DOI Artikel:
Lebensztejn, Anna: U źródeł malarstwa pejzażowego: Krajobrazy w rzymskim malarstwie ściennym sprzed Sacco di Roma
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0075
U źródeł malarstwa
pejzażowego. Krajobrazy
w rzymskim malarstwie
ściennym sprzed
Sacco di Roma* 1
modus
prace z historii sztuki
xii—xiii, 2013
Malarstwo pejzażowe zaczęło być postrzegane w Europie jako samodzielny ga- ANNA
tunek na przełomie XVI i XVII w. Wzbudzało ono stopniowo coraz większe lebensztejn
zainteresowanie zarówno wśród artystów, jak i miłośników sztuki, co przyczyniło
się do wykreowania mody na kolekcjonowanie obrazów przedstawiających krajo-
brazy. Jednocześnie pejzaże były uznawane raczej za pośledni gatunek malarstwa,
odpowiadający gustom mniej wymagającej publiczności, dla której obok walorów
estetycznych liczyła się również niezbyt wygórowana cena dzieł. W konsekwencji
malarstwo krajobrazowe stało się gatunkiem popularnym i „demokratycznym”,
dostępnym dla zróżnicowanych kręgów społeczeństwa: obrazy pejzażowe zarów-
no zdobiły ściany pałaców należących do mecenasów sztuki, jak i pojawiały się
w domach średniozamożnych rzemieślników i kupców.
Tradycyjnie za ojczyznę malarstwa pejzażowego uchodzą Flandria i Nider-
landy, jednak również na terenie Italii miały miejsce liczne przemiany w kwestii
przedstawiania widoków przyrody, które były niezwykle istotne dla wykształcenia
się pejzażu jako autonomicznego gatunku. Już w okresie Trecenta krajobrazy poja-
wiały się w twórczości Giotta czy Ambrogia Lorenzettiego, później zaś odgrywały
istotną rolę w malarstwie Leonarda da Vinci oraz wśród artystów weneckich,
takich jak Giovanni Bellini, Giorgione, Tycjan czy Tintoretto, stanowiąc jednak
w zasadzie jedynie tło dla scen o tematyce religijnej i mitologicznej2. Dopiero
nowe ujęcie pejzażu jako krajobrazu „idealnego”, powstałe w pierwszych latach
1 Niniejszy artykuł jest przeredagowanym fragmentem pracy magisterskiej zatytułowanej „Nie
tylko krajobrazy aUantica. Pejzaż w rzymskim malarstwie ściennym XVI wieku”, napisanej
pod kierunkiem prof. dr. hab. Marcina Fabiańskiego i obronionej w Instytucie Historii Sztuki
Uniwersytetu Jagiellońskiego w 2010 r., mps w Archiwum IHS UJ.
2 Na temat krajobrazów w twórczości Leonarda oraz pejzażowego malarstwa weneckiego w XVI w.
zob. m.in.: P.C. Marani, Paesi e paesaggi nel Cinąuecento italiano. Alcuni esempi dalia documen-
tazione iconografica e letteraria e ąualche apertura sul Seicento, w: La pittura di paesaggio in
Italia. II Seicento, red. L. Trezzani, Milano 2004, s. 119-143, oraz A. Mariuz, II paesaggio veneto
del Cinąuecento, w: tamże, s. 145-155.
ARTYKUŁY
73
pejzażowego. Krajobrazy
w rzymskim malarstwie
ściennym sprzed
Sacco di Roma* 1
modus
prace z historii sztuki
xii—xiii, 2013
Malarstwo pejzażowe zaczęło być postrzegane w Europie jako samodzielny ga- ANNA
tunek na przełomie XVI i XVII w. Wzbudzało ono stopniowo coraz większe lebensztejn
zainteresowanie zarówno wśród artystów, jak i miłośników sztuki, co przyczyniło
się do wykreowania mody na kolekcjonowanie obrazów przedstawiających krajo-
brazy. Jednocześnie pejzaże były uznawane raczej za pośledni gatunek malarstwa,
odpowiadający gustom mniej wymagającej publiczności, dla której obok walorów
estetycznych liczyła się również niezbyt wygórowana cena dzieł. W konsekwencji
malarstwo krajobrazowe stało się gatunkiem popularnym i „demokratycznym”,
dostępnym dla zróżnicowanych kręgów społeczeństwa: obrazy pejzażowe zarów-
no zdobiły ściany pałaców należących do mecenasów sztuki, jak i pojawiały się
w domach średniozamożnych rzemieślników i kupców.
Tradycyjnie za ojczyznę malarstwa pejzażowego uchodzą Flandria i Nider-
landy, jednak również na terenie Italii miały miejsce liczne przemiany w kwestii
przedstawiania widoków przyrody, które były niezwykle istotne dla wykształcenia
się pejzażu jako autonomicznego gatunku. Już w okresie Trecenta krajobrazy poja-
wiały się w twórczości Giotta czy Ambrogia Lorenzettiego, później zaś odgrywały
istotną rolę w malarstwie Leonarda da Vinci oraz wśród artystów weneckich,
takich jak Giovanni Bellini, Giorgione, Tycjan czy Tintoretto, stanowiąc jednak
w zasadzie jedynie tło dla scen o tematyce religijnej i mitologicznej2. Dopiero
nowe ujęcie pejzażu jako krajobrazu „idealnego”, powstałe w pierwszych latach
1 Niniejszy artykuł jest przeredagowanym fragmentem pracy magisterskiej zatytułowanej „Nie
tylko krajobrazy aUantica. Pejzaż w rzymskim malarstwie ściennym XVI wieku”, napisanej
pod kierunkiem prof. dr. hab. Marcina Fabiańskiego i obronionej w Instytucie Historii Sztuki
Uniwersytetu Jagiellońskiego w 2010 r., mps w Archiwum IHS UJ.
2 Na temat krajobrazów w twórczości Leonarda oraz pejzażowego malarstwa weneckiego w XVI w.
zob. m.in.: P.C. Marani, Paesi e paesaggi nel Cinąuecento italiano. Alcuni esempi dalia documen-
tazione iconografica e letteraria e ąualche apertura sul Seicento, w: La pittura di paesaggio in
Italia. II Seicento, red. L. Trezzani, Milano 2004, s. 119-143, oraz A. Mariuz, II paesaggio veneto
del Cinąuecento, w: tamże, s. 145-155.
ARTYKUŁY
73