DOI Artikel:
Podniesińska, Kamila: Między Rodinem a Przybyszewskim: klasycyzm dionizyjski Edwarda Wittiga
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19072#0216
powróci do źródeł, by analizować język form rzeźby kmeryjskiej, sumeryjskiej
czy egipskiej. I choć przez krytyków zostanie nazwany Grekiem, to będzie to
swoisty hellenizm, świadomie oczyszczony z pierwiastków Grecji klasycznej
„tak pięknej i nieprawdziwej", na rzecz jej elementów archaicznych i prymi-
tywnych73.
Z kolei koncentracja na wartościach czysto plastycznych, zerwanie z iluzjo-
nizmem, starannym wykończeniem detalu i obowiązującym ideałem piękna,
nasuwa skojarzenia z malarstwem Paula Cezanne'a, które Maillol zapewne
poznał już w r. 1892 na wystawie u Ambroise Vollarda. O tym, że nie mamy
tu do czynienia z przypadkowymi zbieżnościami, ale z prawdziwą fascynacją
poświadczają liczne wypowiedzi Maillola, choćby przedmowa do własnego
katalogu, w którym autor zamieścił nieomal dosłowny cytat z Cezanne'a: „Kie-
dy rzeźbię, wychodzę zawsze od figury geometrycznej: kwadratu, rombu, koła
- te figury najlepiej komponują się w przestrzeni"76. Łącznikiem w przenikaniu
idei mogła być także Akademia Ranson założona przez bliskich Cezanne'owi
- Maurice Denisa i Paul Serusiera. W r. 1907 do grona pedagogów dołączył
także Aristide Maillol. To środowisko odegrało przełomową rolę w krystalizacji
dwudziestowiecznego klasycyzmu. Wśród szeregu wykładowców szczególne
zasługi przypisać należy Maurice Denisowi, który dość wcześnie, bo już około
r. 1890, dał się poznać jako rzecznik neoklasycyzmu, publikując na łamach
„Beaux Arts" artykuł: Nowy ład klasyczny11. Już sam tytuł sugeruje wykładnię
programu estetycznego: sztuka nowa, ale zachowująca łączność z tradycją.
Oparta nie na zewnętrznym naśladownictwie, skodyfikowanym repertuarze
tematycznym, ale na powrocie do samej metody pracy i pierwotnych zasadach
tworzenia.
Bardzo istotne wydaje mi się tu uwydatnienie pewnej ciągłości, wspólnego
podłoża intelektualnego dla, wydawałoby się, zupełnie odmiennych nurtów:
Rozmaite pokrewieństwa i analogie łączą zarówno klasycyzm powracający do
kształtujących się wówczas artystycznych preferencji. Zauważmy wyraźnie akcentowaną nie-
chęć do stylu klasycznego, podziw dla rzeźby archaicznej i zainteresowanie sztuką prymitywną.
Przeświadczenie, że ta ostatnia może mieć ogromne znaczenie dla współczesności, za kilka lat
stanie się powszechne. Ogromną rolę odegra tutaj polinezyjska i tahitańska twórczość Gauguina,
wystawiana po raz pierwszy w r. 1889 w Cafe Volpini.
75 „Prymityw wszelako klasyczny" - tak nazwie Maillola zaprzyjaźniony z nim Maurice
Denis. Poza inspiracjami starogreckimi. istotne znaczenie dla krystalizacji stylu Maillola będą
mieć jego rodzinne strony okolice Banyuls, z których zaczerpnie choćby swój stały typ kobiety:
dojrzałej, rosłej francuskiej wieśniaczki.
76 Cyt. za: J. Cassou, Panorama des arts plasticjues contemporaines. Pans 1960. s. 97.
77 Zob. L. Hautecoeur, Literaturę et peinture en France du XVII au XX siecle, Paris 1960.
186
czy egipskiej. I choć przez krytyków zostanie nazwany Grekiem, to będzie to
swoisty hellenizm, świadomie oczyszczony z pierwiastków Grecji klasycznej
„tak pięknej i nieprawdziwej", na rzecz jej elementów archaicznych i prymi-
tywnych73.
Z kolei koncentracja na wartościach czysto plastycznych, zerwanie z iluzjo-
nizmem, starannym wykończeniem detalu i obowiązującym ideałem piękna,
nasuwa skojarzenia z malarstwem Paula Cezanne'a, które Maillol zapewne
poznał już w r. 1892 na wystawie u Ambroise Vollarda. O tym, że nie mamy
tu do czynienia z przypadkowymi zbieżnościami, ale z prawdziwą fascynacją
poświadczają liczne wypowiedzi Maillola, choćby przedmowa do własnego
katalogu, w którym autor zamieścił nieomal dosłowny cytat z Cezanne'a: „Kie-
dy rzeźbię, wychodzę zawsze od figury geometrycznej: kwadratu, rombu, koła
- te figury najlepiej komponują się w przestrzeni"76. Łącznikiem w przenikaniu
idei mogła być także Akademia Ranson założona przez bliskich Cezanne'owi
- Maurice Denisa i Paul Serusiera. W r. 1907 do grona pedagogów dołączył
także Aristide Maillol. To środowisko odegrało przełomową rolę w krystalizacji
dwudziestowiecznego klasycyzmu. Wśród szeregu wykładowców szczególne
zasługi przypisać należy Maurice Denisowi, który dość wcześnie, bo już około
r. 1890, dał się poznać jako rzecznik neoklasycyzmu, publikując na łamach
„Beaux Arts" artykuł: Nowy ład klasyczny11. Już sam tytuł sugeruje wykładnię
programu estetycznego: sztuka nowa, ale zachowująca łączność z tradycją.
Oparta nie na zewnętrznym naśladownictwie, skodyfikowanym repertuarze
tematycznym, ale na powrocie do samej metody pracy i pierwotnych zasadach
tworzenia.
Bardzo istotne wydaje mi się tu uwydatnienie pewnej ciągłości, wspólnego
podłoża intelektualnego dla, wydawałoby się, zupełnie odmiennych nurtów:
Rozmaite pokrewieństwa i analogie łączą zarówno klasycyzm powracający do
kształtujących się wówczas artystycznych preferencji. Zauważmy wyraźnie akcentowaną nie-
chęć do stylu klasycznego, podziw dla rzeźby archaicznej i zainteresowanie sztuką prymitywną.
Przeświadczenie, że ta ostatnia może mieć ogromne znaczenie dla współczesności, za kilka lat
stanie się powszechne. Ogromną rolę odegra tutaj polinezyjska i tahitańska twórczość Gauguina,
wystawiana po raz pierwszy w r. 1889 w Cafe Volpini.
75 „Prymityw wszelako klasyczny" - tak nazwie Maillola zaprzyjaźniony z nim Maurice
Denis. Poza inspiracjami starogreckimi. istotne znaczenie dla krystalizacji stylu Maillola będą
mieć jego rodzinne strony okolice Banyuls, z których zaczerpnie choćby swój stały typ kobiety:
dojrzałej, rosłej francuskiej wieśniaczki.
76 Cyt. za: J. Cassou, Panorama des arts plasticjues contemporaines. Pans 1960. s. 97.
77 Zob. L. Hautecoeur, Literaturę et peinture en France du XVII au XX siecle, Paris 1960.
186