DOI Heft:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:Baranowa, Anna: Wilno początku XX wieku: Ognisko modernizującej się kultury. Litewsko-polska konferencja naukowa, Wilno, 9-10 X 2003
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0204
stulecie wystawy Towarzystwa Artystów
Polskich „Sztuka" w Wilnie. Dlaczego aż tak
świętować jedną wystawę krakowskiego To-
warzystwa? „Sztuka" założona w Krakowie
w roku 1897 inspiruje do jubileuszy, trudno
bowiem przecenić znaczenie tego pierwsze-
go na ziemiach polskich niezależnego ugru-
powania artystów1. Dość przypomnieć, że
wśród członków-założycieli znalazły się ta-
kie nazwiska, jak: Chełmoński, Fałat, Mal-
czewski, Mehoffer, Stanisławski, Wyspiań-
ski, Wyczólkowski. Celem „Sztuki" było
„powiększenie poziomu życia artystyczne-
go" w analogii do wiodących centrów euro-
pejskich przełomu XIX i XX wieku i pro-
mowanie sztuki polskiej poprzez ożywiony
ruch wystawienniczy w kraju i zagranicą.
Wystawa otwarta w Wilnie na wiosnę 1903
roku, była siedemnastą z kolei, po Krako-
wie, Warszawie, Lwowie, Wiedniu i Pradze,
i mogła dojść do skutku dzięki zabiegom or-
ganizacyjnym Ferdynanda Ruszczyca, człon-
ka „Sztuki" pochodzącego z Litwy, wycho-
wanka Akademii w Petersburgu i profeso-
ra malarstwa pejzażowego w Warszawie
i w Krakowie2. Ruszczyć, który uważał za
swą misję ożywienie artystyczne stron ro-
dzinnych, nadał wystawie charakter do tego
stopnia przełomowy, że i dzisiaj jej rekon-
strukcja stanowiłaby wydarzenie artystycz-
ne. Była to pierwsza poważna manifestacja
sztuki modernistycznej w Wilnie, i mimo że
nieprzygotowana publiczność źle ją przyję-
ła, jej standard artystyczny i wystawienniczy
nadal zdumiewa. Kiedy w trakcie ożywionej
korespondencji dr Laima Laućkaite z wileń-
skiego Instytutu Filozofii, Kultury i Sztuki,
badaczka sztuki litewskiej i europejskiej XX
wieku3, uświadomiła mi znaczenie tej ekspo-
zycji, postanowiłyśmy urządzić sesję nauko-
wą. Pomysł okazał się celny, jakkolwiek nie
ukrywałyśmy poczucia niedosytu, gdyż ide-
alnym - ale niezwykle kosztownym i wyma-
gającym długiego przygotowania - sposo-
bem uczczenia stulecia wystawy w Ogrodzie
Bernardyńskim byłaby jej rekonstrukcja.
Szkoda, że nowatorstwo koncepcji wysta-
wienniczej Ferdynanda Ruszczyca nie zosta-
ło w swoim czasie należycie docenione. Jak
śmiała była to idea, pokazała w swoim refe-
racie dr Stefania Kozakowska-Krzysztofo-
wicz (kustosz Muzeum Narodowego w Kra-
kowie), traktując wileńską wystawę „Sztu-
ki" jako impuls do szerszej refleksji na temat
nowej formy wystawiennictwa, która poja-
wiła się na przełomie XIX i XX wieku nie
tylko w kręgu Towarzystwa Artystów Pol-
skich „Sztuka", lecz także w środowiskach
analogicznych ugrupowań, czynnych mię-
dzy innymi w Wiedniu (Vereinigung Bilden-
der Kunstler Ósterreichs Wiener Secession)
i w Pradze (Manes).
Dwudniowe obrady odbywały się
w Domu M. K. Ciurlionisa, w samym cen-
trum zabytkowego Wilna, nieopodal Instytu-
tu Polskiego, który poparł ideę sesji i przy-
czynił się do jej kształtu merytorycznego.
Dzięki wkładowi translatorskiemu pracow-
ników Instytutu, kierowanego przez nieoce-
nioną dr Małgorzatę Kasner, goście z Krako-
wa otrzymali tłumaczenia referatów litew-
skich na język polski. Nasi gospodarze nie
potrzebowali tłumaczy i bez skrępowania
mogliśmy wygłosić nasze referaty po pol-
sku. Godnym podkreślenia jest fakt natural-
nego współistnienia wśród uczestników sesji
tych dwu języków (był też akcent rosyjski
w postaci wystąpienia dr Pawła Ławrińca
z Uniwersytetu Wileńskiego). Kolegom z Li-
twy można pozazdrościć biegłej znajomo-
ści języka polskiego, bądź to odziedziczonej
po bliższych czy dalszych przodkach, bądź
kształconej na kursach w Instytucie Polskim.
Zob. Stulecie Towarzystwa Artystów Polskich ,, Sztuka ", red. A. Baranowa, Kraków 2001.
2 S. Krzysztofowicz-Kozakowska, A. Kroplewska-Gajcwska, Ferdynand Ruszczyć 1870-1936. Życie
i dzieło, [katalog wystawy] Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2002.
