DOI Artikel:
Szymański, Wojciech: Śmierć i dziewczyna i żona Putyfara: Ryciny Hansa Sebalda Behama
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0145
Interesujące jest jednak przede wszystkim to, że o ile żona Putyfara zajmuje
naganne moralnie i piętnowane miejsce dziewczyny z horyzontalnie skompo-
nowanego tematu śmierci i dziewczyny vel pijaństwa Noego, vel satyra i nimfy,
0 czym świadczy nieskromna nagość i umieszczenie sceny w sypialni, o tyle
Józef zostaje utożsamiony z dziewczyną z grafik skomponowanych wertykalnie.
To on jest ową niewinną, czystą i nieświado-
mą (do czasu) ofiarą śmierci, która na tego
typu przedstawieniach obłapia dziewczęta,
próbując je do siebie przyciągnąć i zgwałcić.
Żona Putyfara jest zatem dziewczyną i śmier-
cią zarazem, a grafika jest przedstawieniem
tego wenerycznego zagrożenia, w którym złą
miłość utożsamia się ze śmiercią. Paradok-
salnie ostatnia kwestia śmierci z dwugłosu
autorstwa Matthiasa Claudiusa, do którego
muzykę skomponował Franz Schubert i która
brzmi: „Sollst sanft in meinen Armen schla-
fen!” („Będziesz spokojnie spać w moich
ramionach!”), jest tutaj wypowiadana przez
samą dziewczynę.
Można powiedzieć, że moralizatorskie
1 dyscyplinujące zarazem przedstawienie
śmierci i dziewczyny jest drugą, ciemną stro-
ną innego przedstawienia oddania się gorszej,
wszetecznej Afrodycie, jakim jest Miłość ziem-
ska bądź Amor zwycięski (1601-1602) Michel -
angela Caravaggia (ii. 11). Nieprzyzwoitość
i amoralizm tego wizerunku były oczywiste
już dla współczesnych artysty, którzy dosko-
nale wiedzieli, o jakiego rodzaju miłość i syna której platońskiej Afrodyty tu
chodzi, o czym świadczy fakt, iż obraz znajdujący się w posiadaniu Vincenza
Giustinianiego był w jego domu zakryty zieloną zasłoną - rzekomo po to, by
nie przyćmiewał swoją doskonałością innych dzieł z kolekcji tego rzymskiego
kolekcjonera sztuki14.
Na przełomie XIX i XX w. przedstawienia, w których odnajdujemy kolejne
wcielenia Annii Paculli, dziewczyny, która zarazem jest śmiercią, są już bardzo
blisko spokrewnione z pornografią, trudno w nich zatem doszukiwać się owego
moralnego odium, charakterystycznego dla szesnasto wiecznej grafiki niemieckiej.
Paul Avril (1843-1928), francuski ilustrator dzieł pornograficznych lub quasi-
-pornograficznych, w swych wizjach beztroskiej, nienormatywnej, często homo-
seksualnej miłości spod znaku Afrodyty wszetecznej, wielokrotnie wykorzystywał
tak gorszący Behama motyw nieprzyzwoicie ułożonych nóg. Przykładem mogą
być jego ilustracje do francuskiego wydania De Figuris Yeneris Friedricha Karla
11. Michelangelo Merisi da
Caravaggio, Amor vincit
omnia, olej na płótnie, 1601-
-1602, Berlin, Gemaldegale-
rie. Fot. ze zbiorów autora
14 Zob. G. Lambert, Caravaggio 1571-1610, red. G. Neret, tłum. E. Tomczyk, Warszawa 2005, s. 69.
Zdaję sobie sprawę, że zielona zasłonka w pałacu Giustinianiego, poza przytoczonym przeze
mnie nieco plotkarskim podtekstem, może być interpretowana jako kurtyna skrywająca piece
de resistance kolekcji. Gdyby nawet tak było, nie zmienia to faktu, że najlepszy obraz w kolekcji
Giustinianiego mógł być odczytywany jako wizerunek erotyczny.
