DOI Artikel:
Walanus, Wojciech: Jan Friedrich Richter: Hans Brüggemann, Deutscher Verlag für Kunstwissenschaft, Berlin 2011, ss. 267, il. 79, 4 mapy: [Rezension]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0280
zawsze rozpoznawano Józefa i Joachima, co Richter akceptuje). Korygując nieco
ustalenia Bernda Biinschego, badacz widzi tu wizerunki Sybilli i króla Salomona11,
które, w połączeniu z wątkami odnoszącymi się do Narodzenia i Męki Chrystusa,
wskazywałyby na wypełnienie się proroctw Starego Testamentu i służyłyby jako
dowód ich prawdziwości. Autor nie wyjaśnia jednak, dlaczego owe postacie nie
nawiązują żadnego kontaktu ani ze sobą, ani z Dzieciątkiem siedzącym na drze-
wie (czyli domniemanym przedmiotem ich wizji), lecz zwracają się do Józefa,
względnie Joachima (czyli do bohaterów z innej epoki w dziejach Zbawienia)12.
Interpretacja Richtera, choć niewątpliwie erudycyjna, pozostawia więc pewien
margines niepewności.
Zwraca również uwagę niezbyt konsekwentne potraktowanie reliefu z retabu-
lum dla kościoła w Briigge. Jako że z Briiggemannem wiążą to retabulum źródła
pisane, zostało ono omówione wraz z całym oeuvre artysty w rozdziale pierwszym.
Jednakże na podstawie cech stylowych i ustalonego za pomocą dendrochronologii
datowania reliefu na rok około 1530, został on przypisany usamodzielnionemu
czeladnikowi. Czy w takim razie omówienie tego dzieła nie powinno znaleźć się
w rozdziale trzecim? Jak już wspomniano, Richter przedstawił tam prace czte-
rech dawnych współpracowników Briiggemanna, nie napisał jednak, czy twórca
reliefu z Briigge był jednym z nich. Wydaje się to zresztą mało prawdopodobne,
ponieważ relief ten poziomem wykonania i wiernością stylowi mistrza znacznie
przewyższa prace owych czeladników.
Z pewnością wiele ustaleń Autora - jak choćby datowania, atrybucje, zagad-
ki ikonograficzne - zostanie poddane dalszej dyskusji. Nie powinno to jednak
znacząco zmienić obrazu działalności Hansa Bruggemanna, jaki rysuje się po
lekturze recenzowanej książki. Bez wątpienia stanowi ona solidny fundament
dla dalszych studiów nad twórczością tego oryginalnego rzeźbiarza oraz ważny
wkład w rozwój wiedzy o sztuce pobrzeża Bałtyku u progu epoki nowożytnej. 11 12
11 Zob. B. Biinsche, Das Goschhof-Retabel in Schleswig. Ein Werk des Hans Bruggemann, Kieł
2005 (= Bau + Kunst. Schleswig-Holsteinische Schriften zur Kunstgeschichte, 8), s. 193-225.
Autor sprzeciwił się dotychczasowej identyfikacji tych postaci ze św. Elżbietą i Zachariaszem,
rozpoznając w nich Sybillę i cesarza Augusta.
12 Zwróciła na to uwagę Ulrike Wolff-Thomsen ([rec.] Bernd Biinsche. Das Goschhof-Retabel in Schles-
wig. Ein Werk des Hans Bruggemann, Kieł: Verlag Dr. Steve Ludwig 2005, „Kunstform”, 7,2006, nr 6,
dostępne Online: <http://www.arthistoricum.net/kunstform/rezension/ausgabe/20o6/6/8903/>
[stan na: 10.06.2014]). Richter nie cytuje tej recenzji.
278
RECENZJE I OMÓWIENIA
Wojciech Walanus
ustalenia Bernda Biinschego, badacz widzi tu wizerunki Sybilli i króla Salomona11,
które, w połączeniu z wątkami odnoszącymi się do Narodzenia i Męki Chrystusa,
wskazywałyby na wypełnienie się proroctw Starego Testamentu i służyłyby jako
dowód ich prawdziwości. Autor nie wyjaśnia jednak, dlaczego owe postacie nie
nawiązują żadnego kontaktu ani ze sobą, ani z Dzieciątkiem siedzącym na drze-
wie (czyli domniemanym przedmiotem ich wizji), lecz zwracają się do Józefa,
względnie Joachima (czyli do bohaterów z innej epoki w dziejach Zbawienia)12.
Interpretacja Richtera, choć niewątpliwie erudycyjna, pozostawia więc pewien
margines niepewności.
Zwraca również uwagę niezbyt konsekwentne potraktowanie reliefu z retabu-
lum dla kościoła w Briigge. Jako że z Briiggemannem wiążą to retabulum źródła
pisane, zostało ono omówione wraz z całym oeuvre artysty w rozdziale pierwszym.
Jednakże na podstawie cech stylowych i ustalonego za pomocą dendrochronologii
datowania reliefu na rok około 1530, został on przypisany usamodzielnionemu
czeladnikowi. Czy w takim razie omówienie tego dzieła nie powinno znaleźć się
w rozdziale trzecim? Jak już wspomniano, Richter przedstawił tam prace czte-
rech dawnych współpracowników Briiggemanna, nie napisał jednak, czy twórca
reliefu z Briigge był jednym z nich. Wydaje się to zresztą mało prawdopodobne,
ponieważ relief ten poziomem wykonania i wiernością stylowi mistrza znacznie
przewyższa prace owych czeladników.
Z pewnością wiele ustaleń Autora - jak choćby datowania, atrybucje, zagad-
ki ikonograficzne - zostanie poddane dalszej dyskusji. Nie powinno to jednak
znacząco zmienić obrazu działalności Hansa Bruggemanna, jaki rysuje się po
lekturze recenzowanej książki. Bez wątpienia stanowi ona solidny fundament
dla dalszych studiów nad twórczością tego oryginalnego rzeźbiarza oraz ważny
wkład w rozwój wiedzy o sztuce pobrzeża Bałtyku u progu epoki nowożytnej. 11 12
11 Zob. B. Biinsche, Das Goschhof-Retabel in Schleswig. Ein Werk des Hans Bruggemann, Kieł
2005 (= Bau + Kunst. Schleswig-Holsteinische Schriften zur Kunstgeschichte, 8), s. 193-225.
Autor sprzeciwił się dotychczasowej identyfikacji tych postaci ze św. Elżbietą i Zachariaszem,
rozpoznając w nich Sybillę i cesarza Augusta.
12 Zwróciła na to uwagę Ulrike Wolff-Thomsen ([rec.] Bernd Biinsche. Das Goschhof-Retabel in Schles-
wig. Ein Werk des Hans Bruggemann, Kieł: Verlag Dr. Steve Ludwig 2005, „Kunstform”, 7,2006, nr 6,
dostępne Online: <http://www.arthistoricum.net/kunstform/rezension/ausgabe/20o6/6/8903/>
[stan na: 10.06.2014]). Richter nie cytuje tej recenzji.
278
RECENZJE I OMÓWIENIA
Wojciech Walanus