3 Ostatnio wydała bogato ilustrowaną monografię sztuki wileńskiej początku XX wieku {Yilniaus daile
XXamźiauspradżioje, Yilnius 2002).
194
Polskich „Sztuka" w Wilnie. Dlaczego aż tak
świętować jedną wystawę krakowskiego To-
warzystwa? „Sztuka" założona w Krakowie
w roku 1897 inspiruje do jubileuszy, trudno
bowiem przecenić znaczenie tego pierwsze-
go na ziemiach polskich niezależnego ugru-
powania artystów1. Dość przypomnieć, że
wśród członków-założycieli znalazły się ta-
kie nazwiska, jak: Chełmoński, Fałat, Mal-
czewski, Mehoffer, Stanisławski, Wyspiań-
ski, Wyczólkowski. Celem „Sztuki" było
„powiększenie poziomu życia artystyczne-
go" w analogii do wiodących centrów euro-
pejskich przełomu XIX i XX wieku i pro-
mowanie sztuki polskiej poprzez ożywiony
ruch wystawienniczy w kraju i zagranicą.
Wystawa otwarta w Wilnie na wiosnę 1903
roku, była siedemnastą z kolei, po Krako-
wie, Warszawie, Lwowie, Wiedniu i Pradze,
i mogła dojść do skutku dzięki zabiegom or-
ganizacyjnym Ferdynanda Ruszczyca, człon-
ka „Sztuki" pochodzącego z Litwy, wycho-
wanka Akademii w Petersburgu i profeso-
ra malarstwa pejzażowego w Warszawie
i w Krakowie2. Ruszczyć, który uważał za
swą misję ożywienie artystyczne stron ro-
dzinnych, nadał wystawie charakter do tego
stopnia przełomowy, że i dzisiaj jej rekon-
strukcja stanowiłaby wydarzenie artystycz-
ne. Była to pierwsza poważna manifestacja
sztuki modernistycznej w Wilnie, i mimo że
nieprzygotowana publiczność źle ją przyję-
ła, jej standard artystyczny i wystawienniczy
nadal zdumiewa. Kiedy w trakcie ożywionej
korespondencji dr Laima Laućkaite z wileń-
skiego Instytutu Filozofii, Kultury i Sztuki,
badaczka sztuki litewskiej i europejskiej XX
wieku3, uświadomiła mi znaczenie tej ekspo-
zycji, postanowiłyśmy urządzić sesję nauko-
wą. Pomysł okazał się celny, jakkolwiek nie
ukrywałyśmy poczucia niedosytu, gdyż ide-
alnym - ale niezwykle kosztownym i wyma-
gającym długiego przygotowania - sposo-
bem uczczenia stulecia wystawy w Ogrodzie
Bernardyńskim byłaby jej rekonstrukcja.
Szkoda, że nowatorstwo koncepcji wysta-
wienniczej Ferdynanda Ruszczyca nie zosta-
ło w swoim czasie należycie docenione. Jak
śmiała była to idea, pokazała w swoim refe-
racie dr Stefania Kozakowska-Krzysztofo-
wicz (kustosz Muzeum Narodowego w Kra-
kowie), traktując wileńską wystawę „Sztu-
ki" jako impuls do szerszej refleksji na temat
nowej formy wystawiennictwa, która poja-
wiła się na przełomie XIX i XX wieku nie
tylko w kręgu Towarzystwa Artystów Pol-
skich „Sztuka", lecz także w środowiskach
analogicznych ugrupowań, czynnych mię-
dzy innymi w Wiedniu (Vereinigung Bilden-
der Kunstler Ósterreichs Wiener Secession)
i w Pradze (Manes).
Dwudniowe obrady odbywały się
w Domu M. K. Ciurlionisa, w samym cen-
trum zabytkowego Wilna, nieopodal Instytu-
tu Polskiego, który poparł ideę sesji i przy-
czynił się do jej kształtu merytorycznego.
Dzięki wkładowi translatorskiemu pracow-
ników Instytutu, kierowanego przez nieoce-
nioną dr Małgorzatę Kasner, goście z Krako-
wa otrzymali tłumaczenia referatów litew-
skich na język polski. Nasi gospodarze nie
potrzebowali tłumaczy i bez skrępowania
mogliśmy wygłosić nasze referaty po pol-
sku. Godnym podkreślenia jest fakt natural-
nego współistnienia wśród uczestników sesji
tych dwu języków (był też akcent rosyjski
w postaci wystąpienia dr Pawła Ławrińca
z Uniwersytetu Wileńskiego). Kolegom z Li-
twy można pozazdrościć biegłej znajomo-
ści języka polskiego, bądź to odziedziczonej
po bliższych czy dalszych przodkach, bądź
kształconej na kursach w Instytucie Polskim.
Zob. Stulecie Towarzystwa Artystów Polskich ,, Sztuka ", red. A. Baranowa, Kraków 2001.
2 S. Krzysztofowicz-Kozakowska, A. Kroplewska-Gajcwska, Ferdynand Ruszczyć 1870-1936. Życie
i dzieło, [katalog wystawy] Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2002.
3 Ostatnio wydała bogato ilustrowaną monografię sztuki wileńskiej początku XX wieku {Yilniaus daile
XXamźiauspradżioje, Yilnius 2002).
194