DOI Artikel:
Jarosz, Izabela: Powrót do tendencji formalnych w polskim piśmiennictwie o ogrodach na tle przemian w sztuce ogrodowej wybranych krajów Europy Zachodniej i Ameryki Pólknocnej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0146
słowa Kubika: „niegdyś, gdy panowała moda zakładania parków angielskich,
niektórzy ogrodnicy rysowali (...) krzywe drogi nawet w najbardziej uczęsz-
czanych ogrodach, przez które musi się często przechodzić i wskutek tego ro-
bić dalekie okrężne koła. (...) Na szczęście minął już okres takich ogródków
i dzisiaj żądamy plantacji dostosowanych do potrzeb życia, drogi prowadzimy
prosto i brukujemy je jak najlepiej"87.
Moralny i zdrowy tryb życia, do którego zachęcać miały różne sposoby
spędzania czasu w parkach publicznych, leżał także u podstawy populary-
zacji rozmaitych dyscyplin sportowych, zwłaszcza wśród młodzieży. W pla-
nach parków pojawiały się coraz częściej tereny stosowne do gier i zabaw,
w formie placów i boisk. W latach 1888-89 powstał w Krakowie park, zwany
Parkiem dr. Jordana, przeznaczony specjalnie dla dzieci i młodzieży, którego
program przewidywał liczne możliwości zabawy i uprawiania sportów, ale
w sposób sprzyjający także dobremu wychowaniu88. Plan ogrodu, autorstwa
Bolesława Małeckiego, obejmował place do gry w piłkę nożną, biegów, łucz-
nictwa i ćwiczeń gimnastycznych, oddzielne dla dziewcząt, chłopców i ma-
łych dzieci. Boiska i place zabaw, z reguły w kształcie hipodromu, prostoką-
ta lub koła stały się na początku XX wieku nieodzownym elementem niemal
wszystkich projektów parków89. W zakładaniu nowych parków publicznych
na przełomie stuleci przodowała Łódź90. Na zamówienie Wydziału Ogrodo-
wo-Leśnego Magistratu Łódzkiego Edward Ciszkiewicz opracował plan par-
ku, który miał zaspokoić zapotrzebowanie zarówno w dziedzinie edukacji bo-
tanicznej, jak i ruchu na świeżym powietrzu. Sam Ciszkiewicz, wymienia-
jąc cele przyświecające projektowi parku „Źródlisko" (il. 4), na pierwszym
miejscu stawiał pomoc w edukacji i poprawie kondycji fizycznej młodzieży91.
Stąd w planie parku uwzględniono dział naukowy, w postaci ogrodu bota-
nicznego i niezwykle już rozbudowany dział sportowy z dwoma placami dla
dzieci w kształcie koła i półkola, prostokątnym boiskiem z trybunami, trze-
ma kortami tenisowymi i dwiema kręgielniami. Wszystkie place wyposażo-
8/ Kubik (przyp. 31), s. 156.
88 E. Jankowski, O nowy park krakowski, „Ogrodnik Polski" 1 889, 5, s. 97-98; W. Bałus,
Kinder und Jugend im Volksgarten. Von den Anfdngen bis zur Entstehung des Reformparks,
„Die Gartenkunst" 13, 2001, s. 71.
QQ
Por.: Projekt parku im. A. Sikory w Cieszynie St. Rutkowskiego, w: „Ogród" 1910, 2, s.
19; Plan Parku Północnego dla miasta-ogrodu Ząbki St. i W. Zaykowkich, w: „Ogrodnik" 1913,
11, s. 184; Plan parku dla miasta Łodzi T. Chrząńskiego, w: „Ogrodnik" 1912, 31, s. 487; Plan
parku „Źródlisko" w Łodzi E. Ciszkiewicza, w: „Ogrodnik" 1917, 11, s. 159.
90 A. Zaleski, Ogrody miejskie Łodzi, „Ogrodnik" 1919, 18-22, s. 253-256; Parki Łodzi,
red. J. Mowszowicz, Łódź 1962.
