DOI Artikel:
Smorąg Różycka, Małgorzata: Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszei Maryi Panny w Sandormierzu - odkrycia niespodziewane i doniosłe
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0061
Nowe odkrycia
Prace odkrywczo-renowacyjne prowadzone w latach
2008-2011 pod auspicjami Międzyuczelnianego Insty-
tutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki przez ze-
spół pod kierunkiem Bożeny Żbikowskiej-Sobieraj przy
współpracy konsultacyjnej Władysława Zalewskiego,
finansowane ze środków Norweskiego Mechanizmu Fi-
nansowego, Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Ministerstwa Kultury i Dzie-
dzictwa Narodowego oraz Miasta Sandomierz, przyniosły
wiele nieoczekiwanych odkryć, które w istotny sposób
zmieniają dotychczasowy stan wiedzy o malowidłach
sandomierskich. Dokonane odkrycia obejmują:
1. nieznane dotychczas przedstawienia na sklepieniu
(Chrystus Pantokrator, fragment Procesji liturgicznej
aniołów), na ścianach apsydy (Zwiastowanie Marii,
Zstąpienie Chrystusa do otchłani, figury dwóch świę-
tych diakonów), na ścianie południowej (Zwiastowanie
Joachimowi, fragment), na ścianie północnej pierwsze-
go od zachodu przęsła (rząd dziewięciu herbów);
2. nowe fragmenty znanych już kompozycji na ścia-
nach apsydy (Boże Narodzenie, Narodziny Marii,
Ukrzyżowanie);
3. oryginalną warstwę malarską na całej niemal po-
wierzchni ze znakomicie zachowaną kolorystyką, zło-
ceniami (w nielicznych fragmentach) i modelunkiem
światłocieniowym;
4. inskrypcje cyrylicą (fragmentaryczne, nieczytelne)
w obrębie kilkunastu scen, niektórych przedstawień
proroków i świętych dziewic oraz fragmenty napisów
fundacyjnych (?) na ścianie południowej i północnej
arkady tęczowej.
Program malowideł -
nowe rozpoznanie ikonograficzne (zarys)
Anna Różycka-Bryzek w swym ostatnim opracowaniu
sandomierskich malowideł, stwierdziła: „Stan zachowania
1. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, sklepienie
prezbiterium, stan sprzed
restauracji z lat 2008-2011.
Fot. ze zbiorów autorki
2. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, sklepienie
prezbiterium, stan po
restauracji z lat 2008-2011.
Fot. ze zbiorów autorki
malowideł, mimo przemalowań z lat około 1932-1934, po-
zwala na w pełni wiarygodne odczytanie ich ikonografii,
a zatem całości programu”34. Odsłonięcie nowych przedstawień na sklepieniu
prezbiterium - półfigury Chrystusa Pantokratora oraz fragmentu Procesji litur-
gicznej aniołów - zasadniczo nie koryguje tego stwierdzenia. Tematy te w po-
łączeniu ze znanym od dawna przedstawieniem Majestatu Pańskiego w typie
Spaś w siłach (Cnac e cunax) we wschodniej apsydialnej części sklepienia tworzą
wielowątkową kompozycję tematu Chwały Bożej, charakterystycznego dla póź-
nobizantyńskich monumentalnych programów (ii. 1, 2).
34 Różycka-Bryzek (przyp. 1), s. 174.
Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny...
59
Prace odkrywczo-renowacyjne prowadzone w latach
2008-2011 pod auspicjami Międzyuczelnianego Insty-
tutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki przez ze-
spół pod kierunkiem Bożeny Żbikowskiej-Sobieraj przy
współpracy konsultacyjnej Władysława Zalewskiego,
finansowane ze środków Norweskiego Mechanizmu Fi-
nansowego, Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Ministerstwa Kultury i Dzie-
dzictwa Narodowego oraz Miasta Sandomierz, przyniosły
wiele nieoczekiwanych odkryć, które w istotny sposób
zmieniają dotychczasowy stan wiedzy o malowidłach
sandomierskich. Dokonane odkrycia obejmują:
1. nieznane dotychczas przedstawienia na sklepieniu
(Chrystus Pantokrator, fragment Procesji liturgicznej
aniołów), na ścianach apsydy (Zwiastowanie Marii,
Zstąpienie Chrystusa do otchłani, figury dwóch świę-
tych diakonów), na ścianie południowej (Zwiastowanie
Joachimowi, fragment), na ścianie północnej pierwsze-
go od zachodu przęsła (rząd dziewięciu herbów);
2. nowe fragmenty znanych już kompozycji na ścia-
nach apsydy (Boże Narodzenie, Narodziny Marii,
Ukrzyżowanie);
3. oryginalną warstwę malarską na całej niemal po-
wierzchni ze znakomicie zachowaną kolorystyką, zło-
ceniami (w nielicznych fragmentach) i modelunkiem
światłocieniowym;
4. inskrypcje cyrylicą (fragmentaryczne, nieczytelne)
w obrębie kilkunastu scen, niektórych przedstawień
proroków i świętych dziewic oraz fragmenty napisów
fundacyjnych (?) na ścianie południowej i północnej
arkady tęczowej.
Program malowideł -
nowe rozpoznanie ikonograficzne (zarys)
Anna Różycka-Bryzek w swym ostatnim opracowaniu
sandomierskich malowideł, stwierdziła: „Stan zachowania
1. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, sklepienie
prezbiterium, stan sprzed
restauracji z lat 2008-2011.
Fot. ze zbiorów autorki
2. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, sklepienie
prezbiterium, stan po
restauracji z lat 2008-2011.
Fot. ze zbiorów autorki
malowideł, mimo przemalowań z lat około 1932-1934, po-
zwala na w pełni wiarygodne odczytanie ich ikonografii,
a zatem całości programu”34. Odsłonięcie nowych przedstawień na sklepieniu
prezbiterium - półfigury Chrystusa Pantokratora oraz fragmentu Procesji litur-
gicznej aniołów - zasadniczo nie koryguje tego stwierdzenia. Tematy te w po-
łączeniu ze znanym od dawna przedstawieniem Majestatu Pańskiego w typie
Spaś w siłach (Cnac e cunax) we wschodniej apsydialnej części sklepienia tworzą
wielowątkową kompozycję tematu Chwały Bożej, charakterystycznego dla póź-
nobizantyńskich monumentalnych programów (ii. 1, 2).
34 Różycka-Bryzek (przyp. 1), s. 174.
Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny...
59