DOI issue:
Recenzje i omówienia
DOI article:Walanus, Wojciech: Wanderungen: Künstler - Kunstwerk - Motiv - Stifter. Beitrage der 10. Tagung des Arbeitskreises deutscher und polnischer Kunsthistoriker in Warschau, 25-28. September 2003, red. M. Omilanowska, A. Straszewska
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19072#0269
W zupełnej zgodzie z tą ideą pozostaje
natomiast referat Diany Codogni-Łań-
cuckiej, poświęcony przemianom, jakim
w polskim malarstwie XIX i początków XX
wieku podlegał jeden z głównych motywów
niemieckiego romantyzmu: widok z okna2^.
Autorka zakwestionowała wyrażoną przez
Jana Białostockiego opinię o braku tego
wątku w sztuce polskiej i omówiła szereg
przykładów, począwszy od niewyszukanych
artystycznie dzieł z 2. połowy w. XIX, aż
po znane prace Wyspiańskiego, Weissa,
Boznańskiej i Okunia.
Jeden tylko obraz, Finis Poloniae 1831
Dietricha Montena, znalazł się w centrum
uwagi Konrada Vanji26. Dzieło, przedstawia-
jące powstańców listopadowych przekracza-
jących pruską granicę w drodze na emigra-
cję, zyskało w Niemczech niezwykle dużą
popularność i doczekało się wielu powtórzeń
(nawet na filiżankach i główkach fajek!).
Vanja przeanalizował tę popularność w kon-
tekście panujących wówczas w Niemczech
nastrojów solidarności z Polakami, omówił
także symbolikę płótna Montena.
Problem recepcji wzorów niemieckich
w polskiej architekturze sakralnej w. XIX
podniósł w swym artykule Wojciech Bałus27.
Kwestię tę przedstawił on na przykładzie
tendencji do centralizacji przestrzeni kościo-
ła, polegającej na wprowadzaniu oktogonal-
nego przęsła na skrzyżowaniu naw. Przęsło
takie występuje w niektórych budowlach
Jana Sasa-Zubrzyckiego (np. kościół misjo-
narzy w Tarnowie) i Teodora Talowskiego
(np. kościół w Kamieniu). Jak wykazał
autor, źródeł inspiracji dla polskich architek-
tów należy szukać w projektach Johannesa
Otzena. Badacz podkreślił przy tym. że
Otzen uczynił oktogon istotnym elementem
nowego programu świątyni protestanckiej,
godzącej wymogi kultu z gotyckim typem
kościoła, natomiast w dziełach Sasa-Zubrzy-
ckiego i Talowskiego motyw ten służy tylko
„pozbawionej treści grze z przestrzenią".
Według Bałusa, na ograniczenie recepcji do
wartości czysto formalnych wpływ mogły
mieć ówczesne czasopisma architektoniczne,
w których często publikowano same projek-
ty, bez komentarzy.
Zamykające trzecią część książki
rozważania Stefana Muthesiusa mieszczą
się w ramach historii doktryn konserwator-
skich28. Autor poddał analizie formułowane
w Europie Zachodniej opinie o odbudowie
warszawskiej Starówki. Zwrócił jednocześ-
nie uwagę na ewolucję tych poglądów, od-
zwierciedlającą zmiany zachodzące w teorii
urbanistyki i ochrony zabytków: rezerwa
i skłonność do traktowania tej odbudowy
za przypadek wyjątkowy, typowa dla lat 50.
i 60., ustąpiła w następnej dekadzie po-
wszechnej akceptacji.
W ostatnim dziale publikacji znalazły
się tylko trzy artykuły. Obszerne studium
Kevina E. Kandta stanowi cenny wkład do
badań nad rolą Gdańska w zaspokajaniu
artystycznych upodobań polskich elit w
czasie panowania Jana III Sobieskiego29.
Wykorzystując trudno dostępny materiał
25 D. Codogni-Łańcucka. Blick ans dem Fenster. Wanderung eines (deutschen?) Motivs, s. 293-312.
26 K. Vanja. Dietrich Montens Bild,, Finis Poloniae 1831 " wid seine Popularisierung nach dem nie-
dergeschlagenen Aufstand vom Norember 1830 in Warschau, s. 3 13-322.
27 W. Bałus, Zentralbanlendenzen in der Sakralarchitektnr des 19. Jahrhunderts. Die Rolle des Okto-
gonmotivs, s. 323-333.
28 S. Muthesius, Westeuropaische Stimmen zum Wiederaufbau der Warschauer Altstadt wid zur Polni-
schen Denkmalpflege, s. 335-343.
