DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41972#0149
Galeria przy Yilla Regia w Warszawie
145
ny, choć naszkicowany w znacznym uproszczeniu, projekt malarskiej dekoracji z ko-
lumnową loggią otwartą na ogród znajduje się także w znanym szkicowniku Gislenie-
go ze zbiorów drezdeńskich (il. VI—2)5. Trudno w tym miejscu nie wspomnieć, że iden-
tyczny jak na naszym rysunku sposób przedstawienia postaci, a także szereg detali ar-
chitektoniczno-rzeźbiarskich, pozwala na połączenie z twórczością Gisleniego rów-
nież serii projektów pałacowej sypialni z okazałym obramieniem alkowy, widniejących
na trzech innych kartach kolekcji w Mediolanie (il. VI—4)6.
Te ostatnie rysunki nie były — o ile mi wiadomo — nigdy łączone z Gislenim, nato-
miast omawiany projekt galerii został rozpoznany jako dzieło naszego artysty przez Ni-
nę Miks-Rudkowską, która w niewydanym katalogu projektów i rysunków architekto-
nicznych, opracowywanym w latach 1977-1978, poświęciła mu niespełna dwustronicowe
hasło7. Krótkość tego tekstu, nie wyczerpującego problematyki rysunku i zawierającego
szereg pomyłek ikonograficznych, skłania zatem do ponownego podjęcia tematu.
Autorki haseł katalogowych dotyczących omawianego rysunku mediolańskiego,
Nina Miks-Rudkowska i Valeria Pracchi, trafnie określiły go jako projekt galerii. Termin
„galeria”, o nieustalonej dotąd genezie, pojawił się we Francji w dobie późnego śred-
niowiecza8 i szybko zaczął być używany na oznaczenie wąskiego i długiego pomie-
szczenia łączącego dwie części rezydencji (z reguły prywatny apartament właściciela
i kaplicę) jakie dzięki zabezpieczeniu od zmian pogody, tak niestałej w klimacie pół-
nocnym, służyło przede wszystkim do wygodnej przechadzki i konwersacji9. Za pierw-
szą galerię w architekturze francuskiej uchodzi „ambulatorium magnum” najwyższego
piętra pałacu papieskiego w Awinionie10, a wśród wczesnych najsłynniejszą była gale-
ria Franciszka I w Fontainebleau (1528-1540). Od czasu jej powstania ten typ wnętrza
stał się niemal obowiązkowym elementem francuskiej architektury rezydencjonalnej
i to zarówno okazałych pałaców ogrodowych, takich jak paryskie: pałac Luksemburski
(od 1615) i Palais Royale (od 1633), jak też skromniejszych budowli typu miejskiego,
by wspomnieć — bodaj pierwszą z nich wyposażoną w galerię — Hotel Carnavalet
5 Rysunek D-68. Tzw. „Szkicownik Gaetana Chiaveriego” w zbiorach Państwowego Gabinetu Rycin w Dreź-
nie zostat rozpoznany jako dzieło Gisleniego przez Z. Rewskiego (referat wygłoszony na zebraniu Warszaw-
skiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki 22 V 1956 pt. „Działalność królewskiego architekta
G. B. Gisleniego w Polsce w latach 1630-1656 a tak zwany szkicownik G. Chiaveriego w Dreźnie"). Warto
przy tej okazji wspomnieć, że projekt Gisleniego utrzymany jest w tej samej konwencji có projekt dekoracji
salonu Palazzo Orsini na Monte Giordano w Rzymie (il. VI-3), wykonany przez Lodovica Cigoli (1559-1613),
zob. Ch. McCorquodale, Florence, Cigoli attheUffizi and thePitti, „The Burlington Magazine”, February 1993,
s. 172, il. 132.
6 Rysunki M-I 67 (64, 73); M-l 68 (65, 74); M-I 69 (66, 75).
7 N. Miks-Rudkowska, Zbiory projektów, s. 14-15.
8 Ok. roku 1440 Bardinus, senator miasta Tuluzy, objaśniał: „Ambulacrum, quod nos galeriam vocamus.
Galeria sive corredor domus” (Du Cange, Glossarium ad scriptores mediae et infrnae latinitatis, Graz 1954,
t. 4, s. 14).
9 Na temat galerii we Francji i we Włoszech zob. przede wszystkim W Prinz, Die Entstehung der Gallerie in
Frankreich undltalien, Berlin 1970; Ch. L. Frommel,DerrómischePalastbau derHochrenaissance, Tubingen
1973,1.1, s. 78-79; W Prinz, R. G.Kecks,DasJranzósische Schloss der Renaissance, Berlin 1987, s. 158-167.
10 J. Guillaume w recenzji z włoskiego wydania W Prinz ([Galleria. Storn e tipo/ogia di uno spazio architet-
tonico, Ferrara 1988), „Bulletin Monumental”, CXLVIII/1, 1990, s. 104.