Śmierć i dziewczyna i żona Putyfara. Ryciny Hansa Sebalda Behama
143
naganne moralnie i piętnowane miejsce dziewczyny z horyzontalnie skompo-
nowanego tematu śmierci i dziewczyny vel pijaństwa Noego, vel satyra i nimfy,
0 czym świadczy nieskromna nagość i umieszczenie sceny w sypialni, o tyle
Józef zostaje utożsamiony z dziewczyną z grafik skomponowanych wertykalnie.
To on jest ową niewinną, czystą i nieświado-
mą (do czasu) ofiarą śmierci, która na tego
typu przedstawieniach obłapia dziewczęta,
próbując je do siebie przyciągnąć i zgwałcić.
Żona Putyfara jest zatem dziewczyną i śmier-
cią zarazem, a grafika jest przedstawieniem
tego wenerycznego zagrożenia, w którym złą
miłość utożsamia się ze śmiercią. Paradok-
salnie ostatnia kwestia śmierci z dwugłosu
autorstwa Matthiasa Claudiusa, do którego
muzykę skomponował Franz Schubert i która
brzmi: „Sollst sanft in meinen Armen schla-
fen!” („Będziesz spokojnie spać w moich
ramionach!”), jest tutaj wypowiadana przez
samą dziewczynę.
Można powiedzieć, że moralizatorskie
1 dyscyplinujące zarazem przedstawienie
śmierci i dziewczyny jest drugą, ciemną stro-
ną innego przedstawienia oddania się gorszej,
wszetecznej Afrodycie, jakim jest Miłość ziem-
ska bądź Amor zwycięski (1601-1602) Michel -
angela Caravaggia (ii. 11). Nieprzyzwoitość
i amoralizm tego wizerunku były oczywiste
już dla współczesnych artysty, którzy dosko-
nale wiedzieli, o jakiego rodzaju miłość i syna której platońskiej Afrodyty tu
chodzi, o czym świadczy fakt, iż obraz znajdujący się w posiadaniu Vincenza
Giustinianiego był w jego domu zakryty zieloną zasłoną - rzekomo po to, by
nie przyćmiewał swoją doskonałością innych dzieł z kolekcji tego rzymskiego
kolekcjonera sztuki14.
Na przełomie XIX i XX w. przedstawienia, w których odnajdujemy kolejne
wcielenia Annii Paculli, dziewczyny, która zarazem jest śmiercią, są już bardzo
blisko spokrewnione z pornografią, trudno w nich zatem doszukiwać się owego
moralnego odium, charakterystycznego dla szesnasto wiecznej grafiki niemieckiej.
Paul Avril (1843-1928), francuski ilustrator dzieł pornograficznych lub quasi-
-pornograficznych, w swych wizjach beztroskiej, nienormatywnej, często homo-
seksualnej miłości spod znaku Afrodyty wszetecznej, wielokrotnie wykorzystywał
tak gorszący Behama motyw nieprzyzwoicie ułożonych nóg. Przykładem mogą
być jego ilustracje do francuskiego wydania De Figuris Yeneris Friedricha Karla
11. Michelangelo Merisi da
Caravaggio, Amor vincit
omnia, olej na płótnie, 1601-
-1602, Berlin, Gemaldegale-
rie. Fot. ze zbiorów autora
14 Zob. G. Lambert, Caravaggio 1571-1610, red. G. Neret, tłum. E. Tomczyk, Warszawa 2005, s. 69.
Zdaję sobie sprawę, że zielona zasłonka w pałacu Giustinianiego, poza przytoczonym przeze
mnie nieco plotkarskim podtekstem, może być interpretowana jako kurtyna skrywająca piece
de resistance kolekcji. Gdyby nawet tak było, nie zmienia to faktu, że najlepszy obraz w kolekcji
Giustinianiego mógł być odczytywany jako wizerunek erotyczny.
Śmierć i dziewczyna i żona Putyfara. Ryciny Hansa Sebalda Behama
143