29 K.E. Kandt, Sannatia Artistica et Porta Aurea Gedanensis: Notes on the Art Trade and Artistic
Patronage berween the Polish-Lil/utanian Commonwealth and Danzig during the Reign of King Jan 111
Sobieski, s. 347-377.
239
natomiast referat Diany Codogni-Łań-
cuckiej, poświęcony przemianom, jakim
w polskim malarstwie XIX i początków XX
wieku podlegał jeden z głównych motywów
niemieckiego romantyzmu: widok z okna2^.
Autorka zakwestionowała wyrażoną przez
Jana Białostockiego opinię o braku tego
wątku w sztuce polskiej i omówiła szereg
przykładów, począwszy od niewyszukanych
artystycznie dzieł z 2. połowy w. XIX, aż
po znane prace Wyspiańskiego, Weissa,
Boznańskiej i Okunia.
Jeden tylko obraz, Finis Poloniae 1831
Dietricha Montena, znalazł się w centrum
uwagi Konrada Vanji26. Dzieło, przedstawia-
jące powstańców listopadowych przekracza-
jących pruską granicę w drodze na emigra-
cję, zyskało w Niemczech niezwykle dużą
popularność i doczekało się wielu powtórzeń
(nawet na filiżankach i główkach fajek!).
Vanja przeanalizował tę popularność w kon-
tekście panujących wówczas w Niemczech
nastrojów solidarności z Polakami, omówił
także symbolikę płótna Montena.
Problem recepcji wzorów niemieckich
w polskiej architekturze sakralnej w. XIX
podniósł w swym artykule Wojciech Bałus27.
Kwestię tę przedstawił on na przykładzie
tendencji do centralizacji przestrzeni kościo-
ła, polegającej na wprowadzaniu oktogonal-
nego przęsła na skrzyżowaniu naw. Przęsło
takie występuje w niektórych budowlach
Jana Sasa-Zubrzyckiego (np. kościół misjo-
narzy w Tarnowie) i Teodora Talowskiego
(np. kościół w Kamieniu). Jak wykazał
autor, źródeł inspiracji dla polskich architek-
tów należy szukać w projektach Johannesa
Otzena. Badacz podkreślił przy tym. że
Otzen uczynił oktogon istotnym elementem
nowego programu świątyni protestanckiej,
godzącej wymogi kultu z gotyckim typem
kościoła, natomiast w dziełach Sasa-Zubrzy-
ckiego i Talowskiego motyw ten służy tylko
„pozbawionej treści grze z przestrzenią".
Według Bałusa, na ograniczenie recepcji do
wartości czysto formalnych wpływ mogły
mieć ówczesne czasopisma architektoniczne,
w których często publikowano same projek-
ty, bez komentarzy.
Zamykające trzecią część książki
rozważania Stefana Muthesiusa mieszczą
się w ramach historii doktryn konserwator-
skich28. Autor poddał analizie formułowane
w Europie Zachodniej opinie o odbudowie
warszawskiej Starówki. Zwrócił jednocześ-
nie uwagę na ewolucję tych poglądów, od-
zwierciedlającą zmiany zachodzące w teorii
urbanistyki i ochrony zabytków: rezerwa
i skłonność do traktowania tej odbudowy
za przypadek wyjątkowy, typowa dla lat 50.
i 60., ustąpiła w następnej dekadzie po-
wszechnej akceptacji.
W ostatnim dziale publikacji znalazły
się tylko trzy artykuły. Obszerne studium
Kevina E. Kandta stanowi cenny wkład do
badań nad rolą Gdańska w zaspokajaniu
artystycznych upodobań polskich elit w
czasie panowania Jana III Sobieskiego29.
Wykorzystując trudno dostępny materiał
25 D. Codogni-Łańcucka. Blick ans dem Fenster. Wanderung eines (deutschen?) Motivs, s. 293-312.
26 K. Vanja. Dietrich Montens Bild,, Finis Poloniae 1831 " wid seine Popularisierung nach dem nie-
dergeschlagenen Aufstand vom Norember 1830 in Warschau, s. 3 13-322.
27 W. Bałus, Zentralbanlendenzen in der Sakralarchitektnr des 19. Jahrhunderts. Die Rolle des Okto-
gonmotivs, s. 323-333.
28 S. Muthesius, Westeuropaische Stimmen zum Wiederaufbau der Warschauer Altstadt wid zur Polni-
schen Denkmalpflege, s. 335-343.
29 K.E. Kandt, Sannatia Artistica et Porta Aurea Gedanensis: Notes on the Art Trade and Artistic
Patronage berween the Polish-Lil/utanian Commonwealth and Danzig during the Reign of King Jan 111
Sobieski, s. 347-377.
239