DOI article:
Żurowska, Klementyna: Dwa szkice o architekture kamiennej Ostrowa Lednickiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0030
10. Baseny przyścienne:
a. Vrba; b. Gradac; c. Luni.
Oprać. Barbara Konig
11. Ostrów Lednicki, kapli-
ca chrzcielna, rekonstrukcja
basenów. Oprać. Klemen-
tyna Żurowska i Barbara
Konig
Zespolenie budowli centralnej na Ostrowie Lednickim z budowlą podłużną
pozwalało dotąd mówić o niej jako o kaplicy pałacowej. Górecki obszernie omó-
wił funkcje, jakie pełniły kaplice pałacowe16. Ponieważ w Polsce nie zachowały
się źródła pisane na temat użytkowania tego rodzaju budowli, uczony oparł
się na źródłach pisanych odnoszących się do Bizancjum i do Cesarstwa Karola
Wielkiego. Opinie jego są słuszne, jednak należy podkreślić, że tam ceremoniał
odbywał się w dużych budowlach - w kaplicy akwizgrańskiej czy kościołach Kon-
stantynopola. Jeżeli weźmie się pod uwagę, że dwa baseny na Lednicy zajmowały
wszystkie części boczne o powierzchni dwa razy po 6,6 m2, to dla przeprowadzenia
ceremoniału zostawało bardzo mało miejsca, właściwie tylko kwadrat środkowy
o powierzchni 10 m2. Dlatego trudno sobie wyobrazić, by w tak małym pomiesz-
czeniu odbywały się wielkie uroczystości związane z władcą. Jednak ścisły związek
z pałacem musiał mieć logiczny sens,
prawdopodobnie odbywało się tam
jakieś minimum liturgii, np. liturgii
mszalnej, przeznaczonej dla księcia
i jego dworu. W związku z tym sądzę,
że w apsydzie kaplicy lednickiej znaj-
dował się ołtarz, mimo że nie znale-
ziono dotąd jego śladów.
Z drugiej strony należy wyraźnie
zaznaczyć, że dwa baseny w częś-
ciach bocznych są bardzo wymowne.
Świadczą o tym, jak ważne miejsce
12. Venosa, rzut pozio-
my baptysterium. Oprać.
Barbara Konig, wgV. Fiocchi
Nicolai, Notiziario delle sco-
perte awenute in Italia nel
campo dell’ archeologia cri-
stiana negli anni 1981-1986,
w: Actes du Xle congres
International d’archeologie
chretienne. Lyon, Vienne,
Grenoble, Geneve etAoste
(21-28 septembre 1986), t. 3,
Roma 1989, il. 9, s. 2237
w tej budowli pełniły baseny chrzcielne, będąc integralną częścią architektury.
Czym zatem była budowla lednicka? Jak można ją nazywać? Łączyła ona funkcję
kaplicy z funkcją baptysterium, co wyrażało się zarówno w formie krzyżowej bu-
dynku, jak i w obecności dwóch basenów w ramionach krzyża. Centralna budowla
lednicka prezentuje niezwykle oryginalną formę i funkcję i pod tym względem
jest jedynym tego rodzaju zabytkiem w Europie. Późniejsze wczesnopiastowskie
zespoły pałacowe będą już bowiem miały w budowli centralnej wyłącznie kaplicę
16 Zob.: J. Górecki, Gród na Ostrowie Lednickim, s. 188; idem, Dyskusja, w: Ziemie polskie w X wieku
i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, red. H. Samsonowicz, Warszawa 2000,
s. 414-418.
28
ARTYKUŁY
Klementyna Żurowska
a. Vrba; b. Gradac; c. Luni.
Oprać. Barbara Konig
11. Ostrów Lednicki, kapli-
ca chrzcielna, rekonstrukcja
basenów. Oprać. Klemen-
tyna Żurowska i Barbara
Konig
Zespolenie budowli centralnej na Ostrowie Lednickim z budowlą podłużną
pozwalało dotąd mówić o niej jako o kaplicy pałacowej. Górecki obszernie omó-
wił funkcje, jakie pełniły kaplice pałacowe16. Ponieważ w Polsce nie zachowały
się źródła pisane na temat użytkowania tego rodzaju budowli, uczony oparł
się na źródłach pisanych odnoszących się do Bizancjum i do Cesarstwa Karola
Wielkiego. Opinie jego są słuszne, jednak należy podkreślić, że tam ceremoniał
odbywał się w dużych budowlach - w kaplicy akwizgrańskiej czy kościołach Kon-
stantynopola. Jeżeli weźmie się pod uwagę, że dwa baseny na Lednicy zajmowały
wszystkie części boczne o powierzchni dwa razy po 6,6 m2, to dla przeprowadzenia
ceremoniału zostawało bardzo mało miejsca, właściwie tylko kwadrat środkowy
o powierzchni 10 m2. Dlatego trudno sobie wyobrazić, by w tak małym pomiesz-
czeniu odbywały się wielkie uroczystości związane z władcą. Jednak ścisły związek
z pałacem musiał mieć logiczny sens,
prawdopodobnie odbywało się tam
jakieś minimum liturgii, np. liturgii
mszalnej, przeznaczonej dla księcia
i jego dworu. W związku z tym sądzę,
że w apsydzie kaplicy lednickiej znaj-
dował się ołtarz, mimo że nie znale-
ziono dotąd jego śladów.
Z drugiej strony należy wyraźnie
zaznaczyć, że dwa baseny w częś-
ciach bocznych są bardzo wymowne.
Świadczą o tym, jak ważne miejsce
12. Venosa, rzut pozio-
my baptysterium. Oprać.
Barbara Konig, wgV. Fiocchi
Nicolai, Notiziario delle sco-
perte awenute in Italia nel
campo dell’ archeologia cri-
stiana negli anni 1981-1986,
w: Actes du Xle congres
International d’archeologie
chretienne. Lyon, Vienne,
Grenoble, Geneve etAoste
(21-28 septembre 1986), t. 3,
Roma 1989, il. 9, s. 2237
w tej budowli pełniły baseny chrzcielne, będąc integralną częścią architektury.
Czym zatem była budowla lednicka? Jak można ją nazywać? Łączyła ona funkcję
kaplicy z funkcją baptysterium, co wyrażało się zarówno w formie krzyżowej bu-
dynku, jak i w obecności dwóch basenów w ramionach krzyża. Centralna budowla
lednicka prezentuje niezwykle oryginalną formę i funkcję i pod tym względem
jest jedynym tego rodzaju zabytkiem w Europie. Późniejsze wczesnopiastowskie
zespoły pałacowe będą już bowiem miały w budowli centralnej wyłącznie kaplicę
16 Zob.: J. Górecki, Gród na Ostrowie Lednickim, s. 188; idem, Dyskusja, w: Ziemie polskie w X wieku
i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, red. H. Samsonowicz, Warszawa 2000,
s. 414-418.
28
ARTYKUŁY
Klementyna Żurowska