DOI Artikel:
Mikocki, Tomasz: Antyczne pierwowzory gdańskiego posągu Neptuna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27008#0042
Tomasz
M;Toc/c:
Rzeźba powszechnie uważana jest za najpiękniejszą i najsłynniejszą sta-
tuę starożytną. Toteż obok dosłownych powtórzeń niezliczone są inspiracje
antycznym dziełem, widoczne już w okresie renesansu (np. u Andrea deł
Verocchio). Dzieło znane i popularne było więc także u Giovanniego da
Bologna. Na przykład głowa posągu św. Łukasza z florenckiego
Orsanmichele (1597-1602) w widoczny sposób nawiązuje do portretu Marka
Aureliusza^". Zbliżona jest także do głowy naszego Neptuna, potwierdzając
tym samym nie tylko wspólne antyczne źródło zapożyczeń, ale także wspól-
ną proweniencję artystyczną. Stwierdzić więc można, iż gdański Neptun
otrzymał w partii głowy, najsłynniejszą i najbardziej znaną wówczas iko-
nografię. Użyczył mu jej sam cesarz Marek Aureliusz, przez tysiąclecie
sprawujący symboliczną opiekę nad stolicą świata - Rzymem.
Torso Belwederskie
„Nazywane jest powszechnie «torsem Michała Anioła», ponieważ arty-
sta ten szczególnie cenił to dzieło i studiował je wielokrotnie. [...] Dzieło
najdoskonalsze w swoim rodzaju, które należy zaliczyć do najwybitniej-
szych tworów sztuki, jakie dotrwały do naszych czasów pisał o rzeźbie
J.J. Winckelmann* poświęcając mu żarliwy opis będący świadectwem
przeżyć, które już wcześniej wielokrotnie musiały być udziałem innych osób,
w tym wielu artystów, o czym świadczy - oprócz anegdot'^ - także bardzo
szeroka recepcja ikonografii i modelunku dzieła w rzeźbie i wiele jego
rysunkowych reprodukcji^. Z najwcześniejszych można wymienić
anonimowy rysunek z poł. XVI w. w Christ Church w Oxfordzie^, studia
w sangwinie Daniela da Volterra^, dzieło fferUdgsOm/ałc Hansa Baldunga
Griena z ok. 1533 r., wykazujące znajomość rzeźby poprzez obcy rysunek'",
a także np. prace Petera Vischera i Cranacha*'.
„Jak wspaniały dąb, którego zwalono i ogołocono z gałęzi, zostawiając
tylko nagi pień, tak sponiewierany i okaleczony został wizerunek bohatera;
brakuje ramion, nóg i górnej partii piersi. Początkowo wyda ci się może, że
widzisz tylko zniekształcony kamień; gdy jednak zdołasz przeniknąć
tajemnice sztuki, wówczas - kontemplując to dzieło w spokoju - ujrzysz jej
cud"'". Ta fragmentaryczność wspaniałego dzieła skłaniała artystów do jego
Por. Ch. Avery Gianzko/ogna. Fke Conzp/ete Scniptnre, Oxford 1987, s. 37, pl. 31 i XII.
^ J.J. Winckelmann Opis Forsa rzi/77iskwi Belwederze, cytaty wg Tcorcft/ct/, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870,
wybór, przedmowa i komentarze E. Grabska i M. Poprzęcka, Warszawa 1974, s. 199 n.
^ Jedną z nich dotyczącą uwielbienia Torso przez Michała Anioła przekazał M. Chantelou /onrnai dn royage
dn Capa/ier Bernin en France, ed L. Lalande, Paris 1885, s. 26.
23 Na ten temat szeroko por. A. von Salis Antike nnd Renaissance. Liker Nack/eken and Weiterwirken der A i ten in
der neneren Knnst, Zurich 1947, s. 165; - por. także H. Ladendorf Antikenstndinn: nnd Antikenkopie. Vorarkeiten ził
einer Darsteknng ikrer Bedentnng in der nnfiekdteriicken nnd neneren Zeit, Berlin 1953, s. 31 i passim, a ostatnio Ph.P.
Bober - R. Rubinstein Renaissance Artists and Antójne Scniptnre. A Handkcok of Sonrces, Oxford 1986, nr 132.
2** Bober - Rubinstein, op. cit. ił. 132 a.
2^ Por. P. Barołsky Danie/e da Voiterra. A Cata/ogne raisonne, New York - London 1979, s. 146.
2^ Hans Baidnng Grien. Cata/ogneq/exkikition keidat StaatiickeRnnst/iake, Karlsruhe 1959, nr 178.
