DOI article:
Mikocki, Tomasz: Antyczne pierwowzory gdańskiego posągu Neptuna
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27008#0048
ToHMsz (1573-1576) we Florenckim pałacu della SignoriaA Wenus w „Groticella"
M/łoch florenckich ogrodów Boboli prezentuje podobne rozwiązanie, tym razem
w marmurze'*'. W nieco inny sposób tę samą ikonografię wykorzystuje autor
w dziele z ok. 1575 r. - rzeźbie Florencji triumfującej nad Pizą (Florencja,
Bargeiło)". W bardziej spokojny sposób rozwiązania te wykorzystuje mistrz
także w dziełach tożsamych tematycznie z rzeźbą gdańską - w statuetce
Neptuna, dziś w Museo Civico di Boiogna i monumentalnym Neptunie
z fontanny w Bolonii (1567 r.)A
Wróćmy do gdańskiego Neptuna, od którego celowo odeszliśmy na
chwilę ku dziełom mistrza z Florencji, gdyż porównując rzeźbę gdańską
z kilkoma pokazanymi tu tworami Giambolonii, łatwiej jest wykazać za-
leżność od belwederskiegoTorso (il. 5,6). Zależność ewidentną zarówno jeśli
chodzi o kształtowanie muskulatury, ekspresję ruchu, postawę, detale iko-
nograficzne, jak i samą naturę i ducha dzieła. Zależność ta uwarunkowana
jest jednak znajomością i studiami rzeźb Giambolonii.
Antyczny wzór, który posłużył twórcy posągu Neptuna trafił do
Gdańska z Rzymu, nie bezpośrednio, ani też nie tylko poprzez augsburski
warsztat Reichle, czy de Vriesa. Był infiltrowany poprzez dzieła mistrza
z Florencji, najwybitniejszego rzeźbiarza manieryzmu, od którego uzależ-
niona jest w dużym stopniu rzeźba końca XVI i XVII w., zarówno ta pow-
stająca pod słonecznym niebem Italii, jak i ta tworzona na północ od Alp.
Grupu L%ołoo?M
Analiza dolnej części gdańskiego posągu pozwala wykazać znajomość
innego dzieła w warsztacie artysty. Wydaje się, że rozwiązanie partii nóg,
ud i może nawet prawego biodra gdańskiego posągu inspirowane jest lub
wynika z obserwacji, czy nawet studiów kolejnego z najsłynniejszych dzieł
antyku - Grupy Łuokoouu.
Otóż lewe biodro oraz noga Neptuna, owinięta wężowym splotem ogona
morskiego stwora (il. 8), przypominają w układzie, a także w modelunku
mięśni lewą nogę kapłana atakowanego przez węża (il. 9a). Noga prawa
gdańskiej rzeźby przypomina zaś - szczególnie gdy porównamy widok od
tyłu - prawą nogę starszego syna Laokoona, z tej przesławnej grupy (il. 10).
Tak duże podobieństwo w układzie i modelunku nie może być przypad-
kowe, a trafność określenia źródła inspiracji potwierdza ograniczony reper-
tuar zabytków antycznych studiowanych przez artystów renesansu i baro-
ku. Styl, ikonografia i ogólne wrażenie, które rzeźba sprawia, przekonują
zaś, iż inspiracji takich tylko antyk mógł dostarczyć.
I tu właśnie wybrano dzieło niezwykłe, dzieło będące tematem i wzorem
dla pokoleń artystów. Ikonografia przedstawienia zezwoliła twórcy
gdańskiego Neptuna na skromne tylko odwołanie się do słynnej Grupy, którą
Ibidem, s. 137, pt. 139.
" Ibidem, s. 107, pi. 99 i 100.
" Ibidem, s. 25,78, fig. 17,89-90.
^ V. Busch T/;e Co/iosoi SctdptMreoffhe Cm^Mecenfo, New York - London 1976, il. 146 A i 146 B oraz 149.
44
M/łoch florenckich ogrodów Boboli prezentuje podobne rozwiązanie, tym razem
w marmurze'*'. W nieco inny sposób tę samą ikonografię wykorzystuje autor
w dziele z ok. 1575 r. - rzeźbie Florencji triumfującej nad Pizą (Florencja,
Bargeiło)". W bardziej spokojny sposób rozwiązania te wykorzystuje mistrz
także w dziełach tożsamych tematycznie z rzeźbą gdańską - w statuetce
Neptuna, dziś w Museo Civico di Boiogna i monumentalnym Neptunie
z fontanny w Bolonii (1567 r.)A
Wróćmy do gdańskiego Neptuna, od którego celowo odeszliśmy na
chwilę ku dziełom mistrza z Florencji, gdyż porównując rzeźbę gdańską
z kilkoma pokazanymi tu tworami Giambolonii, łatwiej jest wykazać za-
leżność od belwederskiegoTorso (il. 5,6). Zależność ewidentną zarówno jeśli
chodzi o kształtowanie muskulatury, ekspresję ruchu, postawę, detale iko-
nograficzne, jak i samą naturę i ducha dzieła. Zależność ta uwarunkowana
jest jednak znajomością i studiami rzeźb Giambolonii.
Antyczny wzór, który posłużył twórcy posągu Neptuna trafił do
Gdańska z Rzymu, nie bezpośrednio, ani też nie tylko poprzez augsburski
warsztat Reichle, czy de Vriesa. Był infiltrowany poprzez dzieła mistrza
z Florencji, najwybitniejszego rzeźbiarza manieryzmu, od którego uzależ-
niona jest w dużym stopniu rzeźba końca XVI i XVII w., zarówno ta pow-
stająca pod słonecznym niebem Italii, jak i ta tworzona na północ od Alp.
Grupu L%ołoo?M
Analiza dolnej części gdańskiego posągu pozwala wykazać znajomość
innego dzieła w warsztacie artysty. Wydaje się, że rozwiązanie partii nóg,
ud i może nawet prawego biodra gdańskiego posągu inspirowane jest lub
wynika z obserwacji, czy nawet studiów kolejnego z najsłynniejszych dzieł
antyku - Grupy Łuokoouu.
Otóż lewe biodro oraz noga Neptuna, owinięta wężowym splotem ogona
morskiego stwora (il. 8), przypominają w układzie, a także w modelunku
mięśni lewą nogę kapłana atakowanego przez węża (il. 9a). Noga prawa
gdańskiej rzeźby przypomina zaś - szczególnie gdy porównamy widok od
tyłu - prawą nogę starszego syna Laokoona, z tej przesławnej grupy (il. 10).
Tak duże podobieństwo w układzie i modelunku nie może być przypad-
kowe, a trafność określenia źródła inspiracji potwierdza ograniczony reper-
tuar zabytków antycznych studiowanych przez artystów renesansu i baro-
ku. Styl, ikonografia i ogólne wrażenie, które rzeźba sprawia, przekonują
zaś, iż inspiracji takich tylko antyk mógł dostarczyć.
I tu właśnie wybrano dzieło niezwykłe, dzieło będące tematem i wzorem
dla pokoleń artystów. Ikonografia przedstawienia zezwoliła twórcy
gdańskiego Neptuna na skromne tylko odwołanie się do słynnej Grupy, którą
Ibidem, s. 137, pt. 139.
" Ibidem, s. 107, pi. 99 i 100.
" Ibidem, s. 25,78, fig. 17,89-90.
^ V. Busch T/;e Co/iosoi SctdptMreoffhe Cm^Mecenfo, New York - London 1976, il. 146 A i 146 B oraz 149.
44