Modus: Prace z historii sztuki (5.2004)

Autorzy trzech kolejnych artykułów:
Christine Nielsen13, Gabriele Wiesemann'4
i Imke Ristow15 wydobywają sylwetki ar-
tystów, którzy tworzyli głównie na terenie
Śląska i Prus. Ich twórczość nie stała się do-
tychczas przedmiotem zainteresowania pol-
skich historyków sztuki, a do lat 90. pozo-
stawała poza zasięgiem badań naukowców
niemieckich. Sytuacja ta, jak i częściowe
zniszczenie dorobku wspomnianych arty-
stów w czsie ostatniej wojny sprawiły, że
wcześniej nie doczekali się opracowań, na
które niewątpliwie zasługują. Ch. Nielsen
przybliża postać Theo Effenbergera (1882-
1962) - architekta wykształconego w Tech-
nische Hochschule w Darmstadt, ale aktyw-
nego przede wszystkim we Wrocławiu. Choć
dziś pozostaje on w cieniu Maxa Berga czy
Hansa Poelziga należy pamiętać, że odegrał
on istotną rolę w rozwoju awangardowego
budownictwa miejskiego na Śląsku. G. Wie-
semann wydobywa sylwetkę Hannsa Hoopa
- najwybitniejszego architekta przedwojen-
nych Prus Wschodnich, autora najważniej-
szych realizacji architektonicznych Kłajpe-
dy. W swoich młodzieńczych pracach, sze-
roko znanych dzięki licznym publikacjom
w niemieckich czasopismach fachowych,
odszedł on od form historycznych ku awan-
gardzie, zbliżając się do ekspresjonizmu. I.
Ristow przybliża sylwetkę Artura Henniga
działającego na Śląsku w latach 1924-1933.
Silnie akcentuje działalność dydaktyczną
twórcy, który jako wieloletni profesor Szko-
ły Ceramiki Artystycznej w Bolesławcu
przyczynił się do jej przekształcenia w jeden
z wiodących ośrodków szkolnictwa artys-

tycznego na terenie Niemiec. Sławę przynio
sły Henningowi realizacje w zakresie aran-
żacji wnętrz i malarstwa na szkle.

Harald Tesan16 z kolei powraca do pro-
blemu czeskiego kubizmu, jego specyfi-
kę omawiając na podstawie rzeźby Salome
Emila Filii.

Andreas Ftilberth17 podejmuje w swym
referacie ważki problem wprowadzania no-
woczesnej architektury w historyczną tkan-
kę miasta. Kwestię tę omawia, powołując
się na dyskusję prasową, która wywiązała
się w związku z międzywojenną rozbudo-
wą Rygi, podniesionej do roli stolicy nowo-
utworzonego państwa. Niemieckie środowi-
ska architektoniczne i konserwatorskie wyra
żały wówczas protest wobec polityki władz
łotewskich pragnących przełamać dotych-
czasowy niemiecki charakter miasta awan-
gardowymi realizacjami finasnowanymi ze
środków publicznych.

Podobną kwestię porusza Tomasz Tor-
bus18. Wskazuje on na polityczne i naro-
dowościowe motywacje rządów PRL przy
wyborze rozwiązań stosowanych po 1945
roku w procesie odbudowy miast na tzw.
„ziemiach odzyskanych". Akcentuje przede
wszystkim chęć podkreślenia polskiego ro-
dowodu tych obszarów i legitymizacji praw
do nich, co zdecydowało o świadomym
odejściu w toku konserwacji od przedwojen-
nego wyglądu tamtejszych zespołów miej-
skich i rekonstrukcji ich przede wszystkim
w formach krakowskiego renesansu.

Artykuł Danieli Uher'9 powstał w związ-
ku z pracami przygotowawczymi wokół wy-
stawy poświęconej koloniom artystycznym

Ch. Nielsen, Der Architekt Theo Effenberger. Anmerkungen zu seinem Oeuvre, s. 268-279.
14 G. Wiesemann, Hanns Hoop: Ein Baukiinstler der Avantgarde in Kónigsberg, s. 280—295.
I. Ristow, Der Gestalter Artur Hennig undseine Entwwjsarbeit in Schlesien 1924 bis 1933. Kerami,
- Glasmalerei - Innenrawngestaltung, s. 333-348.

16 H. Tesan, Rekapitirfation des Kubisnn/s in Prag. Emil Fillas Skulptur ,,Salome ", s. 296—332.

17 A. Fulberth, Ein Bauerbe aufdem Piii/stand - die Altstadt von Riga ais Pressethema im autoritar
regierten Letiland (1934-1940), s. 349-365.

18 T. Torbus, Auf der Suche nach der polnischen Yergangenheit - politische Ikonographie beim Wiederauf-
bau der Stddte und Baudenkmaler in den sog. Wiedergewonnenen Gebieten Polens nach 1945, s. 379—400.

19 D. Uher, Kunsller in Theresienstadt 1941-1945. Ein Forschungsbericht, s. 366-378.

178