DOI article:
Mikocki, Tomasz: Antyczne pierwowzory gdańskiego posągu Neptuna
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27008#0041
odkopany, lecz zawsze pozostający na powierzchni, ogiądany i znany
powszechnie. Pierwsze o nim wzmianki pochodzą już z końca X w.", gdy
wzmiankowany był jako „caballum Constantini". Istnieją także przekazy
ikonograficzne rejestrujące wygląd tej grupy rzeźbiarskiej; pojawiają się
również imitacje. W dwa wieki później utożsamianie posągu z Kostantynem
przestaje przekonywać" i pojawia się między innymi imię Marka
Aureliusza". Ale dopiero około roku 1600 identyfikacja rzeźby z Markiem
Aureliuszem znalazła powszechne uznanie'". Grupa w okresie średnio-
wiecza znajdowała się na Lateranie, choć jej dokładne umiejscowienie nie
jest pewne, gdyż dopiero w końcu wieku XII rzeźbę przeniesiono przed
pałac laterański. Doniosłe miejsce w rzymskiej tradycji zajmuje ta rzeźba już
na długo przed jej przeniesieniem na Kapitol, na co są dowodem liczne o niej
wzmianki i przekazy ikonograficzne. Przed rokiem 1465 Antonio di Piętro
Averlino - zwany Filaretę - wykonuje miniaturową reprodukcję grupy w
brązie - pierwszą renesansową reprodukcję antycznej rzeźby - otwierając
tym dziełem bardzo długą listę kopii słynnego posągu". W międzyczasie
rzeźbę kilkakrotnie restaurowano, zmieniano sposób jej ekspozycji i wtedy
już posąg stał się modelowym portretowym przedstawieniem konnym, na
długo więc zanim - w roku 1538 - znalazł się w centrum Rzymu, na środku
kapitolińskiego placu, stworzonego przez Michała Anioła specjalnie dla
niego"'. Od momentu przeniesienia na Kapitol posąg staje się stardardowym
przedstawieniem jeźdźca, powielanym zarówno w rzeźbie" drobnej plas-
tyce" jak i malarstwie".
Szczególne istotne są monumentalne powtórzenia rzeźby, wykonywane
dzięki odlewom gipsowym, z których jeden z pierwszych zdjęto na zlecenie
Franciszka I z przeznaczeniem dla Fontainebleau; następnie zaczęto odle-
wać je z brązu.
Antyczne
pierwowzory
gdańskiego
posągu
Neptuna
" Por. A. Giuiiano La statua eąuesfre di Marco Auretio prima det suo trayerimenfo in CampMo^iio, „Xenia' 7:1984,
s. 67, tu tit.; - de Lachcnat, op. cit.
"Np „Mirabilia..." z XII w. wymieniają „caballus aereus qui dicitur Constantini, sed non ita est...", za
Giuiiano, op. cit. s. 68.
...quem peregrini Theodoricum, populus vero Romanus Constantinum dicunt. At cardinales et clerici
Romanae curiae seu Marcum seu Quintum Quirinum appellant...", Magistri Gregorii De miraMi&t<s urMs
Romae..., za Giuiiano, op. cit. s. 70.
"Por, F. Haskell, N. Penny Lanfico netta sforia detgusto. La seduzione delta scuttt;ra ctasstca 1500-1900, Torino
1984, s. 360.
Egzemplarz w Dreźnie, Skulpturensammlung, lot. u Giuiiano, op. cit. s. 2-3.
"* P. Klinzle Die Autśto!!ung des Reiters oom Lateran darci) Micketaugeto, [Miscellanea Bibliotheca Herziana],
Miinchen 1961.
Niezliczone przykłady imitacji lub inspiracji antycznym dziełem odnaleźć łatwo w pracy M. Morki Polski
nowożytny portret konny i jego europejska geneza, Wrocław 1986.
'"Oprócz reprodukcji Filaretę wiemy także o innej wykonanej przez Antico w 1496 r. i innych
wykonywanych od XVI w. przez licznych rzeźbiarzy włoskich i północnych, w brązie, gipsie, kamieniu i in.
materiałach. Zacytujmy np. bezpośrednio nam znane: posążek z brązu z XVII w. w Michael Hall Fine Arts, Inc.,
por. Gods and Heroes. Baroyae Images oj Anfńpnty, New York 1968, nr 68; podobne w Wiedniu, Lichtensteinie
(wykonany zapewne ok. 1603. r. przez Lionardo Sormani), i zapewne XlX-wieczny w Musće Romain w
Avenches.
Np w Historii konsfanfyna Wielkiego.' wjazd do Rzymu, tkanina wg projektu P.P. Rubensa, por. D. DuBon
Ttw Hisfory ojConstantin fke Greaf. Tapestries designed by Peter Pa;)t Rti&ens and Piętro da Corfona, London 1964, nr
4, s. 111 sq., pi. 15-22.
