m
14. Michelino da Besoz-
zo (?), Narodzenie, Godzinki,
Awinion, Bibliotheque
Municipale, ms. m. WgA/te
in Lombardia tra Gotico
e Rinascimento, kat. wyst.,
red. M. Boskovits,
Milano 1988
Municipale w Awinionie (ms. 111) (il. 14),
w których technika en grisaille współistnieje
z detalami w kolorze83. Jak wykazała Michaela
Krieger, we Francji stosowanie wyrafinowa-
nego rozwiązania artystycznego, jakim była
technika en grisaille, należy traktować jako ar-
tystyczną metaforę tego, co w średniowieczu
uchodziło za najdroższe i najbardziej luksu-
sowe, a więc m.in. nieskazitelności śnieżno-
białego materiału, symbolicznych właściwości
metali szlachetnych, a także wizualnej tradycji
rzeźby katedralnej. W ten sposób en grisaille
stanowi swego rodzaju demonstrację kunsztu
artysty, manifestację zdolności malarza do wy-
twarzania iluzji tego, co najcenniejsze84. Jak
przekonuje Perkinson, częste stosowanie tej
techniki stanowiło część „dworskiej strategii”
wielu artystów paryskich, czynnych w dru-
giej połowie wieku XIV, w tym Jeana Bondo-
la, Andre Beauneveu i Mistrza Biblii Jeana de
Sy, którzy w ten sposób manifestowali swoje
umiejętności i talent85. Zdaje się, że również
we Włoszech posługiwanie się monochro-
matycznym rysunkiem nabrało około roku
1400 podobnego znaczenia, o czym świadczy
zarówno wielokrotnie cytowany traktat Cenniniego, jak i popularność malarskiej
techniki chiaroscuro. Jak zauważyła Katharina Christa Schuppel, właśnie uznanie
rysunku za główne medium, poprzez które wyraża się inwencja artysty, stoi u pod-
staw monochromatycznych kompozycji Lorenza Monaco i Fra Angelica (il. 15)86.
Charakterystyczny styl Michelina da Besozzo należy wobec powyższych uwag
traktować nie tylko jako rezultat przyswojenia sobie przez malarza aktualnych
trendów dworskiej sztuki oddziałujących z północy, lecz także jako efekt zamierzo-
nych działań, podjętych przez artystę w celu oczarowania zleceniodawców maestrią
swojego rysunku i potencjałem inwencji.
83 Zob.: A. Cadei, Studi di miniatura lombardu. Giorannino de Grassi, Belbello da Pavia, Roma 1984,
s. 123; L. Castelfranchi Vegas, Ilpercorso della miniatura lombarda nelLultimo ąuarto del Trecento,
w: La pittura in Lombardia. II Trecento, Milano 1993, s. 316-318; G. Algeri, II „De consolatione
philosophiae” della Malatestiana e la miniatura a Pavia allafine del Trecento, w: Libraria domini.
I manoscritti della Biblioteca Malatestiana, red. R Lollini, R Lucchi, Bologna 1995, s. 332-335,
datują rękopis na lata dziewięćdziesiąte w. XIV. Z kolei datowanie na przełom XIV i XV stule-
cia zob.: Arte in Lombardia tra Gotico e Rinascimento, s. 69-99, nr 6 (autor noty L.C. Arano);
M. Dachs, Zur kunstlerischen Herkunft, s. 56-63; M. Boskovits, Le milieu du jeune Pisanello.
Quelques problemes dattribution, w: Pisanello. Actes du colloąue organise au Musee du Louvre
par le Service culturel les 26, 27 et 28 juin 1996, red. D. Cordellier, B. Py, Paris 1998, s. 98.
84 Zob. M. Krieger, Grisaille ais Metapher. Zum Entstehung der Peinture en Camaieu im frilhen
14. Jahrhundert, Wien 1995, s. 157-158.
85 Zob.: ibidem, s. 157-158; S. Perkinson, The Likeness ofthe King, s. 211, 216-218, 224-225.
86 Zob. K.Ch. Schuppel, I. Briickle, Zur Asthetik des Monochromen urn 1400. Zwei Zeichnun-
gen Lorenzo Monacos aus der Sammlung des Berliner Kupferstichkabinetts, w: „Fantasie und
Handwerk”, s. 216-221; por. W.-D. Lóhr, „Disegnia sechondo che huoi”, s. 185-190.
