DOI Artikel:
Chrościcki, Juliusz A.: Gdańszczanie P. P. Rubens i J. Brueghel Aksamitny
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27008#0054
/M?!MSZA.
C/!rośc;'d:;'
upoważnienie z roku 1620 do odbioru pieniędzy przez P. Philopssena od P.
Jeronsqui nie dało żadnych rezultatów. Rubens i Brueghel upoważnili więc
gdańskiego malarza T. Tetsa do wyegzekwowania długu od szlachcica
"Piętro Jeronsque'go".
Należy teraz wyjaśnić, kim był "Jcronsque", który nie chciał, czy nie mógł
zwrócić obu malarzom sumy 1125 dukatów (w polskiej złotej monecie, czyli
czerwonych złotych). Przed laty zidentyfikowałem go z sekretarzem Zyg-
munta III, Piotrem Żerońskim z Żeronic (herbu Lubicz)", zgodnie z wymową
włoską jego nazwiska, używaną przez Rubensa i Brueghla. Urodził się ok.
1585 r., jako pierworodny syn Marcina Żerońskiego, pisarza grodzkiego
kaliskiego. Około 1600 r. odbył studia zagraniczne, następnie jako ulubiony
dworzanin królewski^ i sekretarz kancelarii Zygmunta III od 1606 U robi
karierę polityczną. W roku 1614 przebywa w Antwerpii jako guwerner Jana
Żółkiewskiego, syna hetmana wielkiego koronnego, biorąc na kredyt tapi-
serie u kupca Bartholomea Balbaniego". Z listopada 1620 r. pochodzą ins-
trukcje jawna i tajna dla Żerońskiego, jako posła Rzeczypospolitej do Hagi'.
W roku 1624 zostaje mianowany w nagrodę za zasługi dla Zygmunta III
starostą bydgoskim, a w panegiryku wydanym z tej okazji", wzmiankuje się
o jego licznych posłowaniach (bez podania daty) do: Stambułu, cesarskiej
Pragi, książąt Rzeczy, południowych Niderlandów, Francji, Hiszpanii,
Wielkiej Brytanii i Węgier. Jego nieoficjalne dochody związane były z funkcją
superintendenta mennicy bydgoskiej i bezpośredniego zwierzchnika Jacoba
Jacobsona van Erndcnl W roku 1622 Jacobson otrzymał od króla prawo,
najpierw z kierownikami mennic, a później monopol na skupywanie srebra
w kraju i koncesję na bicie wszystkich gatunków pieniądza według orzeczeń
sejmowej komisji monetarnej (17 III 1623 r.). Mimo wszczęcia przeciw niemu
sejmowego śledztwa w 1626 r., jako "Munzverderberbwi", został
uniewinniony"'. Dopiero w roku 1633 wykazano w sejmie, że naraził skarb
koronny na straty co najmniej 6000 zł, ale został obroniony przez
podskarbiego.
Żeroński dbał bardziej o interesy swoje i króla niż państwa, ściągając
łapówki od Jacobsona, który zaniżał poziom srebra w bitej monecie. Bez-
karny Jacobson, za zgodą Żerońskiego, przejmuje w dzierżawę pozostałe
mennice", bogacąc się coraz bardziej". Jako "specjalista" - Żeroński bierze
^ Chrościcki 1981, s. 152-153.
** Cz. Lechicki Mecenat Zi/^nmuta iiii życie u?ai/sio?oe na jeyo dworze. Warszawa 1932, s. 137.
^ Np. korespondencja P. Żerońskiego z ks. S. Rudnickim.
^ Stadsarchief Antwerpen, Notaris G. Le Rousseau, N 2403 (1614) k. 232-232 v. (5 IX 1614). Zob. E. Duverger
AMMofnfioMS coHcerMonf "Siew /e/;an Bierens, a^ent et douiesticyne de Sou A Beze /e Sereuissnae Prince W/odis/aus
Si^isnumdns, Prince de Potoigne et de Snede" a Auuers, [w:] Ksi%ja czci Jana Biaiosfocż/e^o (w druku).
^ Kopia Proscriptiun ie^ationis ad Status Hot/andiae w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we
Wrocławiu, rkps inw. Pawi. 201, k. 36-38v.
" M. Czerniakowski, Fausta gratuiatoria [...], Thorunii 1624, k. B2 - B2 v.
^ Holender wraz z rodziną otrzymał dziedziczne szlachectwo szwedzkie z łaski króla Zygmunta III
w 1624 r., a więc w tym samym roku, kiedy Żeroński otrzymał godność starosty bydgoskiego. H. Jędrzejowska
Jacobson Jakuba Ce/ienia (oŁ 1576-1639), PoisJri Sfowni^ Biograficzni/1. X, Wrocław 1962-1964, s. 281-282.
M. Gumowski Mennica bi/dyosira, Toruń 1955, passim.
" Objął mennice królewskie w Krakowie, Warszawie i Wilnie, a także mennice miejskie w Gdańsku
w 1623 r., w Toruniu w 1630 r. i w Elblągu w 1636 r. Zob. Jędrzejowska op. cit., s. 281.
i' Umiera w 1639 r. w Gdańsku jako obywatel tego miasta od 1623, posiadając dobra ziemskie i milionowy
majątek. Zob. Jędrzejowska, op. cit., s. 282.
