DOI Artikel:
Mikocki, Tomasz: Antyczne pierwowzory gdańskiego posągu Neptuna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27008#0043
uzupełniania i tworzenia dzieł kompletnych, o torsie wzorowanym na tym
fragmentarycznym dziele dłuta Apolloniosa, syna Nestora, jakiegoś
Ateńczyka, który rzeźbę sygnował^. Takie wczesne graficzne uzupełnienie:
tors z odrestaurowanymi nogami zawdzięczamy Giovanniemu Antonio da
Brescia (1490-1535)"". Bernardo Ticinio (1489-1516) w swym Rńnho delltt
del/micllń" ukazuje odrestaurowaną miniaturkę Torso - jak uważa
Arnold von Salis, być może rejestruje tym wcześniejszy stan zachowania
dzieła, a Camelio ok. 1500-1525, tworzy figurkę "Herkulesa strzelającego do
ptaków stymphalijskich"^ będącą miniaturową rekonstrukcją rzymskiej
rzeźby. Podobno nawet Michał Anioł miał projekt restauracji dzieła i jeszcze
w XVII w. oglądano we Florencji woskowy model tej rekonstrukcji". Małych
modeli rekonstruujących na różne sposoby antyczną rzeźbę było znacznie
więcej"! Wśród słynniejszych twórców, zainspirowanych tym antycznym
dziełem, wymienić można - obok Michała Anioła - takie nazwiska jak:
Rafael, Donatello, Cranach, Durer, Annibale Carracci, Rubens.
Dzieło stało się szczególnie słynne po przeniesieniu go ze zbiorów pry-
watnych do watykańskiego Belwederu, przed rokiem 1536, co potwierdzone
zostało rysunkiem Martena van Heemskerckah Jest podziwiane przez artys-
tów odwiedzających Rzym; inni mogą go także studiować, gdyż reprodu-
kowane jest we wszystkich wydawnictwach poświęconych starożytnościom
Rzymu"! Odgrywa wielką rolę w sztuce okresu renesansu, szczególnie
w sztuce Michała Anioła; dzięki jego podziwowi dla rzeźby staje się ona
niezwykle sławna jeszcze przed ukazaniem się jej graficznych reprodukcji.
Staje się wielce popularne w okresie manieryzmu". Ze względu na prze-
sadny i bardzo malowniczy modelunek mięśni, ikonografię - a zwłaszcza
gwałtowny skręt i pochył ciała, pozycję Torsu w stosunku do ud, ekspresję
i dynamikę - właśnie u mistrzów manieryzmu antyczny tors mógł odegrać
dużą rolę.
Spójrzmy na jego wykorzystanie w warsztacie wspomnianego Giovan-
niego da Bologna. Oprócz licznych inspiracji dziełem, których przykłady
zaraz pokażemy, wykonał on terrakotową statuetkę - zapewne Bóstwo
Rzeki", która jest pozbawioną kończyn kopią Torso. Plecy posągu, podobnie
jak wcześniej pomogły Michałowi Aniołowi wyrzeźbić figurę Dnm w Kap-
Literatura archeologiczna na temat rzeźby jest przeogromna, zacytujmy tylko jedna pozyq'ę katoiogową:
Heibig, op.cit., nr 265 i ostatnie opracowanie archeoiogiczne: W. Raeck „Koius ideał" oder „entarfete Kdrpersinne"?
Verandor:mg tmd Kontmuitat kunsfarctmotogisctMr Bewertungsłcriferieu am Beispiei des Torso von Beioeder, „Jahrbuch
des Deutschen Archaologischen Institut" 103:1988, s. 155-167.
A. M. Hind Party ttatiau Puyraoiuy.' A Criticał Catało^ue. Part II, vol. V, London 1948, s. 42-43.
*" Rzym, Gaiieria Borghese, por. P. delia Pergola Gaiieria Boryhese. 1 Dipinti, Roma 1955, nr 207.
3- Metropolitan Museum ot Art, New York, inv. 64.304.2; - por. Bober - Rubinstein, op. cit., il. 132 b.
Por. Haskell - Penny, op.cit., s. 464.
Por. ibidem, s. 465; na temat rysunkowych rekonstrukcji cl. Ladendort, op.cit., s. 31sq., pl. 19 sq.
^ Berlin, Kupferstichkabinett, por. H. H. Brummer Tt;e statuę Court tu ttre Patican Betoedere, Stockholm 1970,
s. 144 sq.
3^ Np. U. Aldroandi Statuę anttcke detta citta di Rou;a, Venezia 1562 (pierwsze wydanie w 1556 jako dodatek
do Lucio Mauro Le anticitita deiia citta di Roma), s. 121; - P. A. Maffei Raccoiofa di statuę antictte e moderno, data in
tuce...da Domenico Rossi, Romae 1704, pl. IX.
3? Por. Schwinn, op.cit.
