DOI Artikel:
Smorąg Różycka, Małgorzata: Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszei Maryi Panny w Sandormierzu - odkrycia niespodziewane i doniosłe
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0067
posłańca (il. 11). Mimo znacznych ubytków
warstwy malarskiej oraz częściowego przy-
słonięcia figury Marii przymurowanym
w tym miejscu ołtarzem, bez trudu można
tu rozpoznać tradycyjną formułę tematu,
w której Maria - zgodnie z przekazem apo-
kryficznym - ukazana w trakcie przędzenia
purpury na zasłonę do Świątyni Jerozolim-
skiej, trwożnie odwraca się ku przybyszowi.
Nie wdając się w tym miejscu w szczegó-
łowe omówienie bizantyńskiej ikonografii
Zwiastowania Marii, można zauważyć po-
dobieństwo sandomierskiego przedstawienia
do kompozycji w kaplicy lubelskiej43 * *.
„Odzyskana” scena Zwiastowania Marii
pozwala przywrócić w tej części programu
jego kanonicznie regularny przebieg, ponie-
waż kolejne chronologicznie wydarzenie,
tj. Boże Narodzenie, przedstawione zostało
poniżej, w cyklu chrystologicznym biegną-
cym dalej w górnym pasie ściany południo-
wej. Zarazem doskonale zachowana warstwa
malarska tej sceny, o pięknej, nasyconej kolo-
rystyce i delikatnym, walorowym modelunku
światłocieniowym, stanowić będzie znakomi-
te odniesienie w analizie rysów formalnych
całości sandomierskich malowideł. Nieod-
wracalne zniszczenie twarzy Marii powstało
w wieku XX: któryś z pracujących w świątyni
robotników wydrapał w tynku swe nazwi-
sko i datę, nieświadom, iż wdzierając się tak
głęboko w zaprawę, dotarł do powierzchni
średniowiecznej malatury.
10. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, Matka Boska,
Zwiastowanie, fragment,
ściana absydy. Fot. autorka
11. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświęt-
szej Maryi Panny, Archanioł
Gabriel, Zwiastowanie,
fragment, ściana absydy.
Fot. autorka
Cykl chrystologiczny
Rozpoczynający się sceną Zwiastowania Marii
cykl chrystologiczny jest bardziej rozbudo-
wany, ponieważ liczy trzydzieści jeden scen
układających się w wielowątkową narrację
o narodzinach, działalności publicznej, cudach, męce, śmierci i zmartwychwsta-
niu Jezusa. Na tym etapie badań nie udało się jeszcze uchwycić zasady ich upo-
rządkowania, z pewnością nie zostały ułożone według chronologii biblijnej. Nie
ulega jedynie wątpliwości, że narracja rozpoczyna się według schematu przyjętego
w bizantyńskich programach malarstwa monumentalnego od sceny Zwiastowania
43 Por. A. Różycka-Bryzek, Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego, Warszawa
1983, s. 59, il. 59; taż, Freski bizantyńsko-ruskie fundacji Jagiełły w kaplicy zamku lubelskiego,
Lublin 2000, s. 52-56.
Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny...
65
warstwy malarskiej oraz częściowego przy-
słonięcia figury Marii przymurowanym
w tym miejscu ołtarzem, bez trudu można
tu rozpoznać tradycyjną formułę tematu,
w której Maria - zgodnie z przekazem apo-
kryficznym - ukazana w trakcie przędzenia
purpury na zasłonę do Świątyni Jerozolim-
skiej, trwożnie odwraca się ku przybyszowi.
Nie wdając się w tym miejscu w szczegó-
łowe omówienie bizantyńskiej ikonografii
Zwiastowania Marii, można zauważyć po-
dobieństwo sandomierskiego przedstawienia
do kompozycji w kaplicy lubelskiej43 * *.
„Odzyskana” scena Zwiastowania Marii
pozwala przywrócić w tej części programu
jego kanonicznie regularny przebieg, ponie-
waż kolejne chronologicznie wydarzenie,
tj. Boże Narodzenie, przedstawione zostało
poniżej, w cyklu chrystologicznym biegną-
cym dalej w górnym pasie ściany południo-
wej. Zarazem doskonale zachowana warstwa
malarska tej sceny, o pięknej, nasyconej kolo-
rystyce i delikatnym, walorowym modelunku
światłocieniowym, stanowić będzie znakomi-
te odniesienie w analizie rysów formalnych
całości sandomierskich malowideł. Nieod-
wracalne zniszczenie twarzy Marii powstało
w wieku XX: któryś z pracujących w świątyni
robotników wydrapał w tynku swe nazwi-
sko i datę, nieświadom, iż wdzierając się tak
głęboko w zaprawę, dotarł do powierzchni
średniowiecznej malatury.
10. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświętszej
Maryi Panny, Matka Boska,
Zwiastowanie, fragment,
ściana absydy. Fot. autorka
11. Sandomierz, katedra
pw. Narodzenia Najświęt-
szej Maryi Panny, Archanioł
Gabriel, Zwiastowanie,
fragment, ściana absydy.
Fot. autorka
Cykl chrystologiczny
Rozpoczynający się sceną Zwiastowania Marii
cykl chrystologiczny jest bardziej rozbudo-
wany, ponieważ liczy trzydzieści jeden scen
układających się w wielowątkową narrację
o narodzinach, działalności publicznej, cudach, męce, śmierci i zmartwychwsta-
niu Jezusa. Na tym etapie badań nie udało się jeszcze uchwycić zasady ich upo-
rządkowania, z pewnością nie zostały ułożone według chronologii biblijnej. Nie
ulega jedynie wątpliwości, że narracja rozpoczyna się według schematu przyjętego
w bizantyńskich programach malarstwa monumentalnego od sceny Zwiastowania
43 Por. A. Różycka-Bryzek, Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego, Warszawa
1983, s. 59, il. 59; taż, Freski bizantyńsko-ruskie fundacji Jagiełły w kaplicy zamku lubelskiego,
Lublin 2000, s. 52-56.
Bizantyńskie malowidła w prezbiterium katedry pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny...
65