DOI Artikel:
Szczerbak, Hanna: Pałac w Kakowie-Prokocimiu - nieznane założenie z rotundą w narożu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0114
związana z Prokocimiem i z całą pewnością tam mieszkała do śmierci. W 1821 r.
przez kolejnego właściciela, Józefa Wodzickiego, były prowadzone prace przy
pałacu, mające potwierdzenie w rachunkach. Niestety, na podstawie tych doku-
mentów nie można określić dokładnego charakteru wykonanych prac. W latach
czterdziestych XIX w. w Prokocimiu znajdowało się całe archiwum rodzinne
Wodzickich53. W czasie powstania krakowskiego w 1846 r. pałac został zrabowany
i zniszczony (choć nie wiadomo dokładnie, w jakim stopniu), jednak dokumenty
ocalały54. Po śmierci Józefa Wodzickiego nowym właścicielem został 14 czerwca
1847 r. jego syn, Kazimierz Wodzicki55, choć formalnie majątek przekazano mu
już w momencie jego ślubu w 1844 r.56 W 1856 r. opuścił on Prokocim i Kraków,
przenosząc się na stałe do Olejowa, w tym czasie również zniszczeniu uległy
kolejne budynki folwarczne. W roku 1871 majątek został zakupiony przez Leona
Skorupkę57, po którego śmierci w 1875 r.58 całość odziedziczył jego syn, także Leon59.
Prawdopodobnie właśnie około 1870 r. ukazało się ogłoszenie o sprzedaży pałacu
z dodaną litografią autorstwa Marcina Salby, zamówione w drukarni „Czasu”60.
Na podstawie umowy z 25 czerwca 1895 r., zawartej ze spadkobiercą Leona
Skorupki, Józefem Grodzickim, Erazm Jerzmanowski, który powrócił wówczas
ze Stanów Zjednoczonych61, stał się właścicielem majątku Prokocim, płacąc za
niego według umowy 150 tysięcy koron. Zachowane materiały hipoteczne62 oraz
analiza pozostałych planów z lat 1891-1895 wyraźnie wskazują, że przebudowa
pałacu dokonana przez Karola Knausa została zlecona nie przez Erazma Jerz-
manowskiego, jak dotychczas sądzono, lecz przez wcześniejszego właściciela
(od 1891), Józefa Grodzickiego63. Z tego też czasu pochodzi umieszczona w parku
niedaleko pałacu wieża ciśnień wraz z łaźnią64.
Po śmierci Erazma Jerzmanowskiego obszar dworski w Prokocimiu zos-
tał w 1910 r. wystawiony na sprzedaż przez jego żonę Annę i zakupiony przez
krakowskich augustianów za 520 tysięcy koron, o czym świadczy dokument
53 S. Tomkowicz, Powiat krakowski (Inwentarz topograficzny powiatu krakowskiego), „Teka Grona
Konserwatorów Galicji Zachodniej” 2,1906, s. 113.
54 J. Wawel-Louis, Kronika rewolucyi krakowskiej w roku 1846, Kraków 1898, s. 134.
55 Ossolineum, AWzK, sygn. 11769/ III, s. 1-19.
56 F. Hechel, Kraków i Ziemia Krakowska w okresie Wiosny Ludów. Pamiętniki, Wrocław 1950, s. 37.
57 Ściężor (przyp. 3), s. 78.
58 Leon Skorupka. Nekrologia półroczna - zagraniczna, „Tygodnik Ilustrowany” 1875, nr 411, s. 313.
59 J. Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicji, Lwów
1912, s. 156. Na tej podstawie wiadomo, że ok. roku 1880 właścicielem Prokocimia był właśnie
Leon Skorupka.
60 Biblioteka Jagiellońska (dalej: BJ), Zbiory Specjalne (Dział Grafiki), sygn. I 8375,116290.
61 „Jerzmanowski Erazm, baron, wybitny inżynier polski i filantrop (2 VI1844), w 1896 r. opuścił
Amerykę i osiadł w nabytych pod Krakowem dobrach Prokocimiu, gdzie także działalność swą
filantropijną rozwinął szeroko”, cyt. za: Wielka Encyklopedia Ilustrowana, t. 31, Warszawa 1902,
s. 888; „po 25 1. pobycie w Ameryce powrócił do kraju i resztę życia spędził w Prokocimiu, go-
spodarując na roli i wspomagając szczodrze ze swej szkatuły wszelkie kulturalne prace, mające
na celu szerzenie oświaty i podniesienie dobrobytu warstw włościańskich i rzemieślniczych”,
cyt. za: [ba], Wspomnieniapozgonne Ś.P. Erazm Jerzmanowski, „Biblioteka Warszawska” 1,1909,
z. 1, s. 411-412; J Hulewicz, Jerzmanowski Erazm Józef Dołęga, w: Polski Słownik Biograficzny,
1.11, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965, s. 178-180.
62 Hipoteka Krakowska 175 (68, t. 74/3), księga dokumentów 74, s. 5701.
63 Odpisy dokumentów: „Kontrakt kupna-sprzedaży dóbr Prokocim przez Erazma Jerzmanow-
skiego od Józefa Grodzickiego z dnia 25 czerwca 1895”, zob. Ściężor (przyp. 3), s. 80-81.
