DOI Artikel:
Smorąg Różycka, Małgorzata: Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszei Maryi Panny w Sandormierzu - odkrycia niespodziewane i doniosłe
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0055
Bizantyńskie malowidła
w prezbiterium katedry
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny w Sandomierzu -
odkrycia niespodziewane
i doniosłe
Pamięci
Bożeny Żbikowskiej-Sobieraj
Badania nad bizantyńskimi malowidłami epoki Jagiellonów mają w polskiej na-
uce ugruntowaną tradycję, sięgającą XIX w. Wzbudzone zostały starożytniczym
zainteresowaniem freskami w wawelskiej kaplicy Świętego Krzyża z fundacji króla
Kazimierza Jagiellończyka i jego małżonki Elżbiety Rakuszanki, widocznymi nie-
przerwanie od chwili ich ukończenia w 1470 r.* 1 Kolejny ich etap wyznaczało stop-
niowe odkrywanie „Jagiełłowych” fresków ukrytych pod nowożytnymi tynkami,
kolejno w katedrze w Sandomierzu (1887,1913-1914,1932-1934), w kaplicy zamkowej
w Lublinie (1899-1922'z przerwami) oraz w kolegiacie w Wiślicy (1915,1919-1920),
kontynuowane po drugiej wojnie światowej w Lublinie (1954-1959 i 1973-1997
w kilku etapach), w Wiślicy (przełom lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w.)
oraz w kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu w Krakowie (1949-1951). W ostatnich
dekadach XX w. z inicjatywy i pod kierunkiem Władysława Zalewskiego zostały
ponowione wielostronne działania zachowawczo-badawcze w Wiślicy (1995-2000),
następnie w kaplicach wawelskich - w kaplicy Świętego Krzyża (1997-2001) oraz
w kaplicy Narodzenia Najświętszej Maryi Panny zwanej kaplicą Batorego (2004-
-2006), gdzie dokonano spektakularnego odkrycia znacznych fragmentów dających
się rozpoznać scen Zwiastowania, Umywania nóg apostołom, Zstąpienia do otchłani
oraz motywów ornamentalnych2 * * *. W latach 2008-2011 zostały przeprowadzone
kompleksowe prace renowacyjne w prezbiterium katedry sandomierskiej, obej-
mujące także malowidła bizantyńskie. Zanim zostaną omówione wyniki badań
1 Nie ma potrzeby szczegółowego omawiania tu stanu badań nad bizantyńskimi freskami w Pol-
sce, skrupulatnie zestawionego przez Annę Różycką-Bryzek w licznych pracach oraz synte-
tycznym omówieniu pt. Malowidła ścienne bizantyńsko-ruskie, w: Malarstwo gotyckie w Polsce,
red. A.S. Labuda, K. Secomska, 1.1: Synteza, Warszawa 2004 (= Dzieje sztuki polskiej, t. 2, cz. 3),
s. 155-184; por. katalog w: tamże, t. 2: Katalog zabytków, s. 115-121 i zestawienie bibliograficzne
odpowiednio wg cytowań w katalogu.
2 Wstępne wyniki badań nad malowidłami w kaplicy Mariackiej miałam sposobność przedsta-
wić na międzynarodowej konferencji „Byzantium and New Countries - New Peoples on the
Froniter of Byzantino-Slavonic Area (IX-XV Centuries)” w Krakowie, 6-8 kwietnia 2006 r.;
referat nie ukazał się drukiem.
modus
prace z historii sztuki
xii—xiii, 2013
Q
MAŁGORZATA
SMORĄG
RÓŻYCKA
ARTYKUŁY
53
w prezbiterium katedry
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny w Sandomierzu -
odkrycia niespodziewane
i doniosłe
Pamięci
Bożeny Żbikowskiej-Sobieraj
Badania nad bizantyńskimi malowidłami epoki Jagiellonów mają w polskiej na-
uce ugruntowaną tradycję, sięgającą XIX w. Wzbudzone zostały starożytniczym
zainteresowaniem freskami w wawelskiej kaplicy Świętego Krzyża z fundacji króla
Kazimierza Jagiellończyka i jego małżonki Elżbiety Rakuszanki, widocznymi nie-
przerwanie od chwili ich ukończenia w 1470 r.* 1 Kolejny ich etap wyznaczało stop-
niowe odkrywanie „Jagiełłowych” fresków ukrytych pod nowożytnymi tynkami,
kolejno w katedrze w Sandomierzu (1887,1913-1914,1932-1934), w kaplicy zamkowej
w Lublinie (1899-1922'z przerwami) oraz w kolegiacie w Wiślicy (1915,1919-1920),
kontynuowane po drugiej wojnie światowej w Lublinie (1954-1959 i 1973-1997
w kilku etapach), w Wiślicy (przełom lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w.)
oraz w kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu w Krakowie (1949-1951). W ostatnich
dekadach XX w. z inicjatywy i pod kierunkiem Władysława Zalewskiego zostały
ponowione wielostronne działania zachowawczo-badawcze w Wiślicy (1995-2000),
następnie w kaplicach wawelskich - w kaplicy Świętego Krzyża (1997-2001) oraz
w kaplicy Narodzenia Najświętszej Maryi Panny zwanej kaplicą Batorego (2004-
-2006), gdzie dokonano spektakularnego odkrycia znacznych fragmentów dających
się rozpoznać scen Zwiastowania, Umywania nóg apostołom, Zstąpienia do otchłani
oraz motywów ornamentalnych2 * * *. W latach 2008-2011 zostały przeprowadzone
kompleksowe prace renowacyjne w prezbiterium katedry sandomierskiej, obej-
mujące także malowidła bizantyńskie. Zanim zostaną omówione wyniki badań
1 Nie ma potrzeby szczegółowego omawiania tu stanu badań nad bizantyńskimi freskami w Pol-
sce, skrupulatnie zestawionego przez Annę Różycką-Bryzek w licznych pracach oraz synte-
tycznym omówieniu pt. Malowidła ścienne bizantyńsko-ruskie, w: Malarstwo gotyckie w Polsce,
red. A.S. Labuda, K. Secomska, 1.1: Synteza, Warszawa 2004 (= Dzieje sztuki polskiej, t. 2, cz. 3),
s. 155-184; por. katalog w: tamże, t. 2: Katalog zabytków, s. 115-121 i zestawienie bibliograficzne
odpowiednio wg cytowań w katalogu.
2 Wstępne wyniki badań nad malowidłami w kaplicy Mariackiej miałam sposobność przedsta-
wić na międzynarodowej konferencji „Byzantium and New Countries - New Peoples on the
Froniter of Byzantino-Slavonic Area (IX-XV Centuries)” w Krakowie, 6-8 kwietnia 2006 r.;
referat nie ukazał się drukiem.
modus
prace z historii sztuki
xii—xiii, 2013
Q
MAŁGORZATA
SMORĄG
RÓŻYCKA
ARTYKUŁY
53