120
ARTYKUŁY
Mateusz Grzęda
14. Michelino da Besoz-
zo (?), Narodzenie, Godzinki,
Awinion, Bibliotheque
Municipale, ms. m. WgA/te
in Lombardia tra Gotico
e Rinascimento, kat. wyst.,
red. M. Boskovits,
Milano 1988
Municipale w Awinionie (ms. 111) (il. 14),
w których technika en grisaille współistnieje
z detalami w kolorze83. Jak wykazała Michaela
Krieger, we Francji stosowanie wyrafinowa-
nego rozwiązania artystycznego, jakim była
technika en grisaille, należy traktować jako ar-
tystyczną metaforę tego, co w średniowieczu
uchodziło za najdroższe i najbardziej luksu-
sowe, a więc m.in. nieskazitelności śnieżno-
białego materiału, symbolicznych właściwości
metali szlachetnych, a także wizualnej tradycji
rzeźby katedralnej. W ten sposób en grisaille
stanowi swego rodzaju demonstrację kunsztu
artysty, manifestację zdolności malarza do wy-
twarzania iluzji tego, co najcenniejsze84. Jak
przekonuje Perkinson, częste stosowanie tej
techniki stanowiło część „dworskiej strategii”
wielu artystów paryskich, czynnych w dru-
giej połowie wieku XIV, w tym Jeana Bondo-
la, Andre Beauneveu i Mistrza Biblii Jeana de
Sy, którzy w ten sposób manifestowali swoje
umiejętności i talent85. Zdaje się, że również
we Włoszech posługiwanie się monochro-
matycznym rysunkiem nabrało około roku
1400 podobnego znaczenia, o czym świadczy
zarówno wielokrotnie cytowany traktat Cenniniego, jak i popularność malarskiej
techniki chiaroscuro. Jak zauważyła Katharina Christa Schuppel, właśnie uznanie
rysunku za główne medium, poprzez które wyraża się inwencja artysty, stoi u pod-
staw monochromatycznych kompozycji Lorenza Monaco i Fra Angelica (il. 15)86.
Charakterystyczny styl Michelina da Besozzo należy wobec powyższych uwag
traktować nie tylko jako rezultat przyswojenia sobie przez malarza aktualnych
trendów dworskiej sztuki oddziałujących z północy, lecz także jako efekt zamierzo-
nych działań, podjętych przez artystę w celu oczarowania zleceniodawców maestrią
swojego rysunku i potencjałem inwencji.
83 Zob.: A. Cadei, Studi di miniatura lombardu. Giorannino de Grassi, Belbello da Pavia, Roma 1984,
s. 123; L. Castelfranchi Vegas, Ilpercorso della miniatura lombarda nelLultimo ąuarto del Trecento,
w: La pittura in Lombardia. II Trecento, Milano 1993, s. 316-318; G. Algeri, II „De consolatione
philosophiae” della Malatestiana e la miniatura a Pavia allafine del Trecento, w: Libraria domini.
I manoscritti della Biblioteca Malatestiana, red. R Lollini, R Lucchi, Bologna 1995, s. 332-335,
datują rękopis na lata dziewięćdziesiąte w. XIV. Z kolei datowanie na przełom XIV i XV stule-
cia zob.: Arte in Lombardia tra Gotico e Rinascimento, s. 69-99, nr 6 (autor noty L.C. Arano);
M. Dachs, Zur kunstlerischen Herkunft, s. 56-63; M. Boskovits, Le milieu du jeune Pisanello.
Quelques problemes dattribution, w: Pisanello. Actes du colloąue organise au Musee du Louvre
par le Service culturel les 26, 27 et 28 juin 1996, red. D. Cordellier, B. Py, Paris 1998, s. 98.
84 Zob. M. Krieger, Grisaille ais Metapher. Zum Entstehung der Peinture en Camaieu im frilhen
14. Jahrhundert, Wien 1995, s. 157-158.
85 Zob.: ibidem, s. 157-158; S. Perkinson, The Likeness ofthe King, s. 211, 216-218, 224-225.
86 Zob. K.Ch. Schuppel, I. Briickle, Zur Asthetik des Monochromen urn 1400. Zwei Zeichnun-
gen Lorenzo Monacos aus der Sammlung des Berliner Kupferstichkabinetts, w: „Fantasie und
Handwerk”, s. 216-221; por. W.-D. Lóhr, „Disegnia sechondo che huoi”, s. 185-190.
120
ARTYKUŁY
Mateusz Grzęda