DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Dwa szkice o architekture kamiennej Ostrowa Lednickiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0032
15. Ostrów Lednicki, widok
ruin palatium. Fot. Brunon
Cynalewski
pochodzenia germańskiego. Natomiast imię pierwszego - Jordan - jest bardzo
charakterystyczne dla Bałkanów i dla wybrzeża północno-wschodniego Morza
Śródziemnego (do dziś jest powszechnie nadawane dzieciom w Bośni i Hercego-
winie). Słowianie południowi podlegali patriarchatowi akwilejskiemu i stamtąd
Jordan mógł zostać wysłany do Polski, dokąd przybył być może około roku 965.
Palatium
Kamienny zespół na Ostrowie Lednickim składał się z dwóch, spojonych razem
części: prostokątnej i centralnej (zob. wyżej, il. 2 oraz ił. 15). Część prostokątna,
świecka, była uformowana we wnętrzu na wzór wiejskiej willi późnoantycznej17.
Część centralna, krzyżowa, miała charakter sakralny. Powstaje pytanie, gdzie
i kiedy wcześniej doszło do spojenia tych dwóch form? Nastąpiło to w archi-
tekturze antycznej, przede wszystkim w budowlach pałacowych. Znakomitym
przykładem monumentalnego zespolenia budowli centralnej z podłużną jest
pałac Dioklecjana w Splicie (il. 16)18, gdzie poprzez monumentalną rotundę
wchodziło się do ogromnej sali na rzucie prostokąta, pełniącej funkcję sali re-
cepcyjnej. W Cesarstwie Wschodnim tego typu układ budowli pałacowej zdarzał
się od czasu do czasu. Zastosowano go m.in. w pałacu Omajjadów w Mschatta
z początku wieku VIII (il. 17), w pałacu w Bryas, wzniesionym przez cesarza Teo-
fila w latach 831-832 (il. 18) oraz w pałacu-klasztorze Konstantyna-Monomacha
z XI stulecia w Konstantynopolu, w dzielnicy Mangana19.
17 Problem palatiów późnoantycznych i wczesnośredniowiecznych zob.: K. Żurowska, Studia
nad architekturą wczesnopiastowską, Kraków 1983, s. 136-156; eadem, Dom biskupi, w: Ostrów
Lednicki, s. 168-192; dlatego tu zostaną one omówione bardzo krótko.
18 Zob. eadem, Studia nad architekturą, s. 140-144.
19 Zob. ibidem, s. 147-156.
30
ARTYKUŁY
Klementyna Żurowska
ruin palatium. Fot. Brunon
Cynalewski
pochodzenia germańskiego. Natomiast imię pierwszego - Jordan - jest bardzo
charakterystyczne dla Bałkanów i dla wybrzeża północno-wschodniego Morza
Śródziemnego (do dziś jest powszechnie nadawane dzieciom w Bośni i Hercego-
winie). Słowianie południowi podlegali patriarchatowi akwilejskiemu i stamtąd
Jordan mógł zostać wysłany do Polski, dokąd przybył być może około roku 965.
Palatium
Kamienny zespół na Ostrowie Lednickim składał się z dwóch, spojonych razem
części: prostokątnej i centralnej (zob. wyżej, il. 2 oraz ił. 15). Część prostokątna,
świecka, była uformowana we wnętrzu na wzór wiejskiej willi późnoantycznej17.
Część centralna, krzyżowa, miała charakter sakralny. Powstaje pytanie, gdzie
i kiedy wcześniej doszło do spojenia tych dwóch form? Nastąpiło to w archi-
tekturze antycznej, przede wszystkim w budowlach pałacowych. Znakomitym
przykładem monumentalnego zespolenia budowli centralnej z podłużną jest
pałac Dioklecjana w Splicie (il. 16)18, gdzie poprzez monumentalną rotundę
wchodziło się do ogromnej sali na rzucie prostokąta, pełniącej funkcję sali re-
cepcyjnej. W Cesarstwie Wschodnim tego typu układ budowli pałacowej zdarzał
się od czasu do czasu. Zastosowano go m.in. w pałacu Omajjadów w Mschatta
z początku wieku VIII (il. 17), w pałacu w Bryas, wzniesionym przez cesarza Teo-
fila w latach 831-832 (il. 18) oraz w pałacu-klasztorze Konstantyna-Monomacha
z XI stulecia w Konstantynopolu, w dzielnicy Mangana19.
17 Problem palatiów późnoantycznych i wczesnośredniowiecznych zob.: K. Żurowska, Studia
nad architekturą wczesnopiastowską, Kraków 1983, s. 136-156; eadem, Dom biskupi, w: Ostrów
Lednicki, s. 168-192; dlatego tu zostaną one omówione bardzo krótko.
18 Zob. eadem, Studia nad architekturą, s. 140-144.
19 Zob. ibidem, s. 147-156.
30
ARTYKUŁY
Klementyna Żurowska