Por. Avery, op.cit., s. 218, s. 245-246.
Antyczne
pierwowzory
gdańskiego
posągu
Neptuna
39
fragmentarycznym dziele dłuta Apolloniosa, syna Nestora, jakiegoś
Ateńczyka, który rzeźbę sygnował^. Takie wczesne graficzne uzupełnienie:
tors z odrestaurowanymi nogami zawdzięczamy Giovanniemu Antonio da
Brescia (1490-1535)"". Bernardo Ticinio (1489-1516) w swym Rńnho delltt
del/micllń" ukazuje odrestaurowaną miniaturkę Torso - jak uważa
Arnold von Salis, być może rejestruje tym wcześniejszy stan zachowania
dzieła, a Camelio ok. 1500-1525, tworzy figurkę "Herkulesa strzelającego do
ptaków stymphalijskich"^ będącą miniaturową rekonstrukcją rzymskiej
rzeźby. Podobno nawet Michał Anioł miał projekt restauracji dzieła i jeszcze
w XVII w. oglądano we Florencji woskowy model tej rekonstrukcji". Małych
modeli rekonstruujących na różne sposoby antyczną rzeźbę było znacznie
więcej"! Wśród słynniejszych twórców, zainspirowanych tym antycznym
dziełem, wymienić można - obok Michała Anioła - takie nazwiska jak:
Rafael, Donatello, Cranach, Durer, Annibale Carracci, Rubens.
Dzieło stało się szczególnie słynne po przeniesieniu go ze zbiorów pry-
watnych do watykańskiego Belwederu, przed rokiem 1536, co potwierdzone
zostało rysunkiem Martena van Heemskerckah Jest podziwiane przez artys-
tów odwiedzających Rzym; inni mogą go także studiować, gdyż reprodu-
kowane jest we wszystkich wydawnictwach poświęconych starożytnościom
Rzymu"! Odgrywa wielką rolę w sztuce okresu renesansu, szczególnie
w sztuce Michała Anioła; dzięki jego podziwowi dla rzeźby staje się ona
niezwykle sławna jeszcze przed ukazaniem się jej graficznych reprodukcji.
Staje się wielce popularne w okresie manieryzmu". Ze względu na prze-
sadny i bardzo malowniczy modelunek mięśni, ikonografię - a zwłaszcza
gwałtowny skręt i pochył ciała, pozycję Torsu w stosunku do ud, ekspresję
i dynamikę - właśnie u mistrzów manieryzmu antyczny tors mógł odegrać
dużą rolę.
Spójrzmy na jego wykorzystanie w warsztacie wspomnianego Giovan-
niego da Bologna. Oprócz licznych inspiracji dziełem, których przykłady
zaraz pokażemy, wykonał on terrakotową statuetkę - zapewne Bóstwo
Rzeki", która jest pozbawioną kończyn kopią Torso. Plecy posągu, podobnie
jak wcześniej pomogły Michałowi Aniołowi wyrzeźbić figurę Dnm w Kap-
Literatura archeologiczna na temat rzeźby jest przeogromna, zacytujmy tylko jedna pozyq'ę katoiogową:
Heibig, op.cit., nr 265 i ostatnie opracowanie archeoiogiczne: W. Raeck „Koius ideał" oder „entarfete Kdrpersinne"?
Verandor:mg tmd Kontmuitat kunsfarctmotogisctMr Bewertungsłcriferieu am Beispiei des Torso von Beioeder, „Jahrbuch
des Deutschen Archaologischen Institut" 103:1988, s. 155-167.
A. M. Hind Party ttatiau Puyraoiuy.' A Criticał Catało^ue. Part II, vol. V, London 1948, s. 42-43.
*" Rzym, Gaiieria Borghese, por. P. delia Pergola Gaiieria Boryhese. 1 Dipinti, Roma 1955, nr 207.
3- Metropolitan Museum ot Art, New York, inv. 64.304.2; - por. Bober - Rubinstein, op. cit., il. 132 b.
Por. Haskell - Penny, op.cit., s. 464.
Por. ibidem, s. 465; na temat rysunkowych rekonstrukcji cl. Ladendort, op.cit., s. 31sq., pl. 19 sq.
^ Berlin, Kupferstichkabinett, por. H. H. Brummer Tt;e statuę Court tu ttre Patican Betoedere, Stockholm 1970,
s. 144 sq.
3^ Np. U. Aldroandi Statuę anttcke detta citta di Rou;a, Venezia 1562 (pierwsze wydanie w 1556 jako dodatek
do Lucio Mauro Le anticitita deiia citta di Roma), s. 121; - P. A. Maffei Raccoiofa di statuę antictte e moderno, data in
tuce...da Domenico Rossi, Romae 1704, pl. IX.
3? Por. Schwinn, op.cit.
Por. Avery, op.cit., s. 218, s. 245-246.
Antyczne
pierwowzory
gdańskiego
posągu
Neptuna
39