Modus: Prace z historii sztuki (16.2016)

obrazowania, jak i kwestiami ideowymi, obecnym w sztuce
polskiej przełomu wieków. Żygadło zdaje się podzielać przeko-
nanie ówczesnych twórców o szczególnej atrakcyjności szeroko
pojmowanej tematyki ludowej. Fascynację budził, poddawa-
ny wprawdzie zabiegom mitologizacyjnym, świat tradycyj-
nych wartości, zwyczajów i obrzędów, reprezentowany przez
mieszkańców wsi. Dlatego pogrzeb swojego nauczyciela ar-
tysta ukazuje jako pogrzeb chłopski sprzed stulecia, sięga po
kojarzony ze sztuką ludową motyw ikonograficzny Chrystu-
sa Frasobliwego (interpretowany w sposób nieortodoksyjny
przez młodopolskich malarzy)41.Wreszcie, przywołuje w tych
kompozycjach ważną figurę ludowej wyobraźni: pararelizm,
w którym stan natury zdaje się współgrać z tym,
co dzieje się w świecie człowieka42.
Żygadły nie interesuje jednak tworzenie obra-
zów mających charakter dosłownego przekazu
etnograficznego. Pozostał też obojętny na formę
sugerowaną przez sztukę ludową, która wkroczyła
do malarstwa w dwudziestoleciu międzywojennym
i fascynowała wiele pokoleń artystów działających
w drugiej połowie xx wieku. Pragnie on raczej
wskrzesić nastrój powagi i namysłu nad kwestiami
ostatecznymi w życiu każdego człowieka, przypo-
mnieć świat, w którym wiara i wypełnianie jej za-
sad było codziennością. Świat, którego relikty od-
najduje wciąż w małej ojczyźnie - na Podkarpaciu.
Przywiązanie do swojego regionu ujawnia artysta zwłaszcza w dwóch pracach,
zatytułowanych Dom Urbana. Przeworsk 198043 (il. 8) i Ujezdna 2013 (il. 9). Wpraw-
dzie tytuły zawierają wskazówki pozwalające na identyfikację miejscowości, ale rów-
nocześnie pragnie on wyjść poza rozważania nad dziedzictwem lokalnym. W tych
dwóch pracach podejmuje bowiem wątek obecny w refleksji antropologicznej od
dawna: opozycję wieś a miasto. W obrazie Dom Urbana. Przeworsk 1980 artysta bu-
duje kompozycję na zasadzie kontrastu palety barwnej i efektów światłocieniowych.
Skąpana w słońcu jest wiejska chata z rosnącym przed nią drzewem i stojącymi
dziećmi. Postacie dzieci w kolorze czerwonym, różowo-szare drzewo i chałupa
zdają się symbolizować życie, które w nich mieszka. Otacza zaś ją „księżycowy
krajobraz” blokowiska, utrzymany w chłodnej, niebieskiej kolorystyce. Pozytywną
wymowę niesie więc za sobą tradycyjny, drewniany dom wraz z jego mieszkańcami,
przeciwstawiony „odhumanizowanej”, pustej architekturze wielkomiejskiej, pozba-
wionej rysu indywidualnego. Jak pisał Leszek Kołakowski w eseju Wieś utracona:
„Wielokrotnie opisywano nowe dzielnice wielkich metropolii, dobrze zaplanowane

8. Andrzej Żygadło,
Dom Urbana. Przeworsk 1980,
olej na płótnie, 120 * 120 cm,
2013-2014
9. Andrzej Żygadło,
Ujezdna 2013,
olej na płycie hdf,
30 x 42 cm, 2013

41 A. Jankowska-Marzec, Między etnografią a sztuką. Mitologizacja Hucułów i Huculszczyzny
w kulturze polskiej xix i xx wieku, Kraków 2013, s. 182,183-187.
42 R. Wojciechowski, Pararelizm, w: Słownik folkloru polskiego, red. J. Krzyżanowski, Warszawa
1965. O znaczeniu pararelizmu jako istotnego elementu ludowej wizji świata, a nie tylko figury
stylistycznej, pisał Jerzy Bartmiński (Folklor - język - poetyka, Wrocław 1990).
43 Obraz został zainspirowany fotografią anonimowego autora, przedstawiającą wiejską chałupę
na tle nowych bloków. Fotografia została użyczona artyście przez pracowników Muzeum
w Przeworsku.

Malarstwo Andrzeja Żygadły. W „stylu retro”?

57