64 Łoza (przyp. 9), s. 149; Setkowicz (przyp. 9), s. 112-113.
112
ARTYKUŁY
Hanna Szczerbak
przez kolejnego właściciela, Józefa Wodzickiego, były prowadzone prace przy
pałacu, mające potwierdzenie w rachunkach. Niestety, na podstawie tych doku-
mentów nie można określić dokładnego charakteru wykonanych prac. W latach
czterdziestych XIX w. w Prokocimiu znajdowało się całe archiwum rodzinne
Wodzickich53. W czasie powstania krakowskiego w 1846 r. pałac został zrabowany
i zniszczony (choć nie wiadomo dokładnie, w jakim stopniu), jednak dokumenty
ocalały54. Po śmierci Józefa Wodzickiego nowym właścicielem został 14 czerwca
1847 r. jego syn, Kazimierz Wodzicki55, choć formalnie majątek przekazano mu
już w momencie jego ślubu w 1844 r.56 W 1856 r. opuścił on Prokocim i Kraków,
przenosząc się na stałe do Olejowa, w tym czasie również zniszczeniu uległy
kolejne budynki folwarczne. W roku 1871 majątek został zakupiony przez Leona
Skorupkę57, po którego śmierci w 1875 r.58 całość odziedziczył jego syn, także Leon59.
Prawdopodobnie właśnie około 1870 r. ukazało się ogłoszenie o sprzedaży pałacu
z dodaną litografią autorstwa Marcina Salby, zamówione w drukarni „Czasu”60.
Na podstawie umowy z 25 czerwca 1895 r., zawartej ze spadkobiercą Leona
Skorupki, Józefem Grodzickim, Erazm Jerzmanowski, który powrócił wówczas
ze Stanów Zjednoczonych61, stał się właścicielem majątku Prokocim, płacąc za
niego według umowy 150 tysięcy koron. Zachowane materiały hipoteczne62 oraz
analiza pozostałych planów z lat 1891-1895 wyraźnie wskazują, że przebudowa
pałacu dokonana przez Karola Knausa została zlecona nie przez Erazma Jerz-
manowskiego, jak dotychczas sądzono, lecz przez wcześniejszego właściciela
(od 1891), Józefa Grodzickiego63. Z tego też czasu pochodzi umieszczona w parku
niedaleko pałacu wieża ciśnień wraz z łaźnią64.
Po śmierci Erazma Jerzmanowskiego obszar dworski w Prokocimiu zos-
tał w 1910 r. wystawiony na sprzedaż przez jego żonę Annę i zakupiony przez
krakowskich augustianów za 520 tysięcy koron, o czym świadczy dokument
53 S. Tomkowicz, Powiat krakowski (Inwentarz topograficzny powiatu krakowskiego), „Teka Grona
Konserwatorów Galicji Zachodniej” 2,1906, s. 113.
54 J. Wawel-Louis, Kronika rewolucyi krakowskiej w roku 1846, Kraków 1898, s. 134.
55 Ossolineum, AWzK, sygn. 11769/ III, s. 1-19.
56 F. Hechel, Kraków i Ziemia Krakowska w okresie Wiosny Ludów. Pamiętniki, Wrocław 1950, s. 37.
57 Ściężor (przyp. 3), s. 78.
58 Leon Skorupka. Nekrologia półroczna - zagraniczna, „Tygodnik Ilustrowany” 1875, nr 411, s. 313.
59 J. Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicji, Lwów
1912, s. 156. Na tej podstawie wiadomo, że ok. roku 1880 właścicielem Prokocimia był właśnie
Leon Skorupka.
60 Biblioteka Jagiellońska (dalej: BJ), Zbiory Specjalne (Dział Grafiki), sygn. I 8375,116290.
61 „Jerzmanowski Erazm, baron, wybitny inżynier polski i filantrop (2 VI1844), w 1896 r. opuścił
Amerykę i osiadł w nabytych pod Krakowem dobrach Prokocimiu, gdzie także działalność swą
filantropijną rozwinął szeroko”, cyt. za: Wielka Encyklopedia Ilustrowana, t. 31, Warszawa 1902,
s. 888; „po 25 1. pobycie w Ameryce powrócił do kraju i resztę życia spędził w Prokocimiu, go-
spodarując na roli i wspomagając szczodrze ze swej szkatuły wszelkie kulturalne prace, mające
na celu szerzenie oświaty i podniesienie dobrobytu warstw włościańskich i rzemieślniczych”,
cyt. za: [ba], Wspomnieniapozgonne Ś.P. Erazm Jerzmanowski, „Biblioteka Warszawska” 1,1909,
z. 1, s. 411-412; J Hulewicz, Jerzmanowski Erazm Józef Dołęga, w: Polski Słownik Biograficzny,
1.11, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965, s. 178-180.
62 Hipoteka Krakowska 175 (68, t. 74/3), księga dokumentów 74, s. 5701.
63 Odpisy dokumentów: „Kontrakt kupna-sprzedaży dóbr Prokocim przez Erazma Jerzmanow-
skiego od Józefa Grodzickiego z dnia 25 czerwca 1895”, zob. Ściężor (przyp. 3), s. 80-81.
64 Łoza (przyp. 9), s. 149; Setkowicz (przyp. 9), s. 112-113.
112
ARTYKUŁY
Hanna Szczerbak