37
powszechnie. Pierwsze o nim wzmianki pochodzą już z końca X w.", gdy
wzmiankowany był jako „caballum Constantini". Istnieją także przekazy
ikonograficzne rejestrujące wygląd tej grupy rzeźbiarskiej; pojawiają się
również imitacje. W dwa wieki później utożsamianie posągu z Kostantynem
przestaje przekonywać" i pojawia się między innymi imię Marka
Aureliusza". Ale dopiero około roku 1600 identyfikacja rzeźby z Markiem
Aureliuszem znalazła powszechne uznanie'". Grupa w okresie średnio-
wiecza znajdowała się na Lateranie, choć jej dokładne umiejscowienie nie
jest pewne, gdyż dopiero w końcu wieku XII rzeźbę przeniesiono przed
pałac laterański. Doniosłe miejsce w rzymskiej tradycji zajmuje ta rzeźba już
na długo przed jej przeniesieniem na Kapitol, na co są dowodem liczne o niej
wzmianki i przekazy ikonograficzne. Przed rokiem 1465 Antonio di Piętro
Averlino - zwany Filaretę - wykonuje miniaturową reprodukcję grupy w
brązie - pierwszą renesansową reprodukcję antycznej rzeźby - otwierając
tym dziełem bardzo długą listę kopii słynnego posągu". W międzyczasie
rzeźbę kilkakrotnie restaurowano, zmieniano sposób jej ekspozycji i wtedy
już posąg stał się modelowym portretowym przedstawieniem konnym, na
długo więc zanim - w roku 1538 - znalazł się w centrum Rzymu, na środku
kapitolińskiego placu, stworzonego przez Michała Anioła specjalnie dla
niego"'. Od momentu przeniesienia na Kapitol posąg staje się stardardowym
przedstawieniem jeźdźca, powielanym zarówno w rzeźbie" drobnej plas-
tyce" jak i malarstwie".
Szczególne istotne są monumentalne powtórzenia rzeźby, wykonywane
dzięki odlewom gipsowym, z których jeden z pierwszych zdjęto na zlecenie
Franciszka I z przeznaczeniem dla Fontainebleau; następnie zaczęto odle-
wać je z brązu.
Antyczne
pierwowzory
gdańskiego
posągu
Neptuna
" Por. A. Giuiiano La statua eąuesfre di Marco Auretio prima det suo trayerimenfo in CampMo^iio, „Xenia' 7:1984,
s. 67, tu tit.; - de Lachcnat, op. cit.
"Np „Mirabilia..." z XII w. wymieniają „caballus aereus qui dicitur Constantini, sed non ita est...", za
Giuiiano, op. cit. s. 68.
...quem peregrini Theodoricum, populus vero Romanus Constantinum dicunt. At cardinales et clerici
Romanae curiae seu Marcum seu Quintum Quirinum appellant...", Magistri Gregorii De miraMi&t<s urMs
Romae..., za Giuiiano, op. cit. s. 70.
"Por, F. Haskell, N. Penny Lanfico netta sforia detgusto. La seduzione delta scuttt;ra ctasstca 1500-1900, Torino
1984, s. 360.
Egzemplarz w Dreźnie, Skulpturensammlung, lot. u Giuiiano, op. cit. s. 2-3.
"* P. Klinzle Die Autśto!!ung des Reiters oom Lateran darci) Micketaugeto, [Miscellanea Bibliotheca Herziana],
Miinchen 1961.
Niezliczone przykłady imitacji lub inspiracji antycznym dziełem odnaleźć łatwo w pracy M. Morki Polski
nowożytny portret konny i jego europejska geneza, Wrocław 1986.
'"Oprócz reprodukcji Filaretę wiemy także o innej wykonanej przez Antico w 1496 r. i innych
wykonywanych od XVI w. przez licznych rzeźbiarzy włoskich i północnych, w brązie, gipsie, kamieniu i in.
materiałach. Zacytujmy np. bezpośrednio nam znane: posążek z brązu z XVII w. w Michael Hall Fine Arts, Inc.,
por. Gods and Heroes. Baroyae Images oj Anfńpnty, New York 1968, nr 68; podobne w Wiedniu, Lichtensteinie
(wykonany zapewne ok. 1603. r. przez Lionardo Sormani), i zapewne XlX-wieczny w Musće Romain w
Avenches.
Np w Historii konsfanfyna Wielkiego.' wjazd do Rzymu, tkanina wg projektu P.P. Rubensa, por. D. DuBon
Ttw Hisfory ojConstantin fke Greaf. Tapestries designed by Peter Pa;)t Rti&ens and Piętro da Corfona, London 1964, nr
4, s. 111 sq., pi. 15-22.
37