91 E. Ciszkiewicz, Park miejski „Źródlisko" w Łodzi, „Ogrodnik" 1917, 11. s. 157-160.
136
niektórzy ogrodnicy rysowali (...) krzywe drogi nawet w najbardziej uczęsz-
czanych ogrodach, przez które musi się często przechodzić i wskutek tego ro-
bić dalekie okrężne koła. (...) Na szczęście minął już okres takich ogródków
i dzisiaj żądamy plantacji dostosowanych do potrzeb życia, drogi prowadzimy
prosto i brukujemy je jak najlepiej"87.
Moralny i zdrowy tryb życia, do którego zachęcać miały różne sposoby
spędzania czasu w parkach publicznych, leżał także u podstawy populary-
zacji rozmaitych dyscyplin sportowych, zwłaszcza wśród młodzieży. W pla-
nach parków pojawiały się coraz częściej tereny stosowne do gier i zabaw,
w formie placów i boisk. W latach 1888-89 powstał w Krakowie park, zwany
Parkiem dr. Jordana, przeznaczony specjalnie dla dzieci i młodzieży, którego
program przewidywał liczne możliwości zabawy i uprawiania sportów, ale
w sposób sprzyjający także dobremu wychowaniu88. Plan ogrodu, autorstwa
Bolesława Małeckiego, obejmował place do gry w piłkę nożną, biegów, łucz-
nictwa i ćwiczeń gimnastycznych, oddzielne dla dziewcząt, chłopców i ma-
łych dzieci. Boiska i place zabaw, z reguły w kształcie hipodromu, prostoką-
ta lub koła stały się na początku XX wieku nieodzownym elementem niemal
wszystkich projektów parków89. W zakładaniu nowych parków publicznych
na przełomie stuleci przodowała Łódź90. Na zamówienie Wydziału Ogrodo-
wo-Leśnego Magistratu Łódzkiego Edward Ciszkiewicz opracował plan par-
ku, który miał zaspokoić zapotrzebowanie zarówno w dziedzinie edukacji bo-
tanicznej, jak i ruchu na świeżym powietrzu. Sam Ciszkiewicz, wymienia-
jąc cele przyświecające projektowi parku „Źródlisko" (il. 4), na pierwszym
miejscu stawiał pomoc w edukacji i poprawie kondycji fizycznej młodzieży91.
Stąd w planie parku uwzględniono dział naukowy, w postaci ogrodu bota-
nicznego i niezwykle już rozbudowany dział sportowy z dwoma placami dla
dzieci w kształcie koła i półkola, prostokątnym boiskiem z trybunami, trze-
ma kortami tenisowymi i dwiema kręgielniami. Wszystkie place wyposażo-
8/ Kubik (przyp. 31), s. 156.
88 E. Jankowski, O nowy park krakowski, „Ogrodnik Polski" 1 889, 5, s. 97-98; W. Bałus,
Kinder und Jugend im Volksgarten. Von den Anfdngen bis zur Entstehung des Reformparks,
„Die Gartenkunst" 13, 2001, s. 71.
Por.: Projekt parku im. A. Sikory w Cieszynie St. Rutkowskiego, w: „Ogród" 1910, 2, s.
19; Plan Parku Północnego dla miasta-ogrodu Ząbki St. i W. Zaykowkich, w: „Ogrodnik" 1913,
11, s. 184; Plan parku dla miasta Łodzi T. Chrząńskiego, w: „Ogrodnik" 1912, 31, s. 487; Plan
parku „Źródlisko" w Łodzi E. Ciszkiewicza, w: „Ogrodnik" 1917, 11, s. 159.
90 A. Zaleski, Ogrody miejskie Łodzi, „Ogrodnik" 1919, 18-22, s. 253-256; Parki Łodzi,
red. J. Mowszowicz, Łódź 1962.
91 E. Ciszkiewicz, Park miejski „Źródlisko" w Łodzi, „Ogrodnik" 1917, 11. s. 157-160.
136