Modus: Prace z historii sztuki (12-13.2013)

Kościół parafialny
pw. św. Bartłomieja
w Jerzmanowicach -
przykład recepcji jednego
z projektów typowych
Hilarego Szpilowskiego

Parafia w Jerzmanowicach ma długą historię - powstała przed rokiem 1335. Naj-
starsze potwierdzenie wezwania św. Bartłomieja zawdzięczamy Janowi Długo-
szowi1. Celom liturgicznym służyła początkowo drewniana świątynia, na miejscu
której wzniesiono na początku drugiej ćwierci XIX w. obecny murowany kościół.
Niemal do połowy XIX stulecia parafia należała do diecezji krakowskiej, mimo że
od roku 1815 znajdowała się w granicach Królestwa Polskiego. W roku 1842 obszar
diecezji krakowskiej leżący na terenie Kongresówki nazwano diecezją kielecko-
-krakowską2. Nadzór nad nią-sprawowali początkowo biskupi krakowscy, a potem
administratorzy apostolscy z Kielc. W roku 1883 parafia Jerzmanowice weszła
w skład utworzonej na nowo diecezji kieleckiej (która wcześniej funkcjonowała
w latach 1805-1818, ale zajmowała mniejszy obszar)3. Obecnie Jerzmanowice należą
do diecezji sosnowieckiej, utworzonej przez Jana Pawła II w 1992 r.

Na mało urozmaiconą architekturę kościoła parafialnego w Jerzmanowicach
składa się prostokątna nawa, do której od strony południowej przylega absyda
prezbiterium obudowana przedsionkiem i zakrystią, ponad którą znajduje się
niewielki skarbczyk. Niesklepione wnętrze nawy zostało rozczłonkowane za po-
mocą pilastrów podtrzymujących belkowanie z niezbyt wydatnym gzymsem.
Zarówno nawę, jak również nieznacznie węższą i niższą część południową na-
krywają dachy dwuspadowe, pokryte blachą. Architektura zewnętrzna jest bardzo
skromna. Boczne elewacje ożywia jedynie regularny rytm prostokątnych okien.
Nieco bardziej dekoracyjnie została natomiast potraktowana trójpolowa fasada
z pilastrowo-ramowymi podziałami. Wieńczy ją trójkątny przyczółek ozdobiony
ząbkowaniem i wtopiony w schodkową attykę.

Omawiany kościół jest dość rzadko wzmiankowany w literaturze naukowej.
Najwięcej danych historycznych na jego temat przytoczył jeszcze w okresie

1 Za: B.S. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 4, Kraków 2002, s. 208, 458.

2 J. Kracik, G. Ryś, Dziesięć wieków diecezji krakowskiej, Kraków 1998, s. 180.

3 B. Przybyszewski, Zarys dziejów diecezji krakowskiej, cz. 3, Kraków 1998, s. 8,17.

modus

prace z historii sztuki
xii—xiii, 2013

©

DOMINIK
ZIARKOWSKI

ARTYKUŁY 93