s. 115-116.
71 A. Dumerin, L'enseignement de l'horticulture et de l'architecture desjardins en France
au XIX siecle, w: EdouardAndre (1840-1911) unpaysagiste, botaniste sur les chemins du mon-
de, red. F. Andre, S. de Courtois, Paris 2001, s. 287-298.
131
wane powierzchnie sportowe i zabawowe69. Niemieckie parki publiczne stop-
niowo stawały się przestrzenią o coraz szerszym programie funkcjonalnym,
od terenów sportowych, placów zabaw, po zakątki widokowe i spacerowe.
Obszary przeznaczone do celów sportowych i rozrywkowych miały formy
geometryczne, często w kształcie hipodromu, wtopione w park krajobrazowy.
Rozwój towarzystw sportowych, propagowanie gimnastyki w szkołach i po-
pularność gier drużynowych na świeżym powietrzu, wymagały poszerzania
obszarów sportowych w parkach w postaci rozległych łąk, jak to miało miej-
sce choćby w Yolksgarten projektu Kowalleka w Kolonii. W Niemczech od
lat osiemdziesiątych XIX wieku krajobrazowe parki publiczne podlegały co-
raz silniejszej krytyce. Możliwość zabawy na trawnikach, a nie tylko ogląda-
nia z określonych punktów widokowych panoram i kobiercowych układów
kwiatów, stała się powszechną praktyką na początku XX wieku. Dodatkowo
zaznaczający się pod koniec XIX stulecia powrót do tradycji barokowej w ar-
chitekturze, również na polu kształtowania natury, przyczynił się do sięgnię-
cia po rozwiązania siedemnastowiecznych i osiemnastowiecznych ogrodów
architektonicznych. Barokowe kompozycje ogrodowe uznawano za dosko-
nałe przykłady połączenia w jedną całość obszarów parkowych pełniących
różne funkcje. Przykładem nawiązania do tej tradycji był wzmiankowany już
projekt parku miejskiego w Hamburgu Maxa Laugera z 1908 roku.
Wydaje się jednak, że najsilniejsze związki, a co za tym idzie i znajo-
mość trendów ogrodniczych, łączyły polskich teoretyków i twórców ogrodów
z Francją. W pierwszej kolejności należy wspomnieć, że wielu spośród nich
przebywało i studiowało w tym kraju. Jankowski pisał, że razem z Szaniorem
przebywali w paryskiej Szkole Hodowli Drzew, którą ukończyli w 1874 roku.
„W szkole tej nie uczono nas teorji zakładania parków, ale Franciszek Szanior
przyglądał się uważnie wspaniałym parkom paryskim (...). To pewne, że nie
ucząc się trudnej sztuki zakładania ogrodów, posiadł ją i to w stopniu niezwy-
kłym"70. Szkołą o której pisze Jankowski, była najprawdopodobniej L'Ecole
d'Arboriculture et d'Horticulture de la Ville de Paris założona w 1868 roku
przez Alphonse du Breuila i Jeana Darcela71. Również Chrząński miał prze-
E. Schmidt, Stadtparks in Deutschland. Varianten aus der Zeit von 1860 bis 1910, „Die
Gartenkunst" 1, 1989, s. 108.
70 E. Jankowski, Franciszek Szanior, „Przegląd Ogrodniczy" 1928, 4, s. 115-116.
71 A. Dumerin, L'enseignement de l'horticulture et de l'architecture desjardins en France
au XIX siecle, w: EdouardAndre (1840-1911) unpaysagiste, botaniste sur les chemins du mon-
de, red. F. Andre, S. de Courtois, Paris 2001, s. 287-298.
131