DOI Artikel:
Maślak-Maciejewska, Alicja: Pamie̜ci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy - o zapomnianym projekcie budowy pomnika królewskiego na krakowskim Kazimierzu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.40996#0074
z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, że obie wersje były bardzo podobne,
a może niemal identyczne. Elementem, który towarzyszył płaskorzeźbie odsłoniętej
w 1911 roku i który nie jest obecny na płaskorzeźbie odnalezionej w Warszawie, była
inskrypcja o treści „Pamięci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy”. Zapewne jednak
znajdowała się ona nie na samej płaskorzeźbie, ale w jej oprawie, na przykład na
bordiurze.
W1996 roku odnalezioną w Warszawie płaskorzeźbę uroczyście przywrócono na
budynek ratusza kazimierskiego75, jednak nie na ścianę północną, gdzie oryginalnie
się znajdowała, a na wschodnią76. Uroczystość odsłonięcia płaskorzeźby przez pre-
zydenta Krakowa Józefa Lassotę i burmistrza Jerozolimy Ehuda Omerta, odbyła się
6 września przy okazji podpisania umowy o współpracy pomiędzy tymi miastami77.
Zakończenie
Idea wystawienia pomnika Kazimierza Wielkiego wyszła ze środowiska Żydów
postępowych i była przez nie podsycana. Była jedną z licznych inicjatyw patriotycz-
nych tego środowiska, które regularnie obchodziło polskie uroczystości narodowe,
zabiegało o pogłębienie wśród Żydów znajomości języka polskiego i o wzmocnienie
ich więzi ze społeczeństwem polskim. W porównaniu jednak z innymi inicjatywami
patriotycznymi, takimi jak na przykład organizacja nabożeństw z okazji polskich
rocznic narodowych, inicjatywa wystawienia pomnika szła o krok dalej. Zakładała
bowiem nie tylko wejście Żydów do kultury i tradycji polskiej i przyjęcie jej jako
swojej, ale także aktywny udział w tworzeniu symbolicznej narracji historycznej
o odwiecznym współegzystowaniu Żydów i Polaków na ziemiach polskich i o ich
wspólnej historii. Wystawienie pomnika Kazimierza Wielkiego ze środków ze-
branych wyłącznie wśród Żydów, miało stanowić ich wkład w budowę symboliki
narodowej oraz mieć duże znaczenie dla całego narodu, składającego się zarówno
z chrześcijan, jak i Żydów. O tym, że rzeczywiście o takim znaczeniu przyszłego po-
mnika myślano, świadczą liczne wypowiedzi, na przykład: „Lecz w licznym tłumie
projektów, które niemal epidemicznie się mnożą, niektóre tylko zasługują na szcze-
gólną uwagę, a charakterem swoim mają znaczenie nie tylko miejscowe. Tu i ówdzie
traci zupełnie cechę lokalną wskutek wielkości idei, którą uosabia, wskutek wznio-
słego faktu, jaki unieśmiertelnia, wskutek znaczenia, jakie doń przywiązuje naród
cały. Takim jest projekt postawienia pomnika Kazimierzowi Wielkiemu”"8. Ważnym
kontekstem, w którym należałoby osadzić omawiany projekt, jest tocząca się w tym
75 Wmurowano oryginał znajdującej się wcześniej w Warszawie płaskorzeźby, zob. Muzeum Na-
rodowe w Warszawie, Protokół wydania z depozytu nr 111-369/96 sporządzony dnia 1996.oy.11
w Warszawie. Do przywrócenia płaskorzeźby na kazimierski ratusz przyczynić się miał urodzony
w Krakowie i zamieszkały w Jerozolimie Mosze Ringel, zob. „Gazeta Wyborcza. Kraków”, 1996,
nr 202.
76 W 1996 r. przeprowadzano kompleksowy remont elewacji ratusza kazimierskiego; przy jego
okazji zaprojektowano i wykonano też ozdobne obramienie z piaskowca, w którym posadowiono
tablicę, zob. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie, „Dokumenta-
cja konserwatorska opisowa, fotograficzna, rysunkowa. 1 i 11 etap prac konserwatorskich detali
wystroju architektonicznego elewacji budynku Muzeum Etnograficznego - ratusza Kazimierza,
Kraków, plac Wolnica 1”, sygn. 23809.
77 H. Halkowski, Żydowskie życie, Kraków 2003, s. 212-213; „Gazeta Wyborcza. Kraków”, 1996,
nr 202; zob. też Archiwum Rady Miasta Krakowa, Uchwała nr lv11/558/96 Rady Miasta Kra-
kowa z dnia 4 września 1996 r. w sprawie przywrócenia tablicy pamiątkowej „Przyjęcie Żydów
do Polski w Średniowieczu”.
