DOI Artikel:
Lebensztejn, Anna: U źródeł malarstwa pejzażowego: Krajobrazy w rzymskim malarstwie ściennym sprzed Sacco di Roma
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0085
sprzed Sacco di Roma, w których
można zaobserwować podobną
jak w Watykanie tendencję do
przedstawiania widoków o róż-
norodnym charakterze.
Na lata tuż po prawdopodob-
nym zakończeniu prac malar-
skich w Loggii Rafaela w Waty-
kanie jest datowana dekoracja Sali
Perspektyw (il. 10), czyli Salone
delle Prospettive, w należącej do
sieneńskiego bankiera Agostina
Chigiego Yilla Farnesina. Jak się
wydaje, do udekorowania wil-
li widokami przyczyniło się nie
tylko ich uprzednie zastosowanie w obrębie Pałacu Apostolskiego w Watykanie,
lecz także charakter budowli. Położona poza ówczesnym ścisłym centrum Rzymu
Farnesina została wzniesiona jako podmiejska willa bogatego mecenasa, miejsce
odpoczynku od zgiełku miasta, które w początkach XVI stulecia zaczynało prze-
kształcać się w prawdziwą metropolię. Postępująca urbanizacja terenów dookoła
Rzymu powodowała ucieczkę bogatych warstw społeczeństwa na łono natury oraz
sprzyjała nowemu odczuwaniu piękna naturalnej scenerii. Renesansowa koncepcja
willi znajdowała się ponadto pod silnym wpływem tradycji antycznej oraz pism
Warrona (O gospodarstwie rolnym) czy Pliniusza Młodszego (Listy), odnoszących
się również do kwestii widoków rozciągających się wokół wiejskiej posiadłości.
W ten sposób podmiejska willa stawała się miejscem, w którym łatwiej było do-
cenić piękno pejzażu i rozległych widoków. Jakkolwiek dziwić może malowanie
pejzaży w willi położonej pośrodku natury, należy zauważyć, że dekoracja taka
spełniała dwojaką funkcję30. Po pierwsze, przedstawione widoki miały wskazywać
topografię willi lub obrazować dobra ziemskie posiadane przez właściciela, po
drugie, stanowiły one część iluzjonistycznego schematu dekoracji wnętrza. Wydaje
się, że w przypadku Farnesiny dekoracja freskami krajobrazowymi mogła mieć
nawet jeszcze bardziej złożoną naturę, o czym będzie mowa niżej.
Dekoracja położonej na piano nobile Sali Perspektyw została wykonana praw-
dopodobnie w latach 1518-1519 przez Baldassare Peruzziego31. Zastosowany schemat
iluzjonistycznej architektury był już znany wcześniej, m.in. z Biblioteki Greckiej
w Watykanie czy z Sala del Mappamondo w Palazzo Venezia32, jednak Peruzzi
wprowadził do niego istotną innowację poprzez namalowanie widoków pejza-
żowych w prześwitach pomiędzy kolumnami. Pewną inspirację dla artysty mogła
stanowić wychodząca na Forum Augusta loggia w pałacu Kawalerów Maltańskich,
w której pomiędzy namalowanymi pilastrami widoczny jest ogród z różnymi
10. Baldassare Peruzzi,
Salone delle Prospettive,
Villa Farnesina w Rzymie,
1518-1519. Wg Web Gallery
of Art, dostępne online:
<www.wga.hu> (stan na:
maj 2013)
30 Zob. Turner (przyp. 9), s. 198.
31 Zob. m.in.: C.L. Frommel, La Villa Farnesina, w: La Villa Farnesina a Roma, red. C.L. From-
mel, F.C. Panini, Modena 2003, s. 126, oraz W. Loseries, Landschaft - Vedute - Biihnenprospekt.
Sodomas Fresken in der Katharinenkapelle von San Domenico in Siena, w: Pejzaż (przyp. 28),
s. 173. Natomiast na lata 1513-1516 freski datuje E. Borsch Supan, Garten-, Landschafts- und
Paradiesmotive im Innenraum, Berlin 1967, s. 243.