50
C/!rośc;'d:;'
upoważnienie z roku 1620 do odbioru pieniędzy przez P. Philopssena od P.
Jeronsqui nie dało żadnych rezultatów. Rubens i Brueghel upoważnili więc
gdańskiego malarza T. Tetsa do wyegzekwowania długu od szlachcica
"Piętro Jeronsque'go".
Należy teraz wyjaśnić, kim był "Jcronsque", który nie chciał, czy nie mógł
zwrócić obu malarzom sumy 1125 dukatów (w polskiej złotej monecie, czyli
czerwonych złotych). Przed laty zidentyfikowałem go z sekretarzem Zyg-
munta III, Piotrem Żerońskim z Żeronic (herbu Lubicz)", zgodnie z wymową
włoską jego nazwiska, używaną przez Rubensa i Brueghla. Urodził się ok.
1585 r., jako pierworodny syn Marcina Żerońskiego, pisarza grodzkiego
kaliskiego. Około 1600 r. odbył studia zagraniczne, następnie jako ulubiony
dworzanin królewski^ i sekretarz kancelarii Zygmunta III od 1606 U robi
karierę polityczną. W roku 1614 przebywa w Antwerpii jako guwerner Jana
Żółkiewskiego, syna hetmana wielkiego koronnego, biorąc na kredyt tapi-
serie u kupca Bartholomea Balbaniego". Z listopada 1620 r. pochodzą ins-
trukcje jawna i tajna dla Żerońskiego, jako posła Rzeczypospolitej do Hagi'.
W roku 1624 zostaje mianowany w nagrodę za zasługi dla Zygmunta III
starostą bydgoskim, a w panegiryku wydanym z tej okazji", wzmiankuje się
o jego licznych posłowaniach (bez podania daty) do: Stambułu, cesarskiej
Pragi, książąt Rzeczy, południowych Niderlandów, Francji, Hiszpanii,
Wielkiej Brytanii i Węgier. Jego nieoficjalne dochody związane były z funkcją
superintendenta mennicy bydgoskiej i bezpośredniego zwierzchnika Jacoba
Jacobsona van Erndcnl W roku 1622 Jacobson otrzymał od króla prawo,
najpierw z kierownikami mennic, a później monopol na skupywanie srebra
w kraju i koncesję na bicie wszystkich gatunków pieniądza według orzeczeń
sejmowej komisji monetarnej (17 III 1623 r.). Mimo wszczęcia przeciw niemu
sejmowego śledztwa w 1626 r., jako "Munzverderberbwi", został
uniewinniony"'. Dopiero w roku 1633 wykazano w sejmie, że naraził skarb
koronny na straty co najmniej 6000 zł, ale został obroniony przez
podskarbiego.
Żeroński dbał bardziej o interesy swoje i króla niż państwa, ściągając
łapówki od Jacobsona, który zaniżał poziom srebra w bitej monecie. Bez-
karny Jacobson, za zgodą Żerońskiego, przejmuje w dzierżawę pozostałe
mennice", bogacąc się coraz bardziej". Jako "specjalista" - Żeroński bierze
^ Chrościcki 1981, s. 152-153.
** Cz. Lechicki Mecenat Zi/^nmuta iiii życie u?ai/sio?oe na jeyo dworze. Warszawa 1932, s. 137.
^ Np. korespondencja P. Żerońskiego z ks. S. Rudnickim.
^ Stadsarchief Antwerpen, Notaris G. Le Rousseau, N 2403 (1614) k. 232-232 v. (5 IX 1614). Zob. E. Duverger
AMMofnfioMS coHcerMonf "Siew /e/;an Bierens, a^ent et douiesticyne de Sou A Beze /e Sereuissnae Prince W/odis/aus
Si^isnumdns, Prince de Potoigne et de Snede" a Auuers, [w:] Ksi%ja czci Jana Biaiosfocż/e^o (w druku).
^ Kopia Proscriptiun ie^ationis ad Status Hot/andiae w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we
Wrocławiu, rkps inw. Pawi. 201, k. 36-38v.
" M. Czerniakowski, Fausta gratuiatoria [...], Thorunii 1624, k. B2 - B2 v.
^ Holender wraz z rodziną otrzymał dziedziczne szlachectwo szwedzkie z łaski króla Zygmunta III
w 1624 r., a więc w tym samym roku, kiedy Żeroński otrzymał godność starosty bydgoskiego. H. Jędrzejowska
Jacobson Jakuba Ce/ienia (oŁ 1576-1639), PoisJri Sfowni^ Biograficzni/1. X, Wrocław 1962-1964, s. 281-282.
M. Gumowski Mennica bi/dyosira, Toruń 1955, passim.
" Objął mennice królewskie w Krakowie, Warszawie i Wilnie, a także mennice miejskie w Gdańsku
w 1623 r., w Toruniu w 1630 r. i w Elblągu w 1636 r. Zob. Jędrzejowska op. cit., s. 281.
i' Umiera w 1639 r. w Gdańsku jako obywatel tego miasta od 1623, posiadając dobra ziemskie i milionowy
majątek. Zob. Jędrzejowska, op. cit., s. 282.
50