Poprzęcka, Maria: O złej sztuce (Warszawa, 1998)

„Kiedy ludzie przestaną wierzyć, że jest zło i jest dobro,
Tylko piękno przywoła ich do siebie i ocali,
Żeby umieli powiedzieć: to prawdziwe, a to nieprawdziwe".
Cz. Miłosz Poznanie Johra i zła

Nie jest to jeszcze jedna książka o kiczu. Jej tytuł brzmi: O z/c/
sztuce. Byłoby wygodniej nazwać ją po prostu „Zła sztuka". Tytuł
taki byłby jednak zwodniczy, sugerowałby bowiem, że podane tu
będą jakieś normy, zdecydowane oceny czy wręcz pouczenia
i wskazówki, pozwalające oceniać, co jest sztuką złą, a także - co
za tym idzie - co jest sztuką dobrą. Nie taki jest cel tej książki.
Chodzi w niej o ukazanie, jak trudno obecnie o oceny i normy
tego, co zwykliśmy nazywać sztuką. Używamy tego słowa,
chociaż coraz bardziej jasnym się staje, że obejmuje ono rzeczy
i działania tak różne, że nie służy już porozumieniu, raczej jest
źródłem nieporozumień i kontrowersji. I to jest pierwsza podsta-
wowa trudność. Jak bowiem można mówić o tym, co jest dobrą,
a co złą sztuką, jeśli nie ma zgody co do tego, co jest sztuką, co to
słowo dla nas oznacza? Znamy - dzięki Władysławowi Tatarkie-
wiczowi^ - dzieje pojęcia „sztuka". Wiemy, że jego zakres
i znaczenie były zmienne. Dla starożytnych oznaczało umiejęt-
ność wytwarzania wedle reguł. Ta definicja, jasna i prosta, nie
pozostawiała miejsca na wahania, co jest sztuką, a co nią nie jest,
co jest zgodne z regułami - a zatem jest sztuką dobrą - a co nie.
Potem podzielono sztuki na wolne, czyli wyższe, i pospolite,
czy też mechaniczne, wymagające wysiłku fizycznego. Długa

5