32 Zob. Frommel (przyp. 31), s. 126.
U źródeł malarstwa pejzażowego...
83
można zaobserwować podobną
jak w Watykanie tendencję do
przedstawiania widoków o róż-
norodnym charakterze.
Na lata tuż po prawdopodob-
nym zakończeniu prac malar-
skich w Loggii Rafaela w Waty-
kanie jest datowana dekoracja Sali
Perspektyw (il. 10), czyli Salone
delle Prospettive, w należącej do
sieneńskiego bankiera Agostina
Chigiego Yilla Farnesina. Jak się
wydaje, do udekorowania wil-
li widokami przyczyniło się nie
tylko ich uprzednie zastosowanie w obrębie Pałacu Apostolskiego w Watykanie,
lecz także charakter budowli. Położona poza ówczesnym ścisłym centrum Rzymu
Farnesina została wzniesiona jako podmiejska willa bogatego mecenasa, miejsce
odpoczynku od zgiełku miasta, które w początkach XVI stulecia zaczynało prze-
kształcać się w prawdziwą metropolię. Postępująca urbanizacja terenów dookoła
Rzymu powodowała ucieczkę bogatych warstw społeczeństwa na łono natury oraz
sprzyjała nowemu odczuwaniu piękna naturalnej scenerii. Renesansowa koncepcja
willi znajdowała się ponadto pod silnym wpływem tradycji antycznej oraz pism
Warrona (O gospodarstwie rolnym) czy Pliniusza Młodszego (Listy), odnoszących
się również do kwestii widoków rozciągających się wokół wiejskiej posiadłości.
W ten sposób podmiejska willa stawała się miejscem, w którym łatwiej było do-
cenić piękno pejzażu i rozległych widoków. Jakkolwiek dziwić może malowanie
pejzaży w willi położonej pośrodku natury, należy zauważyć, że dekoracja taka
spełniała dwojaką funkcję30. Po pierwsze, przedstawione widoki miały wskazywać
topografię willi lub obrazować dobra ziemskie posiadane przez właściciela, po
drugie, stanowiły one część iluzjonistycznego schematu dekoracji wnętrza. Wydaje
się, że w przypadku Farnesiny dekoracja freskami krajobrazowymi mogła mieć
nawet jeszcze bardziej złożoną naturę, o czym będzie mowa niżej.
Dekoracja położonej na piano nobile Sali Perspektyw została wykonana praw-
dopodobnie w latach 1518-1519 przez Baldassare Peruzziego31. Zastosowany schemat
iluzjonistycznej architektury był już znany wcześniej, m.in. z Biblioteki Greckiej
w Watykanie czy z Sala del Mappamondo w Palazzo Venezia32, jednak Peruzzi
wprowadził do niego istotną innowację poprzez namalowanie widoków pejza-
żowych w prześwitach pomiędzy kolumnami. Pewną inspirację dla artysty mogła
stanowić wychodząca na Forum Augusta loggia w pałacu Kawalerów Maltańskich,
w której pomiędzy namalowanymi pilastrami widoczny jest ogród z różnymi
10. Baldassare Peruzzi,
Salone delle Prospettive,
Villa Farnesina w Rzymie,
1518-1519. Wg Web Gallery
of Art, dostępne online:
<www.wga.hu> (stan na:
maj 2013)
30 Zob. Turner (przyp. 9), s. 198.
31 Zob. m.in.: C.L. Frommel, La Villa Farnesina, w: La Villa Farnesina a Roma, red. C.L. From-
mel, F.C. Panini, Modena 2003, s. 126, oraz W. Loseries, Landschaft - Vedute - Biihnenprospekt.
Sodomas Fresken in der Katharinenkapelle von San Domenico in Siena, w: Pejzaż (przyp. 28),
s. 173. Natomiast na lata 1513-1516 freski datuje E. Borsch Supan, Garten-, Landschafts- und
Paradiesmotive im Innenraum, Berlin 1967, s. 243.
32 Zob. Frommel (przyp. 31), s. 126.
U źródeł malarstwa pejzażowego...
83