DOI article:
Maślak-Maciejewska, Alicja: Pamie̜ci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy - o zapomnianym projekcie budowy pomnika królewskiego na krakowskim Kazimierzu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.40996#0072
2. Płaskorzeźba dłuta
Hochmana Przyjęcie Żydów
do Polski, dawny ratusz
kazimierski, pl. Wolnica i
w Krakowie. Fot. amm
Ostatecznie projekt umieszczenia na dawnym ratuszu kazimierskim przy pl. Wol-
nica płaskorzeźby jego autorstwa zatwierdzono na posiedzeniu Rady Miejskiej
5 maja 1911 roku61. Dzieło odsłonięto 15 listopada tego roku62. Według ówczesnych
opisów płaskorzeźba przedstawiała grupę Żydów w strojach z epoki, którzy nieśli
w rękach rodały i oddawali pokłon królowi. Nad sceną unosił się anioł pokoju obej-
mujący skrzydłami króla63. Według innego opisu Żydzi stali pod murami grodu,
a przyjmowała ich postać kobiety-anioła w koronie kazimierzowskiej64. Jeden
z Żydów miał klęczeć i trzymać Torę65. Scenę tę w następujący sposób charak-
teryzowano na łamach ówczesnej prasy: „pomysł, ujęty poważnie i szlachetnie,
odtwarza głębię czci, z jaką Żydzi polscy odnoszą się do mądrego i wielkodusznego
króla. Płaskorzeźbę p. Hochmana znamionuje odczucie wytwornej linii i zwartość
kompozycji”66. W innym miejscu dodawano, że płaskorzeźba „sprawia imponu-
jące wrażenie” oraz że „głęboka myśl tchnie z całości”6". Dziełu towarzyszył napis
o treści „Pamięci Kazimierza Wielkiego Żydzi Polacy”68, a całość przedstawienia
61 Z Rady m. Krakowa, „Nowa Reforma”, 30,1911, nr 204, s. 1. Płaskorzeźba miała być gotowa już
dwa lata wcześniej, dłuższy czas zajęło jednak uzyskanie zgody na jej wmurowanie, zob. Pamięci
Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy, „Illustrowany Kuryer Codzienny”, 2,1911, nr 264, s. 5.
62 Zob. „Nowa Reforma”, 30,1911, nr 532, s. 2; „Illustrowany Kuryer Codzienny”, 1911, nr 264. W lite-
raturze przedmiotu błędnie datuje się odsłonięcie płaskorzeźby na 1910 r., zob. np. J. Sandel,
Hochman Henryk, s. 556. Por. też C. Brzoza, Kraków między wojnami. Kalendarium 28 x 1918 -
- 6 ix 1939, Kraków 1998, s. 275, gdzie podano błędną informację, że dzieło Hochmana było
pamiątkową plakietą wmurowaną 18 czerwca 1933 r. w budynek ratusza z okazji sześćsetlecia
koronacji Kazimierza Wielkiego. Źródła z epoki jednoznacznie wskazują jednak na to, że
płaskorzeźbę odsłonięto w listopadzie 1911 r. W 1933 r., podczas uroczystości upamiętniającej
koronację Kazimierza Wielkiego, pochód Żydów udał się z Wawelu przez Stradom na plac
Wolnica, gdzie, pod istniejącą już od ponad dwóch dekad tablicą, złożono okolicznościowy
wieniec z liści dębowych, zob. „Nowy Dziennik”, 16,1933, nr 166, s. 13; nr 167, s. 12.
63 „Jedność” 5,1911, nr 44, s. 6.
64 Pamięci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy, s. 5.
65 L., Kraków złożył hołd pamięci Wielkiego Króla, „Nowy Dziennik”, 16,1933, nr 167, s. 12.
66 „Nowa Reforma”, 30,1911, nr 532, s. 2.
