DOI Artikel:
Bielak, Jacek: Przedstawienia Sądu Parysa w nowożytnym bursztynnictwie - konwencjonalny topos czy symbol ukrytej treści
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28102#0063
zasadę komponowania i centralne znaczenie grupy ikonograficznej lokowanej
w tym miejscu.
Powtarzalność motywu występującego na kilku wyrobach skłania do posta-
wienia pytania o istnienie jakiegoś szczególnego związku między popularno-
ścią formy wykonanej z bałtyckiego złota, a treścią przedstawianego na nim
wyobrażenia, czyli Sądu Parysa. Choć na tle grupy wszystkich zachowanych
dzieł z bursztynu wyjątkowa częstotliwość występowania wyżej opisanej sceny
może mieć charakter przypadkowy, to jednak nie należy jej lekceważyć. Być
może szczegół ten pozostałby niezauważony, gdyby nie fakt, że badanie recep-
cji antyku skłania do namysłu nad częstotliwością pojawiania się niektórych
przedstawień, a stała ich powtarzalność prowokuje do wyciągnięcia dalszych
wniosków. Aby podjąć się próby rozwiązania tego zagadnienia, należy wpierw
uciec się do wiedzy na temat pochodzenia i znaczenia Sądu Parysa w sztuce
nowożytnej.
Temat Sądu Parysa stał się przedmiotem rozważań licznych opraco-
wań, a nawet osobnej książki14. Praca francuskiego historyka sztuki Huberta
Damischa w całości poświęcona reprezentacjom tej sceny w sztuce nie ana-
lizuje ich od strony ikonografii, ale rozpatruje historię przedstawień na tle
koncepcji filozoficznych i estetycznych (nowość idei piękna u Kanta w sto-
sunku do poprzednich myślicieli) oraz na gruncie psychologii (teorie zacho-
wań seksualnych Freuda). Damisch, w oparciu o wypracowaną przez siebie
metodę nazwaną ikonologią analityczną, bada obrazy i dzieła artystów takich
jak Rafael, Picasso, Watteau i Manet, szukając definicji piękna w jej związ-
ku z doznawaniem przyjemności wzrokowej. Powołując się na wybór Parysa,
dostrzega w tym, co piękne skojarzenia z przyjemnością i pożądaniem. W lite-
raturze polskiej analizę treści tego przedstawienia dał Jerzy Miziołek, badając
je na przykładzie znanego obrazu Henryka Siemiradzkiego15. Odnosząc się
do malarskiego dzieła powstałego znacznie później niż omawiane przez nas
przedmioty, ukazał historię tego tematu w sztukach wizualnych.
Z powyższego przeglądu literatury wynika, że Sąd Parysa posiada w kul-
turze europejskiej długą i pokrytą wieloma warstwami znaczeniowymi trady-
cję ikonograficzną. Interpretacja ideowa dotycząca znaczenia wyboru Parysa
po raz pierwszy pojawia się u Fulgencjusza16. Odtąd pojawiło się wiele inter-
pretacji nawiązujących do alegorycznego oglądu epickiego mitu. W trzech roz-
działach autor dzieła Mythologiae zinterpretował mity greckie, wyodrębniając
między innymi rozdział zatytułowany Fabuła de ludicio Paridis. Fulgencjusz
14 Malcolm Buli, The Mirror of the Gods. How Renaissance Artists Rediscovered the Pagan Gods,
Oxford 2005. Zob. zwłaszcza: Hubert Damisch, The Judgement ofParis, Chicago-London 1996.
Ll Jerzy Miziołek, Henryka Hektora Siemiradzkiego wizja antyku: „Sąd Parysa” w Muzeum
Narodowym w Warszawie, „Biuletyn Historii Sztuki” 2004, nr 1-2, s. 81-104.
16 Fabius Placiades Fulgentius, The Mythologies. The exposition ofthe content ofVirgil accord-
ing to morał philosophy. The explanation of obsolete words. On the ages ofthe world and ofman.
