DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41972#0069
Królowa czy podkanclerzyna
65
w Polsce, na co wskazuje m.in. tłumaczenie wspomnianego opisu wydane w Krakowie
w 1640 roku38. Z dzieła Sacchiego przejął Gisleni zarówno przedstawienie dusz czyść-
cowych (za którymi w Rzymie wstawia się św. Grzegorz Wielki), jak też umieszczoną
po bokach zwieńczenia parę wysokich obelisków, a przede wszystkim ożywione posta-
cie szkieletów. W opisie Gerardiego czytamy: sedeva una Morte in atto malenconico,
ąuasi dolendosi d’esser vinta (siedziała jedna śmierć w pozie melancholijnej, jak gdy-
by rozpaczając, że jest zwyciężona), co równie dobrze odnosić się może do niektórych
szkieletów wileńskich39. Nawet kamień, jaki rozpoznajemy pod stopą jednej z figur
w Wilnie, staje się zrozumiały dopiero dzięki opisowi Gerardiego, który wspomina: due
grandi scheletri che si palleggiano un sasso, come a giocare eon la vita umana (dwa
wielkie szkielety grające kamieniem w piłkę, jakby bawiły się życiem ludzkim), zawie-
szone pod sklepieniem kościoła del Gesu i widoczne na rycinie u góry40.
Przystępując do opracowania projektu wykorzystał Gisleni jeszcze jeden wzór gra-
ficzny — miedziorytniczy wizerunek czyśćca stanowiący frontispis dziełka jezuity Mar-
tina Roa Status animarum purgatońi opublikowanego w Wiedniu w roku 1643 i zade-
dykowanego przez wydawcę biskupowi krakowskiemu Piotrowi Gembickiemu (il. III—4)41.
Ponieważ Gembicki otrzymał nominację na stolicę biskupią w Krakowie na sejmie w lu-
tym 1643 roku (oficjalnie objął diecezję dopiero 3 maja) można przypuszczać, że to
właśnie nasz artysta powracający wówczas z Włoch, zapewne tradycyjną drogą przez
Wiedeń, przywiózł nowemu arcypasterzowi i swojemu przyszłemu zleceniodawcy de-
dykowaną mu książeczkę42.
Jak zatem wynika z niniejszych rozważań należy w pełni podzielić opinię Mariusza
Karpowicza, iż pobyt Gisleniego w Italii w roku 1643 odegrał przełomową rolę w jego
twórczości, „zmienił go jako artystę”43.
38 A. Gerardi, Relacja albo przełożenie zacnej pamiątki i wspaniałego katafalku uczynionego przez ojców
Societatis Jesu w ich kościele w domu profesów w Rzymie, Kraków, Franciszek Cezary, 1640. Zob. K. Zawadzki,
Gazety ulotne polskie i Polski dotyczące XVI-XVIII wieku. Bibliografia, t. 1: 1514-1661, Wrocław 1977,
poz. 449.
39 Fagiolo DelFArco, op. cit., s. 312.
40 Ibidem, s. 314.
41 Zob. Moisan-Jabłońska, op. cit., s. 131-132, il. 116.
42 O związkach artysty z Gembickim i jego rodziną zob. S. Mossakowski, Pałac Biskupi w Krakowie a projekty
Giovanniego Battisty Gisleniego (rozdział IV niniejszej książki).
43 Karpowicz, op. cit., s. 17.
65
w Polsce, na co wskazuje m.in. tłumaczenie wspomnianego opisu wydane w Krakowie
w 1640 roku38. Z dzieła Sacchiego przejął Gisleni zarówno przedstawienie dusz czyść-
cowych (za którymi w Rzymie wstawia się św. Grzegorz Wielki), jak też umieszczoną
po bokach zwieńczenia parę wysokich obelisków, a przede wszystkim ożywione posta-
cie szkieletów. W opisie Gerardiego czytamy: sedeva una Morte in atto malenconico,
ąuasi dolendosi d’esser vinta (siedziała jedna śmierć w pozie melancholijnej, jak gdy-
by rozpaczając, że jest zwyciężona), co równie dobrze odnosić się może do niektórych
szkieletów wileńskich39. Nawet kamień, jaki rozpoznajemy pod stopą jednej z figur
w Wilnie, staje się zrozumiały dopiero dzięki opisowi Gerardiego, który wspomina: due
grandi scheletri che si palleggiano un sasso, come a giocare eon la vita umana (dwa
wielkie szkielety grające kamieniem w piłkę, jakby bawiły się życiem ludzkim), zawie-
szone pod sklepieniem kościoła del Gesu i widoczne na rycinie u góry40.
Przystępując do opracowania projektu wykorzystał Gisleni jeszcze jeden wzór gra-
ficzny — miedziorytniczy wizerunek czyśćca stanowiący frontispis dziełka jezuity Mar-
tina Roa Status animarum purgatońi opublikowanego w Wiedniu w roku 1643 i zade-
dykowanego przez wydawcę biskupowi krakowskiemu Piotrowi Gembickiemu (il. III—4)41.
Ponieważ Gembicki otrzymał nominację na stolicę biskupią w Krakowie na sejmie w lu-
tym 1643 roku (oficjalnie objął diecezję dopiero 3 maja) można przypuszczać, że to
właśnie nasz artysta powracający wówczas z Włoch, zapewne tradycyjną drogą przez
Wiedeń, przywiózł nowemu arcypasterzowi i swojemu przyszłemu zleceniodawcy de-
dykowaną mu książeczkę42.
Jak zatem wynika z niniejszych rozważań należy w pełni podzielić opinię Mariusza
Karpowicza, iż pobyt Gisleniego w Italii w roku 1643 odegrał przełomową rolę w jego
twórczości, „zmienił go jako artystę”43.
38 A. Gerardi, Relacja albo przełożenie zacnej pamiątki i wspaniałego katafalku uczynionego przez ojców
Societatis Jesu w ich kościele w domu profesów w Rzymie, Kraków, Franciszek Cezary, 1640. Zob. K. Zawadzki,
Gazety ulotne polskie i Polski dotyczące XVI-XVIII wieku. Bibliografia, t. 1: 1514-1661, Wrocław 1977,
poz. 449.
39 Fagiolo DelFArco, op. cit., s. 312.
40 Ibidem, s. 314.
41 Zob. Moisan-Jabłońska, op. cit., s. 131-132, il. 116.
42 O związkach artysty z Gembickim i jego rodziną zob. S. Mossakowski, Pałac Biskupi w Krakowie a projekty
Giovanniego Battisty Gisleniego (rozdział IV niniejszej książki).
43 Karpowicz, op. cit., s. 17.