78 „Ojczyzna”, 4,1884, nr 3, s. 11.
72
ARTYKUŁY
Alicja Maślak-Maciejewska
a może niemal identyczne. Elementem, który towarzyszył płaskorzeźbie odsłoniętej
w 1911 roku i który nie jest obecny na płaskorzeźbie odnalezionej w Warszawie, była
inskrypcja o treści „Pamięci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy”. Zapewne jednak
znajdowała się ona nie na samej płaskorzeźbie, ale w jej oprawie, na przykład na
bordiurze.
W1996 roku odnalezioną w Warszawie płaskorzeźbę uroczyście przywrócono na
budynek ratusza kazimierskiego75, jednak nie na ścianę północną, gdzie oryginalnie
się znajdowała, a na wschodnią76. Uroczystość odsłonięcia płaskorzeźby przez pre-
zydenta Krakowa Józefa Lassotę i burmistrza Jerozolimy Ehuda Omerta, odbyła się
6 września przy okazji podpisania umowy o współpracy pomiędzy tymi miastami77.
Zakończenie
Idea wystawienia pomnika Kazimierza Wielkiego wyszła ze środowiska Żydów
postępowych i była przez nie podsycana. Była jedną z licznych inicjatyw patriotycz-
nych tego środowiska, które regularnie obchodziło polskie uroczystości narodowe,
zabiegało o pogłębienie wśród Żydów znajomości języka polskiego i o wzmocnienie
ich więzi ze społeczeństwem polskim. W porównaniu jednak z innymi inicjatywami
patriotycznymi, takimi jak na przykład organizacja nabożeństw z okazji polskich
rocznic narodowych, inicjatywa wystawienia pomnika szła o krok dalej. Zakładała
bowiem nie tylko wejście Żydów do kultury i tradycji polskiej i przyjęcie jej jako
swojej, ale także aktywny udział w tworzeniu symbolicznej narracji historycznej
o odwiecznym współegzystowaniu Żydów i Polaków na ziemiach polskich i o ich
wspólnej historii. Wystawienie pomnika Kazimierza Wielkiego ze środków ze-
branych wyłącznie wśród Żydów, miało stanowić ich wkład w budowę symboliki
narodowej oraz mieć duże znaczenie dla całego narodu, składającego się zarówno
z chrześcijan, jak i Żydów. O tym, że rzeczywiście o takim znaczeniu przyszłego po-
mnika myślano, świadczą liczne wypowiedzi, na przykład: „Lecz w licznym tłumie
projektów, które niemal epidemicznie się mnożą, niektóre tylko zasługują na szcze-
gólną uwagę, a charakterem swoim mają znaczenie nie tylko miejscowe. Tu i ówdzie
traci zupełnie cechę lokalną wskutek wielkości idei, którą uosabia, wskutek wznio-
słego faktu, jaki unieśmiertelnia, wskutek znaczenia, jakie doń przywiązuje naród
cały. Takim jest projekt postawienia pomnika Kazimierzowi Wielkiemu”"8. Ważnym
kontekstem, w którym należałoby osadzić omawiany projekt, jest tocząca się w tym
75 Wmurowano oryginał znajdującej się wcześniej w Warszawie płaskorzeźby, zob. Muzeum Na-
rodowe w Warszawie, Protokół wydania z depozytu nr 111-369/96 sporządzony dnia 1996.oy.11
w Warszawie. Do przywrócenia płaskorzeźby na kazimierski ratusz przyczynić się miał urodzony
w Krakowie i zamieszkały w Jerozolimie Mosze Ringel, zob. „Gazeta Wyborcza. Kraków”, 1996,
nr 202.
76 W 1996 r. przeprowadzano kompleksowy remont elewacji ratusza kazimierskiego; przy jego
okazji zaprojektowano i wykonano też ozdobne obramienie z piaskowca, w którym posadowiono
tablicę, zob. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie, „Dokumenta-
cja konserwatorska opisowa, fotograficzna, rysunkowa. 1 i 11 etap prac konserwatorskich detali
wystroju architektonicznego elewacji budynku Muzeum Etnograficznego - ratusza Kazimierza,
Kraków, plac Wolnica 1”, sygn. 23809.
77 H. Halkowski, Żydowskie życie, Kraków 2003, s. 212-213; „Gazeta Wyborcza. Kraków”, 1996,
nr 202; zob. też Archiwum Rady Miasta Krakowa, Uchwała nr lv11/558/96 Rady Miasta Kra-
kowa z dnia 4 września 1996 r. w sprawie przywrócenia tablicy pamiątkowej „Przyjęcie Żydów
do Polski w Średniowieczu”.
78 „Ojczyzna”, 4,1884, nr 3, s. 11.
72
ARTYKUŁY
Alicja Maślak-Maciejewska