67 Pamięci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy, s. 5.
68 Z Rady m. Krakowa, „Nowa Reforma” 30,1911, nr 204, s. 1.
70
ARTYKUŁY
Alicja Maślak-Maciejewska
Hochmana Przyjęcie Żydów
do Polski, dawny ratusz
kazimierski, pl. Wolnica i
w Krakowie. Fot. amm
Ostatecznie projekt umieszczenia na dawnym ratuszu kazimierskim przy pl. Wol-
nica płaskorzeźby jego autorstwa zatwierdzono na posiedzeniu Rady Miejskiej
5 maja 1911 roku61. Dzieło odsłonięto 15 listopada tego roku62. Według ówczesnych
opisów płaskorzeźba przedstawiała grupę Żydów w strojach z epoki, którzy nieśli
w rękach rodały i oddawali pokłon królowi. Nad sceną unosił się anioł pokoju obej-
mujący skrzydłami króla63. Według innego opisu Żydzi stali pod murami grodu,
a przyjmowała ich postać kobiety-anioła w koronie kazimierzowskiej64. Jeden
z Żydów miał klęczeć i trzymać Torę65. Scenę tę w następujący sposób charak-
teryzowano na łamach ówczesnej prasy: „pomysł, ujęty poważnie i szlachetnie,
odtwarza głębię czci, z jaką Żydzi polscy odnoszą się do mądrego i wielkodusznego
króla. Płaskorzeźbę p. Hochmana znamionuje odczucie wytwornej linii i zwartość
kompozycji”66. W innym miejscu dodawano, że płaskorzeźba „sprawia imponu-
jące wrażenie” oraz że „głęboka myśl tchnie z całości”6". Dziełu towarzyszył napis
o treści „Pamięci Kazimierza Wielkiego Żydzi Polacy”68, a całość przedstawienia
61 Z Rady m. Krakowa, „Nowa Reforma”, 30,1911, nr 204, s. 1. Płaskorzeźba miała być gotowa już
dwa lata wcześniej, dłuższy czas zajęło jednak uzyskanie zgody na jej wmurowanie, zob. Pamięci
Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy, „Illustrowany Kuryer Codzienny”, 2,1911, nr 264, s. 5.
62 Zob. „Nowa Reforma”, 30,1911, nr 532, s. 2; „Illustrowany Kuryer Codzienny”, 1911, nr 264. W lite-
raturze przedmiotu błędnie datuje się odsłonięcie płaskorzeźby na 1910 r., zob. np. J. Sandel,
Hochman Henryk, s. 556. Por. też C. Brzoza, Kraków między wojnami. Kalendarium 28 x 1918 -
- 6 ix 1939, Kraków 1998, s. 275, gdzie podano błędną informację, że dzieło Hochmana było
pamiątkową plakietą wmurowaną 18 czerwca 1933 r. w budynek ratusza z okazji sześćsetlecia
koronacji Kazimierza Wielkiego. Źródła z epoki jednoznacznie wskazują jednak na to, że
płaskorzeźbę odsłonięto w listopadzie 1911 r. W 1933 r., podczas uroczystości upamiętniającej
koronację Kazimierza Wielkiego, pochód Żydów udał się z Wawelu przez Stradom na plac
Wolnica, gdzie, pod istniejącą już od ponad dwóch dekad tablicą, złożono okolicznościowy
wieniec z liści dębowych, zob. „Nowy Dziennik”, 16,1933, nr 166, s. 13; nr 167, s. 12.
63 „Jedność” 5,1911, nr 44, s. 6.
64 Pamięci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy, s. 5.
65 L., Kraków złożył hołd pamięci Wielkiego Króla, „Nowy Dziennik”, 16,1933, nr 167, s. 12.
66 „Nowa Reforma”, 30,1911, nr 532, s. 2.
67 Pamięci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy, s. 5.
68 Z Rady m. Krakowa, „Nowa Reforma” 30,1911, nr 204, s. 1.
70
ARTYKUŁY
Alicja Maślak-Maciejewska