DOI Artikel:
Szymański, Wojciech: Śmierć i dziewczyna i żona Putyfara: Ryciny Hansa Sebalda Behama
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0137
Śmierć i dziewczyna
i żona Putyfara.
Ryciny Hansa Sebalda
Behama
modus
prace z historii sztuki
xii-xiii, 2013
Voriiber! ach, voriiber!
Geh, wilder Knochenmann!
Matthias Claudius
Der Tod und das Madchen * * *
W niniejszym artykule przedstawię znany z ikonografii sztuki nowożytnej, po- WOJCIECH
pularny w malarstwie i szesnastowiecznej grafice motyw śmierci i dziewczyny. SZYMAŃSKI
Nie będzie to jednak tradycyjnie ugruntowana analiza, czyli taka, która podąża
w stronę dobrze rozpoznanych interpretacji,
w których przeważają bądź zbudowane na za-
łożeniu obrazów-alegorii odczytania wanita-
tywne, bądź skupiające się na podobieństwie
motywu śmierci i dziewczyny do motywu
Zuzanny i starców interpretacje feministycz-
ne, odczytujące obie sceny jako świadectwo
dychotomii: aktywnego podmiotu, męskiego
voyera, dokonującego oglądu uprzedmioto-
wionej, pozbawionej mocy patrzenia kobie-
ty. Chciałbym raczej, przyglądając się jedne-
mu - nietypowemu pod wieloma względami
przedstawieniu tego tematu ikonograficzne-
go - wydobyć odmienny zgoła sens motywu śmierci i dziewczyny. W dalszej
części wywodu posłużę się, porównując ów wizerunek z innymi przedstawieniami
tego motywu, a także - na pierwszy rzut oka - zupełnie niezwiązanymi z tym
przedstawieniem ikonograficznym obrazami, metodą czerpiącą inspiracje z „nauki
bezimiennej” Aby ego Warburga1, z tą może różnicą, że formuł patosu doszuki-
wał się będę w zupełnie, zdawałoby się, niepatetycznych figurach nieskromnie
rozłożonych nóg.
Owym nietypowym przedstawieniem, o którym wspomniałem i które stanowi
dla mnie punkt wyjścia do niniejszych rozważań, jest rycina niemieckiego malarza,
grafika i rytownika, Hansa Sebalda Behama (1500-1550). Rycina ta (ił. 1), której
1. Hans Sebald Beham,
Śpiqca kobieta zaskoczona
przez śmierć, miedzioryt,
1548, Londyn, The British
Museum, Department of
Prints and Drawings. Wg Die
gottlosen Maler von Nurn-
berg (przyp. 2), s. 245
1 Zob. G. Agamben, Aby Warburg i „Nauka bezimienna”, tłum. K. Rutkowski, „Konteksty” 2007,
nr 3-4, s. 277-286.
ARTYKUŁY
135
i żona Putyfara.
Ryciny Hansa Sebalda
Behama
modus
prace z historii sztuki
xii-xiii, 2013
Voriiber! ach, voriiber!
Geh, wilder Knochenmann!
Matthias Claudius
Der Tod und das Madchen * * *
W niniejszym artykule przedstawię znany z ikonografii sztuki nowożytnej, po- WOJCIECH
pularny w malarstwie i szesnastowiecznej grafice motyw śmierci i dziewczyny. SZYMAŃSKI
Nie będzie to jednak tradycyjnie ugruntowana analiza, czyli taka, która podąża
w stronę dobrze rozpoznanych interpretacji,
w których przeważają bądź zbudowane na za-
łożeniu obrazów-alegorii odczytania wanita-
tywne, bądź skupiające się na podobieństwie
motywu śmierci i dziewczyny do motywu
Zuzanny i starców interpretacje feministycz-
ne, odczytujące obie sceny jako świadectwo
dychotomii: aktywnego podmiotu, męskiego
voyera, dokonującego oglądu uprzedmioto-
wionej, pozbawionej mocy patrzenia kobie-
ty. Chciałbym raczej, przyglądając się jedne-
mu - nietypowemu pod wieloma względami
przedstawieniu tego tematu ikonograficzne-
go - wydobyć odmienny zgoła sens motywu śmierci i dziewczyny. W dalszej
części wywodu posłużę się, porównując ów wizerunek z innymi przedstawieniami
tego motywu, a także - na pierwszy rzut oka - zupełnie niezwiązanymi z tym
przedstawieniem ikonograficznym obrazami, metodą czerpiącą inspiracje z „nauki
bezimiennej” Aby ego Warburga1, z tą może różnicą, że formuł patosu doszuki-
wał się będę w zupełnie, zdawałoby się, niepatetycznych figurach nieskromnie
rozłożonych nóg.
Owym nietypowym przedstawieniem, o którym wspomniałem i które stanowi
dla mnie punkt wyjścia do niniejszych rozważań, jest rycina niemieckiego malarza,
grafika i rytownika, Hansa Sebalda Behama (1500-1550). Rycina ta (ił. 1), której
1. Hans Sebald Beham,
Śpiqca kobieta zaskoczona
przez śmierć, miedzioryt,
1548, Londyn, The British
Museum, Department of
Prints and Drawings. Wg Die
gottlosen Maler von Nurn-
berg (przyp. 2), s. 245
1 Zob. G. Agamben, Aby Warburg i „Nauka bezimienna”, tłum. K. Rutkowski, „Konteksty” 2007,
nr 3-4, s. 277-286.
ARTYKUŁY
135