DOI Artikel:
Smorąg Różycka, Małgorzata: Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszei Maryi Panny w Sandormierzu - odkrycia niespodziewane i doniosłe
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0065
miał podobny strój. Z kilku ledwo widocz-
nych cyrylicznych liter można by złożyć imię
„Stefan” i w ten sposób zidentyfikować postać
św. Stefana, diakona i męczennika.
Cykl maryjny
Narracja historyczna na ścianach prezbite-
rium rozwija się w postaci dwóch wątków te-
matycznych: cyklu maryjnego i cyklu chrysto-
logicznego, w nieregularnym chronologicznie
następstwie scen. Odsłonięcie nowych frag-
mentów w obrębie cyklu maryjnego pozwo-
liło skorygować dotychczasowe rozpoznanie
przebiegu narracji. Wydobycie spod przemalowań Makarewicza oryginalnych
fragmentów w miejscu kompozycji dawniej określanej jako Zwiastowanie przy
studni pozwoliło rozpoznać tu scenę Zwiastowania Joachimowi. W dalszym więc
przebiegu narracji ku wschodowi sceną kolejną mogło być Zwiastowanie Annie.
Przeprowadzone sondy konserwatorskie nie potwierdziły zachowania większej
partii oryginalnej kompozycji, wobec czego
nie zdecydowano się na usunięcie malowid-
ła wykonanego przez Makarewicza. Trzeba
wszakże zauważyć, że nie odbiega ono od tra-
dycyjnej w sztuce bizantyńskiej formuły iko-
nograficznej Zwiastowania Annie, z wyjątkiem
pominiętej tu roślinności ogrodu i motywu
ptasiego gniazda na drzewie. Można więc do-
mniemywać, że Makarewicz widział jedynie
pierwotny zarys postaci anioła i kobiety, a tak-
że muru zamykającego przestrzeń ogrodu i te
elementy powtórzył.
W dalszym ciągu narracji następuje prze-
skok chronologiczny, bowiem kolejna scena
Piastowania Marii poprzedza scenę jej naro-
dzin wyobrażoną na ścianie apsydy. Ta mo-
numentalna kompozycja zajmuje szeroki pas
ściany pomiędzy oknem III przęsła a oknem
w apsydzie, zaś jej wysokość odpowiada łącz-
nej wysokości dwóch pasów wyobrażeń na
ścianie południowej, ponieważ okazało się,
że poziomy czerwony pas wydzielający z tej
sceny epizod Czuwania przy Marii jest wtórny.
Tym samym epizod ten stanowił od początku
integralną część sceny Narodzin Marii, przedstawionej w ujęciu powszechnym
w sztuce bizantyńskiej epoki Paleologów, na które składa się tu przedstawienie
Anny na łożu, podtrzymywanej przez służebną, grupy niewiast z darami, kąpieli
małej Marii oraz służebnej czuwającej przy kołysce41.
7. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświęt-
szej Maryi Panny, Diakon,
ściana południowo-
-wschodnia prezbite-
rium. Fot. autorka
8. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, Nawiedzenie
(?), stan wg J. Makarewicza.
Fot. ze zbiorów autorki
41 Por. Różycka-Bryzek (przyp. 32), s. 37-41.
Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny...
63
nych cyrylicznych liter można by złożyć imię
„Stefan” i w ten sposób zidentyfikować postać
św. Stefana, diakona i męczennika.
Cykl maryjny
Narracja historyczna na ścianach prezbite-
rium rozwija się w postaci dwóch wątków te-
matycznych: cyklu maryjnego i cyklu chrysto-
logicznego, w nieregularnym chronologicznie
następstwie scen. Odsłonięcie nowych frag-
mentów w obrębie cyklu maryjnego pozwo-
liło skorygować dotychczasowe rozpoznanie
przebiegu narracji. Wydobycie spod przemalowań Makarewicza oryginalnych
fragmentów w miejscu kompozycji dawniej określanej jako Zwiastowanie przy
studni pozwoliło rozpoznać tu scenę Zwiastowania Joachimowi. W dalszym więc
przebiegu narracji ku wschodowi sceną kolejną mogło być Zwiastowanie Annie.
Przeprowadzone sondy konserwatorskie nie potwierdziły zachowania większej
partii oryginalnej kompozycji, wobec czego
nie zdecydowano się na usunięcie malowid-
ła wykonanego przez Makarewicza. Trzeba
wszakże zauważyć, że nie odbiega ono od tra-
dycyjnej w sztuce bizantyńskiej formuły iko-
nograficznej Zwiastowania Annie, z wyjątkiem
pominiętej tu roślinności ogrodu i motywu
ptasiego gniazda na drzewie. Można więc do-
mniemywać, że Makarewicz widział jedynie
pierwotny zarys postaci anioła i kobiety, a tak-
że muru zamykającego przestrzeń ogrodu i te
elementy powtórzył.
W dalszym ciągu narracji następuje prze-
skok chronologiczny, bowiem kolejna scena
Piastowania Marii poprzedza scenę jej naro-
dzin wyobrażoną na ścianie apsydy. Ta mo-
numentalna kompozycja zajmuje szeroki pas
ściany pomiędzy oknem III przęsła a oknem
w apsydzie, zaś jej wysokość odpowiada łącz-
nej wysokości dwóch pasów wyobrażeń na
ścianie południowej, ponieważ okazało się,
że poziomy czerwony pas wydzielający z tej
sceny epizod Czuwania przy Marii jest wtórny.
Tym samym epizod ten stanowił od początku
integralną część sceny Narodzin Marii, przedstawionej w ujęciu powszechnym
w sztuce bizantyńskiej epoki Paleologów, na które składa się tu przedstawienie
Anny na łożu, podtrzymywanej przez służebną, grupy niewiast z darami, kąpieli
małej Marii oraz służebnej czuwającej przy kołysce41.
7. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświęt-
szej Maryi Panny, Diakon,
ściana południowo-
-wschodnia prezbite-
rium. Fot. autorka
8. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, Nawiedzenie
(?), stan wg J. Makarewicza.
Fot. ze zbiorów autorki
41 Por. Różycka-Bryzek (przyp. 32), s. 37-41.
Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny...
63