Poprzęcka, Maria: O złej sztuce (Warszawa, 1998)

Od pewnego czasu przestano uczenie pisać o kiczu. Przywoły-
wane tu wielokrotnie rozprawy Abrahama Molesa, Gilło Dorf-
łesa, Pawła Beylina i innych, publikowane głównie w łatach
sześćdziesiątych i siedemdziesiątych zdały się wyczerpać temat na
długo. Najpoważniejsza późniejsza wypowiedź o kiczu powstała
nie na gruncie estetyki, psychologii czy socjologii, lecz literatu-
ry. Zawarta jest w powieści Milana Kundery Aieznodnu /gkkodć
hym. Polityczne i romansowo-erotyczne warstwy powieści mogą
przesłonić ten dygresyjny, lecz rzucony jak gniewny manifest
fragment. Przypomnijmy ów tekst, nie by dopełniać antologii
wypowiedzi o kiczu, lecz zasygnalizować zasadnicze zmiany
zachodzące w jego rozumieniu:
,,Za wszystkimi europejskimi wiarami religijnymi i politycz-
nymi stoi pierwszy rozdział Genesis, z którego wypływa, że świat
został stworzony właściwie, że byt jest dobrem, należy więc się
mnożyć. Nazwijmy tę podstawową wiarę kategoryczną zgodą na
byt (...), estetycznym ideałem kategorycznej zgody na byt jest
świat, w którym gówno jest zanegowane i wszyscy zachowują się
jakby nie istniało. Ten estetyczny ideał nazywa się kiczem.
Jest to niemieckie słowo, zrodzone w samym środku senty-
mentalnego XIX wieku, które przeniknęło do wszystkich języ-
ków. Ale my w Europie Środkowej rozumiemy w pełni jego
metafizyczne znaczenie: kicz jest absolutną negacją gówna w do-
słownym i metafizycznym tego słowa znaczeniu; kicz eliminuje

285