On the Thebaid, tłum. Leslie George Whitebread, Columbus 1971.
Przedstawienia
Sądu Parysa...
57
w tym miejscu.
Powtarzalność motywu występującego na kilku wyrobach skłania do posta-
wienia pytania o istnienie jakiegoś szczególnego związku między popularno-
ścią formy wykonanej z bałtyckiego złota, a treścią przedstawianego na nim
wyobrażenia, czyli Sądu Parysa. Choć na tle grupy wszystkich zachowanych
dzieł z bursztynu wyjątkowa częstotliwość występowania wyżej opisanej sceny
może mieć charakter przypadkowy, to jednak nie należy jej lekceważyć. Być
może szczegół ten pozostałby niezauważony, gdyby nie fakt, że badanie recep-
cji antyku skłania do namysłu nad częstotliwością pojawiania się niektórych
przedstawień, a stała ich powtarzalność prowokuje do wyciągnięcia dalszych
wniosków. Aby podjąć się próby rozwiązania tego zagadnienia, należy wpierw
uciec się do wiedzy na temat pochodzenia i znaczenia Sądu Parysa w sztuce
nowożytnej.
Temat Sądu Parysa stał się przedmiotem rozważań licznych opraco-
wań, a nawet osobnej książki14. Praca francuskiego historyka sztuki Huberta
Damischa w całości poświęcona reprezentacjom tej sceny w sztuce nie ana-
lizuje ich od strony ikonografii, ale rozpatruje historię przedstawień na tle
koncepcji filozoficznych i estetycznych (nowość idei piękna u Kanta w sto-
sunku do poprzednich myślicieli) oraz na gruncie psychologii (teorie zacho-
wań seksualnych Freuda). Damisch, w oparciu o wypracowaną przez siebie
metodę nazwaną ikonologią analityczną, bada obrazy i dzieła artystów takich
jak Rafael, Picasso, Watteau i Manet, szukając definicji piękna w jej związ-
ku z doznawaniem przyjemności wzrokowej. Powołując się na wybór Parysa,
dostrzega w tym, co piękne skojarzenia z przyjemnością i pożądaniem. W lite-
raturze polskiej analizę treści tego przedstawienia dał Jerzy Miziołek, badając
je na przykładzie znanego obrazu Henryka Siemiradzkiego15. Odnosząc się
do malarskiego dzieła powstałego znacznie później niż omawiane przez nas
przedmioty, ukazał historię tego tematu w sztukach wizualnych.
Z powyższego przeglądu literatury wynika, że Sąd Parysa posiada w kul-
turze europejskiej długą i pokrytą wieloma warstwami znaczeniowymi trady-
cję ikonograficzną. Interpretacja ideowa dotycząca znaczenia wyboru Parysa
po raz pierwszy pojawia się u Fulgencjusza16. Odtąd pojawiło się wiele inter-
pretacji nawiązujących do alegorycznego oglądu epickiego mitu. W trzech roz-
działach autor dzieła Mythologiae zinterpretował mity greckie, wyodrębniając
między innymi rozdział zatytułowany Fabuła de ludicio Paridis. Fulgencjusz
14 Malcolm Buli, The Mirror of the Gods. How Renaissance Artists Rediscovered the Pagan Gods,
Oxford 2005. Zob. zwłaszcza: Hubert Damisch, The Judgement ofParis, Chicago-London 1996.
Ll Jerzy Miziołek, Henryka Hektora Siemiradzkiego wizja antyku: „Sąd Parysa” w Muzeum
Narodowym w Warszawie, „Biuletyn Historii Sztuki” 2004, nr 1-2, s. 81-104.
16 Fabius Placiades Fulgentius, The Mythologies. The exposition ofthe content ofVirgil accord-
ing to morał philosophy. The explanation of obsolete words. On the ages ofthe world and ofman.
On the Thebaid, tłum. Leslie George Whitebread, Columbus 1971.
Przedstawienia
Sądu Parysa...
57