Modus: Prace z historii sztuki (7.2006)

MODUS

Prace z historii sztuki
VII (2006)

Rafał Quirini-Poplawski

Jeszcze jeden głos na temat sygnatury na fasadzie
kościoła 00. Cystersów w Wąchocku

Interpretacja niewielkiego napisu znajdującego się na południowej płasz-
czyźnie przypory w północno-zachodnim narożniku elewacji zachodniej koś-
cioła cysterskiego w Wąchocku ma duże znaczenie dla rezultatu dyskusji nad
genezą artystyczną zespołu czterech najstarszych opactw cysterskich w Mało-
polsce, należących do najciekawszych elementów spuścizny artystycznej w. XIII
na ziemiach polskich. Powstające kolejno klasztory w: Jędrzejowie (fundacja
w r. 1140 lub 1149), Sulejowie (r. 1176), Wąchocku (r. 1179) i Koprzywnicy
(r. 1185) były filiami burgundzkiego opactwa w Morimond. Wiemy, iż opactwo
wąchockie zostało ufundowane przez biskupa krakowskiego Gedkę1, nie zna-
my natomiast dokładnego czasu powstania kościoła Najświętszej Marii Panny
i św. Floriana oraz przyległego klasztoru (il. 1). Na podstawie analizy fonu
architektury i jej dekoracji datuje się je ogólnie na drugą ćwierć w. XIII2.

1 Z. Świechowski, Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog zabytków, Wrocław-War-
szawa-Kraków 1963, s. 65, 92, 262, 312; D. Olszewski, Fundacje cysterskie na Kielecczyźnie.
Stan badań, w: Z dziejów opactwa cystersów w Wąchocku. Materiały z sesji naukowej - 1991
rok, red. A. Massalski, D. Olszewski, Kielce 1993, s. 13-14.

2 Świechowski (przyp. 1), s. 313-314 (współcześnie z kościołem miało powstać skrzydło
wschodnie klasztoru, nieco później - skrzydło południowe); tenże, Sztuka romańska w Polsce,
Warszawa 1990, s. 180; tenże, Architektura Cystersów w Polsce, Czechach i na Węgrzech,
w: Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej. Materiały z konferencji naukowej 5-10X1998,
red. A.M. Wyrwa, J. Dobosz, Poznań 2000, s. 65; W. Łuszczkiewicz, Romańska architektura
w Wąchocku, kościół i reszty cysterskiego klasztoru, „Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi
Sztuki w Polsce" 5, 1896, s. 70-71 i M. Niwiński, Opactwo cystersów w Wąchocku. Fundacja
i dzieje uposażenia do końca wieków średnich, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału
Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności" 68, 1930, s. 33 (od około 1232 do 1241);
T. Szydłowski, O cysterskich budowlach z początku XIII w. w Wąchocku, Koprzywnicy, Sulejowie
i Jędrzejowie, oraz o odkryciu absydy pierwotnego romańskiego kościoła w Jędrzejowie, „Polska

59