22 Ladendorf, op. cit., s. 32.
28 Winckelmann, op. cit., s. 200.
38
M;Toc/c:
Rzeźba powszechnie uważana jest za najpiękniejszą i najsłynniejszą sta-
tuę starożytną. Toteż obok dosłownych powtórzeń niezliczone są inspiracje
antycznym dziełem, widoczne już w okresie renesansu (np. u Andrea deł
Verocchio). Dzieło znane i popularne było więc także u Giovanniego da
Bologna. Na przykład głowa posągu św. Łukasza z florenckiego
Orsanmichele (1597-1602) w widoczny sposób nawiązuje do portretu Marka
Aureliusza^". Zbliżona jest także do głowy naszego Neptuna, potwierdzając
tym samym nie tylko wspólne antyczne źródło zapożyczeń, ale także wspól-
ną proweniencję artystyczną. Stwierdzić więc można, iż gdański Neptun
otrzymał w partii głowy, najsłynniejszą i najbardziej znaną wówczas iko-
nografię. Użyczył mu jej sam cesarz Marek Aureliusz, przez tysiąclecie
sprawujący symboliczną opiekę nad stolicą świata - Rzymem.
Torso Belwederskie
„Nazywane jest powszechnie «torsem Michała Anioła», ponieważ arty-
sta ten szczególnie cenił to dzieło i studiował je wielokrotnie. [...] Dzieło
najdoskonalsze w swoim rodzaju, które należy zaliczyć do najwybitniej-
szych tworów sztuki, jakie dotrwały do naszych czasów pisał o rzeźbie
J.J. Winckelmann* poświęcając mu żarliwy opis będący świadectwem
przeżyć, które już wcześniej wielokrotnie musiały być udziałem innych osób,
w tym wielu artystów, o czym świadczy - oprócz anegdot'^ - także bardzo
szeroka recepcja ikonografii i modelunku dzieła w rzeźbie i wiele jego
rysunkowych reprodukcji^. Z najwcześniejszych można wymienić
anonimowy rysunek z poł. XVI w. w Christ Church w Oxfordzie^, studia
w sangwinie Daniela da Volterra^, dzieło fferUdgsOm/ałc Hansa Baldunga
Griena z ok. 1533 r., wykazujące znajomość rzeźby poprzez obcy rysunek'",
a także np. prace Petera Vischera i Cranacha*'.
„Jak wspaniały dąb, którego zwalono i ogołocono z gałęzi, zostawiając
tylko nagi pień, tak sponiewierany i okaleczony został wizerunek bohatera;
brakuje ramion, nóg i górnej partii piersi. Początkowo wyda ci się może, że
widzisz tylko zniekształcony kamień; gdy jednak zdołasz przeniknąć
tajemnice sztuki, wówczas - kontemplując to dzieło w spokoju - ujrzysz jej
cud"'". Ta fragmentaryczność wspaniałego dzieła skłaniała artystów do jego
Por. Ch. Avery Gianzko/ogna. Fke Conzp/ete Scniptnre, Oxford 1987, s. 37, pl. 31 i XII.
^ J.J. Winckelmann Opis Forsa rzi/77iskwi Belwederze, cytaty wg Tcorcft/ct/, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870,
wybór, przedmowa i komentarze E. Grabska i M. Poprzęcka, Warszawa 1974, s. 199 n.
^ Jedną z nich dotyczącą uwielbienia Torso przez Michała Anioła przekazał M. Chantelou /onrnai dn royage
dn Capa/ier Bernin en France, ed L. Lalande, Paris 1885, s. 26.
23 Na ten temat szeroko por. A. von Salis Antike nnd Renaissance. Liker Nack/eken and Weiterwirken der A i ten in
der neneren Knnst, Zurich 1947, s. 165; - por. także H. Ladendorf Antikenstndinn: nnd Antikenkopie. Vorarkeiten ził
einer Darsteknng ikrer Bedentnng in der nnfiekdteriicken nnd neneren Zeit, Berlin 1953, s. 31 i passim, a ostatnio Ph.P.
Bober - R. Rubinstein Renaissance Artists and Antójne Scniptnre. A Handkcok of Sonrces, Oxford 1986, nr 132.
2** Bober - Rubinstein, op. cit. ił. 132 a.
2^ Por. P. Barołsky Danie/e da Voiterra. A Cata/ogne raisonne, New York - London 1979, s. 146.
2^ Hans Baidnng Grien. Cata/ogneq/exkikition keidat StaatiickeRnnst/iake, Karlsruhe 1959, nr 178.
22 Ladendorf, op. cit., s. 32.
28 Winckelmann, op. cit., s. 200.
38