145
ny, choć naszkicowany w znacznym uproszczeniu, projekt malarskiej dekoracji z ko-
lumnową loggią otwartą na ogród znajduje się także w znanym szkicowniku Gislenie-
go ze zbiorów drezdeńskich (il. VI—2)5. Trudno w tym miejscu nie wspomnieć, że iden-
tyczny jak na naszym rysunku sposób przedstawienia postaci, a także szereg detali ar-
chitektoniczno-rzeźbiarskich, pozwala na połączenie z twórczością Gisleniego rów-
nież serii projektów pałacowej sypialni z okazałym obramieniem alkowy, widniejących
na trzech innych kartach kolekcji w Mediolanie (il. VI—4)6.
Te ostatnie rysunki nie były — o ile mi wiadomo — nigdy łączone z Gislenim, nato-
miast omawiany projekt galerii został rozpoznany jako dzieło naszego artysty przez Ni-
nę Miks-Rudkowską, która w niewydanym katalogu projektów i rysunków architekto-
nicznych, opracowywanym w latach 1977-1978, poświęciła mu niespełna dwustronicowe
hasło7. Krótkość tego tekstu, nie wyczerpującego problematyki rysunku i zawierającego
szereg pomyłek ikonograficznych, skłania zatem do ponownego podjęcia tematu.
Autorki haseł katalogowych dotyczących omawianego rysunku mediolańskiego,
Nina Miks-Rudkowska i Valeria Pracchi, trafnie określiły go jako projekt galerii. Termin
„galeria”, o nieustalonej dotąd genezie, pojawił się we Francji w dobie późnego śred-
niowiecza8 i szybko zaczął być używany na oznaczenie wąskiego i długiego pomie-
szczenia łączącego dwie części rezydencji (z reguły prywatny apartament właściciela
i kaplicę) jakie dzięki zabezpieczeniu od zmian pogody, tak niestałej w klimacie pół-
nocnym, służyło przede wszystkim do wygodnej przechadzki i konwersacji9. Za pierw-
szą galerię w architekturze francuskiej uchodzi „ambulatorium magnum” najwyższego
piętra pałacu papieskiego w Awinionie10, a wśród wczesnych najsłynniejszą była gale-
ria Franciszka I w Fontainebleau (1528-1540). Od czasu jej powstania ten typ wnętrza
stał się niemal obowiązkowym elementem francuskiej architektury rezydencjonalnej
i to zarówno okazałych pałaców ogrodowych, takich jak paryskie: pałac Luksemburski
(od 1615) i Palais Royale (od 1633), jak też skromniejszych budowli typu miejskiego,
by wspomnieć — bodaj pierwszą z nich wyposażoną w galerię — Hotel Carnavalet
5 Rysunek D-68. Tzw. „Szkicownik Gaetana Chiaveriego” w zbiorach Państwowego Gabinetu Rycin w Dreź-
nie zostat rozpoznany jako dzieło Gisleniego przez Z. Rewskiego (referat wygłoszony na zebraniu Warszaw-
skiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki 22 V 1956 pt. „Działalność królewskiego architekta
G. B. Gisleniego w Polsce w latach 1630-1656 a tak zwany szkicownik G. Chiaveriego w Dreźnie"). Warto
przy tej okazji wspomnieć, że projekt Gisleniego utrzymany jest w tej samej konwencji có projekt dekoracji
salonu Palazzo Orsini na Monte Giordano w Rzymie (il. VI-3), wykonany przez Lodovica Cigoli (1559-1613),
zob. Ch. McCorquodale, Florence, Cigoli attheUffizi and thePitti, „The Burlington Magazine”, February 1993,
s. 172, il. 132.
6 Rysunki M-I 67 (64, 73); M-l 68 (65, 74); M-I 69 (66, 75).
7 N. Miks-Rudkowska, Zbiory projektów, s. 14-15.
8 Ok. roku 1440 Bardinus, senator miasta Tuluzy, objaśniał: „Ambulacrum, quod nos galeriam vocamus.
Galeria sive corredor domus” (Du Cange, Glossarium ad scriptores mediae et infrnae latinitatis, Graz 1954,
t. 4, s. 14).
9 Na temat galerii we Francji i we Włoszech zob. przede wszystkim W Prinz, Die Entstehung der Gallerie in
Frankreich undltalien, Berlin 1970; Ch. L. Frommel,DerrómischePalastbau derHochrenaissance, Tubingen
1973,1.1, s. 78-79; W Prinz, R. G.Kecks,DasJranzósische Schloss der Renaissance, Berlin 1987, s. 158-167.
10 J. Guillaume w recenzji z włoskiego wydania W Prinz ([Galleria. Storn e tipo/ogia di uno spazio architet-
tonico, Ferrara 1988), „Bulletin Monumental”, CXLVIII/1, 1990, s. 104.