DOI Artikel:
Smorąg Różycka, Małgorzata: Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszei Maryi Panny w Sandormierzu - odkrycia niespodziewane i doniosłe
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0066
9. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, Nawiedze-
nie (?), stan po restauracji
z lat 2008-2011. Fot. autorka
Nadal jednak nie udało się jednoznacznie
rozstrzygnąć, gdzie kończy się cykl maryjny
Za jego scenę końcową uznawane było Nawie-
dzenie, rozpoznawane w pierwszym polu przy
łuku tęczowym i oddzielone od pozostałych
trzema polami z wyobrażeniami świętych. Jak
się okazało po usunięciu przemalowań, Ma-
karewicz prawidłowo odtworzył pierwowzór,
ukazując na tle form architektonicznych dwie
przytulające się postaci oraz anioła ponad
nimi (ii. 8,9). Postać z lewej strony ma głowę
szczelnie okrytą długim czerwonym welo-
nem osłaniającym również szafirową suknię
lamowaną złotem, spod której wysuwają się
czubki czerwonych trzewików. Postać po pra-
wej stronie ma złotą koronę z perełkowaniem,
spod której wysuwają się lekko falujące włosy,
jednym pasmem opadające na lewe ramię.
Ubrana jest we wzorzysty czerwony płaszcz
spięty na piersi oraz spodnią szafirową szatę
o wąskich rękawach zakończonych złotą la-
mówką. Niestety, dolna część tej postaci zosta-
ła bezpowrotnie utracona z powodu ubytku
znacznej partii tynku z malaturą. Makarewicz
zrekonstruował więc postaci jedynie do linii
górnej krawędzi stal. Ksiądz Wyrzykowski opisał ją lapidarnie: „Dwie głowy nie-
wieście ochronione przez anioła”42. Identyfikacja tej sceny z pewnością wymaga
dalszych badań interpretacyjno-porównawczych, ale można wstępnie stwierdzić,
że wskazane tu rysy nie odpowiadają tradycyjnej formule sceny Nawiedzenia,
także w ujęciu takim, jak w kaplicy lubelskiej.
Zwiastowanie Marii
Trudno wręcz przecenić wartość poznawczą odkrycia w szczytowych polach
ściany apsydialnej sceny Zwiastowania Marii, rozdzielonej oknem zamkniętym
ostrołukowo. Ukazana po prawej stronie Maria siedzi na krześle o półkolistym
zapiecku, stopy wspierając na prostokątnym podnóżku (il. 10). W dłoniach
trzyma czerwoną nić. Głowę osłoniętą niebieskim czepcem i purpurowym ma-
forionem kieruje lekko w prawo. Spod obficie sfałdowanego maforionu wyłania
się szafirowa suknia lamowana złotem. Nad jej głową unosi się biała gołębica
Ducha Świętego. Obok stoi pulpit z rozłożoną księgą, w tle zaś znajduje się struk-
tura architektoniczna o dwuspadzistym dachu pokrytym czerwoną dachówką
i wejściu zamkniętym półkoliście, częściowo zasłoniętym czerwoną tkaniną.
W polu na lewo od okna z pewnością był przedstawiony Archanioł Gabriel, choć
zachowała się jedynie wysunięta do przodu lewa stopa w sandale oraz dolna
część niebieskiej szaty (himation?) i jaśniejszego wierzchniego okrycia (chiton?)
o układzie fałd pozwalającym zrekonstruować dynamiczne ujęcie kroczącego
42 Wyrzykowski (przyp. 17), s. 284.
64
ARTYKUŁY
Małgorzata Smorąg Różycka
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, Nawiedze-
nie (?), stan po restauracji
z lat 2008-2011. Fot. autorka
Nadal jednak nie udało się jednoznacznie
rozstrzygnąć, gdzie kończy się cykl maryjny
Za jego scenę końcową uznawane było Nawie-
dzenie, rozpoznawane w pierwszym polu przy
łuku tęczowym i oddzielone od pozostałych
trzema polami z wyobrażeniami świętych. Jak
się okazało po usunięciu przemalowań, Ma-
karewicz prawidłowo odtworzył pierwowzór,
ukazując na tle form architektonicznych dwie
przytulające się postaci oraz anioła ponad
nimi (ii. 8,9). Postać z lewej strony ma głowę
szczelnie okrytą długim czerwonym welo-
nem osłaniającym również szafirową suknię
lamowaną złotem, spod której wysuwają się
czubki czerwonych trzewików. Postać po pra-
wej stronie ma złotą koronę z perełkowaniem,
spod której wysuwają się lekko falujące włosy,
jednym pasmem opadające na lewe ramię.
Ubrana jest we wzorzysty czerwony płaszcz
spięty na piersi oraz spodnią szafirową szatę
o wąskich rękawach zakończonych złotą la-
mówką. Niestety, dolna część tej postaci zosta-
ła bezpowrotnie utracona z powodu ubytku
znacznej partii tynku z malaturą. Makarewicz
zrekonstruował więc postaci jedynie do linii
górnej krawędzi stal. Ksiądz Wyrzykowski opisał ją lapidarnie: „Dwie głowy nie-
wieście ochronione przez anioła”42. Identyfikacja tej sceny z pewnością wymaga
dalszych badań interpretacyjno-porównawczych, ale można wstępnie stwierdzić,
że wskazane tu rysy nie odpowiadają tradycyjnej formule sceny Nawiedzenia,
także w ujęciu takim, jak w kaplicy lubelskiej.
Zwiastowanie Marii
Trudno wręcz przecenić wartość poznawczą odkrycia w szczytowych polach
ściany apsydialnej sceny Zwiastowania Marii, rozdzielonej oknem zamkniętym
ostrołukowo. Ukazana po prawej stronie Maria siedzi na krześle o półkolistym
zapiecku, stopy wspierając na prostokątnym podnóżku (il. 10). W dłoniach
trzyma czerwoną nić. Głowę osłoniętą niebieskim czepcem i purpurowym ma-
forionem kieruje lekko w prawo. Spod obficie sfałdowanego maforionu wyłania
się szafirowa suknia lamowana złotem. Nad jej głową unosi się biała gołębica
Ducha Świętego. Obok stoi pulpit z rozłożoną księgą, w tle zaś znajduje się struk-
tura architektoniczna o dwuspadzistym dachu pokrytym czerwoną dachówką
i wejściu zamkniętym półkoliście, częściowo zasłoniętym czerwoną tkaniną.
W polu na lewo od okna z pewnością był przedstawiony Archanioł Gabriel, choć
zachowała się jedynie wysunięta do przodu lewa stopa w sandale oraz dolna
część niebieskiej szaty (himation?) i jaśniejszego wierzchniego okrycia (chiton?)
o układzie fałd pozwalającym zrekonstruować dynamiczne ujęcie kroczącego
42 Wyrzykowski (przyp. 17), s. 284.
64
ARTYKUŁY
Małgorzata Smorąg Różycka